Elektronik-Dijital Çocuk Edebiyatında Transmedya Hikâye Anlatımı: Nasreddin Hoca Zaman Yolcusu Örneklemi

Yıl 2025, Sayı: 32, 137 - 156, 21.10.2025

Recai Bazancir

https://doi.org/10.30767/diledeara.1687884

Öz

Dijitalleşme süreci, halk edebiyatı gibi geleneksel kültürel alanlarda önemli dönüşümle-re yol açmaktadır. Edebi eserlerin üretim, sunum ve dolaşım biçimleri değişmekte; bu durum halk edebiyatının da dijital ortamlara uyum sağlamasını zorunlu kılmaktadır. Özellikle ço-cuk edebiyatı bağlamında, elektronik kitaplar, dijital uygulamalar ve sosyal medya içerikle-ri, yeni nesil okurlara ulaşmada işlevsel araçlara dönüşmektedir. Bu çalışmada, Türk halk kültüründe mizahın ve bilgelik geleneğinin en güçlü temsilcilerinden biri olan Nasreddin Hoca merkeze alınmıştır. Yüzyıllardır kolektif bellekte yaşatılan ve hem güldürme hem de düşündürme işleviyle öne çıkan Hoca’nın seçilmesinin nedeni, onun evrensel mizahî tip özelliğiyle çağın çocuklarına dijital ortamda da seslenebilecek güçlü bir anlatı kaynağı sun-masıdır. Nasreddin Hoca Zaman Yolcusu adlı çizgi film örneği üzerinden, dijitalleşmenin çocuk edebiyatındaki etkisi transmedya hikâye anlatımı bağlamında değerlendirilmiştir. Ge-leneksel sözlü anlatıların dijitale evrilmesi teknik yapısal süreçler sonucunda gerçekleştiril-miş; TV, kitap, sinema, oyun ve sosyal medya gibi farklı mecralarda yeniden kurgulanarak çocuklara sunulmuştur. Bu çeşitlilik, çocukların farklı medya türleri aracılığıyla kültürel değerlerle etkileşim kurmasına olanak tanımaktadır. Amaç, folklorik değerlerin ve kültürel mirasın, teknolojinin yaratıcı imkânları aracılığıyla nasıl aktarılabileceğini ve çocuklar nez-dinde nasıl pekiştirilebileceğini ortaya koymaktır. Çalışmada medyalararası anlatım teknik-lerine dayalı nitel bir çözümleme yapılmış, ayrıca hikâye anlatımındaki dönüşümün çocukla-rın dijital okuryazarlık becerilerine katkı sağlayıp sağlamadığı da sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nasreddin Hoca , Elektronik Çocuk Edebiyatı , Transmedya Hikâye , Medyalararasılık , Folklorik Değerler

Transmedia Storytelling in Electronic-Digital Children’s Literature: The Case Of Nas-reddin Hodja The Time Traveler

Öz

Digitalization has brought significant transformations to traditional cultural domains such as folk literature. The production, presentation, and circulation of literary works have evolved, requiring folklore to adapt to digital environments. In the context of children's lite-rature, electronic books, digital applications, and social media content have become essential tools for engaging new generations of readers. This study focuses on Nasreddin Hodja, one of the most iconic figures of Turkish culture, who embodies both humor and wisdom. For cen-turies, his anecdotes have played a central role in the collective memory, combining enterta-inment with moral and social reflection. The reason for selecting Nasreddin Hodja is that his universal humorous type and pedagogical potential provide a strong narrative resource that can be effectively adapted to electronic-digital children's literature. The animated series Nasreddin Hodja Time Traveler is analyzed as a case study within a transmedia storytelling framework. The transformation of traditional oral narratives into digital forms has been achi-eved through technical and structural processes, restructuring the stories across various me-dia platforms including television, books, cinema, games, and social media. This diversity enables children to engage with cultural values through multiple media channels. The study aims to explore how folkloric values and cultural heritage can be transmitted and reinforced through the creative possibilities of technology. A qualitative analysis based on intermedial narrative techniques has been conducted, while also questioning whether such storytelling innovations contribute to the development of children's digital literacy skills.

Anahtar Kelimeler

Nasreddin Hodja , Electronic Children , Transmedia Story , Intermediality , Folkloric Values

Kaynakça

• Akberoğlu, İ. (1996). "Nasreddin Hoca'nın Devamcısı". Millî Folklor, 4(31), 13-14.
• Aktulum, K. (2013). Folklor ve Metinlerarasılık. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Aldemir, A. (2023). “Experience Art in the Digital Age: Superficialization, Loss of Meaning and Instagram”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 65, 36-50.
• Alptekin, A. B. ve Sakaoğlu, S. (2009). Nasreddin Hoca. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Aslan, F. (2011). "Sanal Kültür Ortamında Güncellenen Nasreddin Hoca Fıkraları". Turkish Studies, 6(4), 39-60.
• Avcı, C. (2020). “Nasrettin Hoca Zaman Yolcusu: Sözlü, Yazılı ve Elektronik Kültür Metinleri Arasında Bir Çizgi Dizi”. International Journal of Current Approaches in Language, Education and Social Sciences, 2 (2), 558-577.
• Aydın, B. (2002). "Mizah Yaratma Eyleminde Nasrettin Hoca". Millî Folklor, 7(55), 25-30.
• Aziz, A. (1985). Radyo ve Televizyona Giriş. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
• Chen, S. and Weng, L. and Su, Y. (2003). “Development of a Chinese Internet Addiction Scale and Its Psychometric Study”. Chinese Journal of Psychology, 45(3), 279-294.
• Çetin, İ. (1996). "Türkiye'de Nasreddin Hoca Konulu Çalışmalar". Millî Folklor, 4(31-32), 32-36.
• “Dijital”. (2024). Merriam Webster Dictionary, Erişim Adresi: https://www.merriam-webster.com/dictionary/digital
• “Dijital”. (2024). Technopedia. Erişim Adresi: https://www.techopedia.com/definition/604/digital-definition “Dijitalleşme”. (2024). Cambridge Dictionary. Erişim Adresi: https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/digital
• Doğan, Â. ve Göker, G. (2012). “Tematik Televizyon ve Çocuk: İlköğretim Öğrencilerinin Televizyon İzleme Alışkanlıkları”. Millî Eğitim, 41(194), 5-30.
• Eker, G. Ö. (2009). İnsan Kültür Mizah. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Erbay, F. (2023). “Nasreddin Hoca Fıkralarında Türk Oto-Stereotipi: BY7297 Numaralı Yazma Eser Örneği.” Millî Folklor, 18(138), 45- 49.
• Ertem, İ. S. (2013). “Exploring the Role of Digital Children’s Literature in the Technology-Based Literacy Instruction”. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları/Research in Reading Writing Instruction, 1(2), 102-108.
• Ertem, İ. (2010). “The Effect of Electronic Storybooks on Struggling Fourth-Graders’ Reading Comprehension”. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 9(4), 140-155.
• Eskin, Ş. (2022). “Nasreddin Hocanın Dirilişi: Baha Tevfik ile Ahmet Nebil’in Yayımlanmamış Bir Oyunu.” Millî Folklor, 17(136), 36- 39.
• Gürsoy, Ü. (2010). "Nasreddin Hoca'nın Mansibi". Millî Folklor, 4(31-32), 24-26.
• Hayles, N. K. (2010). Electronic Literature: New Horizons for the Literary.
• Houston, C. (2011). “Digital Books for Digital Natives”. Children & Libraries: The Journal of the Association for Library Service to Children. 9(3), 39-42.
• Kayaoğlu, E. (2016). Edebiyat ve Film: Edebiyat Bilimi Yaklaşımıyla Film Çözümlemesine Giriş. İstanbul: Hiperlink.
• Kenrick, J. (2008). Musical Teatre: A History. London: Te Continuum International Publising Inc.
• Kirschenbaum, M. G. (2008). Mechanisms: New Media and the Forensic Imagination. Cambridge: MIT Press.
• Kırımhan, N. (1990). "Din Adamı Olarak Nasreddin Hoca". Millî Folklor, 1(7), 18-22.
• Konstantın, G. H. (1997). "Nasreddin Hoca Üzerine 18 Kırgız Fıkrası". Millî Folklor, 5, (33), 69-73.
• Kojima, M. (1994). "Nasreddin Hoca ile Japonya'daki Ikkyu'nun Karşılaştırılması". Millî Folklor, 3(22), 53-55.
• Köprülü, M. F. (1918). Nasreddin Hoca. İstanbul: Kanaat Kütüphanesi.
• Makas, Z. (1996). "Nasreddin Hoca: Çağrışımlar". Millî Folklor, 4(31-32), 27-31
• Manovich, L. (2001). The Language of New Media. Cambridge: The MIT Press.
• Matthew, K. (1997). “Comparison of Influence of Interactive CD-ROM Storybooks”. Journal of Research on Computing in Education, 29(3), 263-276.
• Meckey, M. M. (1994). “The New Basics: Learning to Read in a Multi-Media World”, English in Education.
• Mellinkoff, R. (1973). “Riding backwards: Theme of humiliation and symbol of evil”, Viator,4.
• Moody, A. (2010). “Using Electronic Books in the Classroom to Enhance Emergent Literacy Skills in Young Children”. Journal of Literacy and Technology, 11(4), 22-52
• Muradoğlu, M. (1996). "Nasreddin Hoca Dünyayı Geziyor". Millî Folklor, 4(31-32), 21-23.
• Nutku, Ö. (2001). Dram Sanatı, (4. Baskı), İstanbul.
• Oğuz, M. Ö. (2001). “Küreselleşme ve Ulusal Kalıt Kavramları Arasında Türk Halkbilimi", Millî Folklor, 7(50), 5-8.
• Özbek, A. (1990). Bir Eğitimci Olarak Nasreddin Hoca. Konya: Esra Matbaacılık.
• Önder, M. (1989). "Nasreddin Hoca Gerçeği". Millî Folklor, 1(2), 8-9.
• Özdemir, N. (2008). "Kültürel Ekonomik İmge Olarak Nasreddin Hoca". Millî Folklor, 10(77), 11-20.
• Özdemir N. (2009). "Sanal Kültür Ortamında Nasreddin Hoca", 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca ile Anlamak. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Özdemir, N. (2010). "Mizah, Eleştirel Düşünce ve Bilgelik: Nasreddin Hoca". Millî Folklor, 11(87), 27-40.
• Pearman, C. J. and Lefever, D. S. (2006). “Supporting the Essential Elements with CD-ROM Storybooks”. Reading Horizons, 46(4), 301-313.
• Postman, N. (1995). Çocukluğun Yok Oluşu. (Kemal İnal Çev.). Ankara: İmge.
• Postman, N. (2004). Televizyon Öldüren Eğlence. İstanbul: Ayrıntı.
• Pratten, R. (2011). Getting Started in Transmedia Storytelling. Erişim Adresi: https://www.academia.edu/15043050/Getting_Started_in_Transmedia_Storytelling_2nd_Edition
• Rettberg, S. (2019). Electronic Literature. Cambridge: Polity Press.
• Sakaoğlu, S. (1999). "Nasreddin Hoca'nın Çocukluk Dönemiyle İlgili Fıkralar Onun mudur?". Dr. Hadiye Tuncer'e Armağan. 199-206.
• Solmaz, E. (2018). Özbek Kültüründe Doğum ile İlgili Pratikler. Folklor Akademi Dergisi, 127- 136.
• Solmaz, E. (2016). Özbek Mizahında Nasreddin Hoca Algısı. Motif Academy Journal, 9(18), 229-238.
• Şanlı, İ. (2009). "Nasreddin Hoca Fıkralarında Kültürel Unsurlar". Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(7), 261-271.
• Şenocak, E. ve Özmen, F. (2022). “Suç ve Ceza Kavramları Bağlamında Nasreddin Hoca Fıkralarının Tahlili.” Millî Folklor, 17(134). Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1451285
• Şimşek, T. (2014). Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Şimşek, F. I. (2008). "Fakelore Kavramı ve Nasreddin Hoca". Millî Folklor, 10(79), 84-89.
• Unsworth, L. (2003). “Reframing Research and Literacy Pedagogy Relating to CD Narratives: Addressing Radical Change in Digital Age Literature for Children”. Issue in Educational Research, 13(2), 55-70.
• Uygur E. (2006). "Molla Nasreddin Dergisinde Felyetonlar". Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3(3), 1-14.
• Uysal, M. (2004). Nasreddin Hoca'dan Fıkralar ve Öğütler. Konya: Uysal Yayınevi.
• Tatcı, M. (1995). “Nasreddin Hoca’dan İktibaslar ve Hoca’nın Ahlakçılığı”, Edebiyattan İçeri Dini Tasavvufi Türk Edebiyatı Üzerine Yazılar. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tan, N. (2007). “Nasreddin Hoca Fıkralarından Kaynaklanan Atasözleri ve Deyimlerimiz”, Derlemeler, Makaleler 2.
• Wardrip-F. and Montfort, N. (2003). The New Media Reader. Cambridge: MIT Press.
• Yıldırım, D. (1997). "Sözel Eleştiri Türü ve "Nasreddin Hoca Bildirileri" Üzerine Birkaç Söz". Nasreddin Hoca Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yıldırım, D. (2016). Türk Edebiyatında Bektaşi Fıkraları. Ankara: Akçağ.
• Yücel, A. (1997). "Nasreddin Hoca ve Hoşgörü Üzerine". Nasreddin Hoca Sempozyumu Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.