Persona/ Mask Archetype in Aysel Özakin’s Novel The “Blue Mask”

Yıl 2025, Sayı: Sonderausgabe: Band II, 1043 - 1060, 25.12.2025

Gülay Bolattekin

https://doi.org/10.37583/diyalog.1838225

Öz

Aysel Özakın, one of the second-generation writers of migrant literature, is an author who portrays the problems experienced during and after the migration process through female protagonists in her literary works. As a graduate of French Language and Literature, she is also a writer with a high command of literature and language among the writers of the immigrant generation. After the 1980 military coup, the author, who could not return to the country due to the fear of being arrested for her political discourses, experienced a forced migration process in Germany and England and this situation constituted the main theme of her literary works. Frequently touching upon the issue of women’s rights in her literary works, the author also has characters in her works who, like her, want to be active in the literary world. In her novel The Blue Mask, the female protagonist– who, like the author herself, strives to make a name in the literary world – comes to the forefront. The protagonist, who has a profession that is envied in her hometown, is married and about to have children, and wants to get away from the life she cannot internalise. Trapped in a life within the boundaries drawn by family and social pressure, the heroine is unhappy but hides this in accordance with the traditional life. When the changes hidden within the lives of her new friends are observed, she wants to shed the masks she has worn until that day and live as she truly is. The mask, which is also the title of the literary work, embodies the obligations of gender roles in the narrative pattern. Analysing The Blue Mask novel using Carl Gustav Jung’s (1875-1961) interpretation technique, which emphasises the persona (mask) type of archetype, exemplifies the hero’s struggle to gain his own identity and to be accepted by society as he is. Among the archetypes, which are products of the collective consciousness and possess universal characteristics, the persona defines how a person presents themselves differently, their masks. Cultural, religious and social differences have come to the fore in literary works through the interaction of migration. While people categorise each other according to their countries of origin, certain emotions that carry universal characteristics seek to be revealed rather than remain hidden in the subconscious. This study examines the struggle of a Turkish female protagonist, who lives her life according to social roles, to break away from traditional structures brought about by migration and to freely experience the emotions she has suppressed behind masks.

Anahtar Kelimeler

Migrant Literature , Aysel Özakın , Carl Gustav Jung , Archetyp , Women’s Studies

Aysel Özakın’ın Mavi Maske Adlı Romanında Persona/ Maske Arketipi

Öz

Göçmen Edebiyatı ikinci kuşak yazarlarından Aysel Özakın, eserlerinde göç sürecinde ve sonrasında yaşanılan sorunları kadın kahramanlar aracılığıyla aktaran bir yazardır. Aynı zamanda Fransız Dili ve Edebiyatı mezunu olan yazarın edebiyata ve dile hakimiyeti yüksektir. 1980 darbesinin ardından siyasi söylemleri sebebiyle tutuklanma endişesiyle ülkeye dönemeyen yazar Almanya ve İngiltere’de zorunlu bir göç süreci yaşamış ve bu durum eserlerinin ana temasını oluşturmuştur. Kadın hakları konusuna eserlerinde sıklıkla yer veren yazarın eserlerinde de kendisi gibi yazın dünyasında aktif olmak isteyen karakterler mevcuttur. Mavi Maske adlı romanında bu amacı güden ana kahraman ön plandadır. Memleketinde imrenilen bir meslek sahibi evli ve hamile olan kahraman, içselleştiremediği yaşantısından uzaklaşmak ister. Kahraman, aile ve toplum baskısıyla sınırları çizilmiş bir yaşantıda mutsuzdur fakat bunu gizlemektedir. Yeni tanıştığı arkadaşlarının hayatında içinde sakladığı değişiklikleri gözlemlediğinde ise o güne kadar takındığı maskelerden soyutlanmak ve içinden geldiği gibi yaşamak ister. Eserin başlığı da olan maske, hikâyenin örüntüsünde toplumsal cinsiyet rollerinin yükümlülüklerini barındırır. Carl Gustav Jung’un (1875-1961) arketiplerinden persona (maske) çeşidine ağırlık vererek yorumlama tekniğiyle incelediğimiz Mavi Maske romanı kendi benliğini kazanmayı, kendini topluma olduğu gibi kabul ettirmeyi amaçlayan kahramanın mücadelesini örneklemektedir. Kolektif bilincin ürünü olan ve evrensel özellik taşıyan arketipler arasında persona kişinin kendini farklı sunuşunu, maskelerini tanımlar. Göç etkileşimiyle kültürel, dini ve sosyal farklılıklar edebi eserlerde ön plana çıkmıştır. İnsanlar birbirlerini geldikleri ülkelere göre sınıflandırırken evrensel özellikler taşıyan bazı duygular bilinçaltında gizlenmek yerine açığa çıkmayı arzulamaktadır. Çalışmamızda toplumsal rollere göre yaşamını sürdüren Türk kadın kahramanın göçle birlikte geleneksel yapıdan kopuşu ve maskelerle bastırdığı duygularını serbestçe yaşama mücadelesi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göçmen Edebiyatı , Aysel Özakın , Carl Gustav Jung , Arketip , Kadın Çalışmaları

Kaynakça

• Akdağ, Ayşe Bengisu (2024): Türk Romanında Kadın Cinayetleri (1950-2010). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı / Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Bursa.
• Andaç, Özlem (2023): Carl Gustav Jung, Haz Dediğimiz Şey. 1. İstanbul: Zeplin Yayınları.
• Asutay, Hikmet / Doğru, Nihan (2024): Kültürlerarası Yazın Bağlamında Aysel Özakın’ın “Mavi Maske” Adlı Eserinde Kadın. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 1-10.
• Atik, Oktay / Doğru, Nihan (2021): Aysel Özakın’ın Mavi Maske Adlı Eserinde “Öteki”nin İşlevselliği. Humanitas - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (17). 59-75. doi:https://doi.org/10.20304/humanitas.824622, (En son erişim: 10.05.2025).
• Aufdermauer, Gesine (2015): Migration in literarischen Werken: Identitätsbildung und Fremderfahrung in Texten von Aysel Özakin und Emine Sevgi Özdamar. Almanya: Diplomica Verlag.
• Balcı, Umut (2017): Migrantenliteratur im DaF Unterricht, 1. Saarbrücken: Akademikerverlag.
• Brunner, Maria E. (1999): Daß keinem seine Gestalt bleibt, ist die treibende Kraft der Kunst - Migrationsliteratur von Aysel Özakin. Sprache und Literatur, 30(1), 47- 61. https://doi.org/10.30965/25890859-03001006, (En son erişim: 10.05.2025).
• Evans, Eddie (2024): Carl Gustav Jung’a Göre Sen Kimsin? 1. Baskı Ankara: Gece Kitaplığı.
• Friedan,Betty (2022): Kadınlığın Gizemi. (N.Eryılmaz Çev.) 1. Baskı İstanbul: Sander Yayınları
• Fromm, Erich (2023): İtaatsizlik Üzerine. (N. Soysal Çev.) 7. Baskı. İstanbul: Say Yayınları.
• Geçtan, Engin (1998): Psikanaliz ve Sonrası. 8. Baskı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Heim, Lea Laura (2021): Rewriting the Nation: German-Turkish Transformations of the Bildungsroman. Журнал Фронтирных Исследований, 6/ 2 (22), 37-67. (Erişim Tarihi: 10.05.2025).
• İzer, Özge (2018): Aysel Özakın’ın Roman ve Hikâyelerinde Sosyal Meseleler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Kırklareli.
• Jung, Carl Gustav (2016): Analitik Psikoloji Sözlüğü, (N. Nirven). 1. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, Carl Gustav (2019): Dört Arketip. (Z. A. Yılmazer, Çev.). 6. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, Carl Gustav (2020): İnsan ve Sembolleri. (H. M. Ilgın, Çev.). 3. Baskı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Jung, Carl Gustav (2024a): Psikolojide Tipler. (N. Nirven, Çev.). 4. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, Carl Gustav (2024b): Feminen Dişilliğin Farklı Yüzleri. (T. V. Soylu, Çev.). 8. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, Carl Gustav (2024c): Ruh, İnsan, Sanat, Edebiyat. (İ. H. Yılmaz, Çev.). 5. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, Carl Gustav (2025a): Arketipler ve Kolektif Bilinç Dışı. (C. Şeref, Çev.). 1. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Jung, Carl Gustav (2025b): Bilinç ve Bilinç Dışı. (C. Şeref, Çev.). 3. Baskı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Lornsen, Karin (2007): Transgressive topographien in der turkisch-deutschen post-migrantenliteratur (T). University of British Columbia. Retrieved from https://open.library.ubc. ca/collections/ubctheses/24/items/1.0066275. (En son erişim: 10.05.2025).
• Noman, Özlem (2024): Özakın ve Kulin’de kadın karakterlerin göç ve sosyo-kültürel bağlamda “Kimlik” ve “Benlik” sorunsalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Karşılaştırmalı Edebiyat Ana Bilim Dalı, Aydın.
• Özakın, Aysel (1988): Mavi Maske. 1. Baskı. İstanbul: Can Yayınları.
• Özakın, Aysel (1989): Die blaue Maske. 1. Baskı. Frankfurt am Main: Luchterhand Literaturverlag.
• Özakın, Aysel (2007): Genç Kız ve Ölüm.1. Baskı. İstanbul: Yordam Kitap.
• Webb, Jonice (2018): Çocuklukta İhmalin İzi: Boşluk Hissi (G. Arıkan, Çev.). 28. Baskı. İstanbul: Solo Unitas.
• Weber, Angela (2009): Im Spiegel der Anderen: Doppelbödige Spurensuche in Aysel Özakins Roman ‚Die blaue Maske’. Im Spiegel der Migrationen: Transkulturelles Erzählen und Sprachpolitik bei Emine Sevgi Özdamar, Bielefeld: transcript Verlag, 53-78. https://doi.org/10.1515/9783839411117-002. (En son erişim: 10.05.2025).
• Wierschke, Annette (1994): Schreiben als Selbstbehauptung: Kulturkonflikt und Identität in den Werken von Aysel Özakin, Alev Tekinay und Emine Sevgi Özdamar (Order No. 9505445). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global. (304104913). Retrieved from https://www.proquest.com/dissertations-theses/schreiben-als-selbstbehauptung-kulturkonfliktund/docview/304104913/se-2. (En son erişim: 10.05.2024).
• https://www.youtube.com/watch?v=LyfcRv1h3Kk. (Erişim Tarihi: 06.11.2025).