Peter Weiss’ın Kafka’ya ve Sosyalist Gerçekliğe Bakışı. Direnmenin Estetiği’nde Kafka’nın Şato ve Neukrantz’ın Wedding Barikatları Romanlarına Göndermeler Üzerinden Bir Değerlendirme

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 19, 31.12.2016

Mahmut Yurtsever

Öz

Peter Weiss’ın Direnmenin Estetiği romanı tematik kurgusu içinde geçmişteki
direnişleri belgeleyen sanat ve edebiyat eserlerini yeniden yorumlayan bir
çizgi izlemektedir. Sosyalizmin pratiklerini içeriden eleştiren bu roman
sosyalist gerçekçiliği de konu etmektedir. Bu kapsamda işçi perspektifinden
yazılmış bir roman olan Klaus Neukrantz’ın Wedding
Barikatları ile - sosyalist gerçekçilik çizgisinin dekadan (yozlaşmış)
yazar kabul ettiği – Franz Kafka’nın Şato romanı arasında bir yakınlık
ilişkisi kurmakta, Şato için ‘işçi
sınıfının romanı’ ifadesini kullanmaktadır. Bu bağlamda Peter Weiss’ın
sosyalist gerçekçiliği nasıl yorumladığı, sosyalist iktidarların sanat ve
edebiyat üzerindeki denetimlerine itiraz etmesine rağmen sosyalist
gerçekçilikte hangi değeri gördüğü ve Kafka’nın Şato romanına ‘işçi sınıfının romanı’ derken nasıl bir bağlantı
kurduğu çarpıcı bir soru haline gelmektedir.

Bu makale,
adı geçen iki eserin özelliklerini ve düzen karşısındaki konumlanmalarını
karşılaştırmalı olarak incelemektedir; Direnmenin
Estetiği’nde bu iki romanla ilgili bölümlerde, romanın genel kurgusu ve
yaklaşımı dikkate alınarak değerlendirilmektedir. Bu incelemeyle, Peter Weiss’ın
sosyalist gerçekçiliğe bakışındaki özgünlüğü ve bu bağlamda nasıl bir Kafka
yorumu yaptığını göstermek amaçlanıyor. İncelemenin vardığı sonuç: Peter Weiss;
Kafka’nın, mücadelenin hedefini gösteren sosyalist gerçekçiliğin eksik
bıraktığı şeyi yaptığını, yani ezilenlerin kendi içsel yaşantılarını
bulmalarını sağladığını düşünmektedir. Yine Direnmenin
Estetiği’nde izlerine rastlandığı gibi, Peter Weiss hayatının önemli bir
bölümünde kendini Kafka’nın dünyasında hissetmiştir. Bu da Kafka’yı Peter Weiss
için önemli kılan bir başka unsurdur. Bu anlamda Direnmenin Estetiği romanı Franz Kafka, Klaus Neukrantz ve Peter
Weiss’ın ortak noktalarının izini süren, üç kurgusal metnin iç içe geçtiği bir
üst metin olarak görülebilir. 

Anahtar Kelimeler

Direnmenin Estetiği, Franz Kafka, Klaus Neukrantz, Peter Weiss, Sosyalist gerçekçilik, Şato, Wedding Barikatları

Kaynakça

• Bergmann, Hugo (2009): “Schulzeit und Studium” Koch, Hans-Gerd (ed.) “Als Kafka mir entgegenkam...’ Erinnerungen an Franz Kafka, Berlin: Klaus Wagenbach , s. 13–24.
• Brod, Max (1966): Über Franz Kafka. Frankfurt am Main: Fischer Verlag.
• Dwars, Jens-Fietje (2007): Und dennoch Hoffnung - Peter Weiss (Eine Biografie), Berlin: Aufbau Verlag.
• Fingerhut, Karlheinz (1985): “Produktive Kafka Rezeption in der DDR”, Emrich, Wilhelm und Goldmann, Berg (ed.), Franz Kafka Symposium 1983 , Mainz: Hase& Kohler Verlag, s. 277-328.
• Fischer, Ernst (1994): Kunst und Koexion: Beiträge zu einer modernen marxistischen Koexion, Gutenberg: Büchergilde Verlag.
• Garaudy, Roger (1991): Piccaso Saint-John Perse Kafka, çev: Mehmet H. Doğan, 3. Basım, İstanbul: Payel Yayınevi.
• Gerlach, Rainer (1984): Peter Weiss, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Ginsburg, Lew (1976): “Selbstdarstellung’ und Selbstentlarwung des Peter Weiss”, Karanis, Volker (ed.) Über Peter Weiss , Suhrkamp, 4. Auflge, Frankfurt am Main, s. 136- 140.
• Heyde, Andrea (1997): Unterwerfung und Aufruhr: Franz Kafka im Literarischen Werk von Peter Weiss, Berlin: Erich Schmidt Verlag.
• Howald, Stefan (1994): Peter Weiss zur Einführung, Hamburg: Julius Verlag.
• Janauch, Gustav (1951): Gespräche mit Kafka, Frankfurt am Main: Fischer Verlag.
• Kafka, Franz (1995): Şato, çev. Kamuran Şipal.İstanbul: Cem Yayınevi.
• Lukacs, Georg (1986): Çağdaş Gerçekliğin Anlamı, çev. Cevat Çapan, 4. Basım, İstanbul: Payel Yayınevi.
• Müller, Jost (1991): Literatur und Politik bei Peter Weiss, Ästhetik des Widerstands und die Krise des Marxismus, Wiesbaden: Deutscher Universitätsverlag.
• Neukrantz, Klaus (1988): Barrikaden am Wedding, Berlin: Verlag der Buchhandlung Mackensen.
• Salinger, Ruth Link/ Leyt Dijn V’leyt Dajan (1985): “Prozeß und Urteile bei Franz Kafka und Peter Weiss im Kontrast zum göttlichen Urprozeß in der Genesis”, Emrich,Wilhelm, Goldman, Berg, (ed.) Franz Kafka Symposium 1983, Mainz: Hase& Kohler Verlag, s. 81-100.
• Scherpe, R. Klaus (1991): “Die Ästhetik des Widerstands, Peter Weiss’ Traum von der Vernunft” , Weiss, Palmstiema (ed.) Peter Weiss, Leben und Werk, Frankfurt am Main: Suhrkamp, s. 242-266.
• Söllner, Alfons (1991): “Widerstand gegen Verdrängung” Weiss, Palmstiema (ed.) Peter Weiss, Leben und Werk, Frankfurt am Main: Suhrkamp, s. 267-293.
• Vogt, Jochen (1987): Peter Weiss, Bildmonographie, Hamburg: Rowohlt Verlag.
• Vormweg, Heinrich (1981): Peter Weiss, München: Verlag C. H.Beck.
• Weiss, Peter (2014): Direnmenin Estetiği, çev. Turgay Kurultay, Çağlar Tanyeri, 2. Basım, İstanbul: İletişim Yayınları,.
• Weiss, Peter (1991): Gesammelte Werke in sechs Bänden, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Weiss, Peter (1968-1971): Rapporte 1- 2, Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.