Tarihe Yön Veren Çeviriler, Septuaginta ve Reşid Taşı (Rosetta)

Yıl 2017, Cilt: 5 Sayı: 1, 113 - 130, 30.06.2017

Emra Durukan

Öz

Bu çalışmada, tarih boyunca
yapılmış çeviriler arasından, tarihin seyrine yön verenler içinde bulunan Septuaginta
adlı Tevrat çevirisi ve Reşid taşının çevirisi irdelenmektedir. Çalışmanın
amacı, çevirinin her zaman sadece işlev odaklı bir uygulamadan ibaret
olmadığını; bilakis sosyoloji, siyaset, ekonomi, din gibi alanlarla etkileşim
içerisinde bulunan ve insanlık tarihini belirleyebilecek ölçüde önemli bir
etkinlik olabileceğini belirginleştirmektir. Çalışmada, ilgili çevirilerin
tarihi olgular üzerindeki etkileri ortaya konmaktadır. Çalışma kapsamında
irdelenen her bir çeviri etkinliği, ortaya çıkış nedenleri ve ‒ özellikle de
tarih akışının seyrini değiştirecek ‒ etkileri bakımından ele alınıp
yorumlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri Tarihi, Tevrat, Septuaginta, Rosetta, hiyeroglif

Translations Leading History: Septuagint and Rosetta

Öz

In this study, among the translations made throughout history, the
translation of the Torah called Septuaginta and the translation of the Rosetta
stone, which have both guided history, are examined. The aim of the work is to
concretize that translation is not always just a function-oriented application;
but it is also an important activity that can interact with sociology,
politics, economics and religion and can even be as important as to determine
human history. In the study, the effects of the mentioned translations on
historical events are revealed. Each translation activity examined in the scope
of the study is interpreted in terms of its causes and effects that especially
were able to change the flow of history.

Anahtar Kelimeler

translation history, Torah, Septuagint, Rosetta, hieroglyph

Kaynakça

• Adam, Baki (1997): “Tevrat’ın Tahrifi Meselesine Müslüman ve Yahudi Cephesinden Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 36, s. 359-404.
• Adkins, Lesley / Adkins, Roy (2000): The Keys of Egypt:The Obsession to Decipher Egyptian Hieroglyphs. New York: Harper Collins.
• Allen, Don Cameron (1960): “Predecessors of Champollion”. Proceedings of the American Philosophical Journal (5/104), s. 527-547
• Antes, Peter (2013): “Bibel und Koran. Ein Vergleich 1/2.” Sommeruni in der Leibniz-Stadt Hannover, 28.08.-13.09.2013. Universität Leibniz, Hannover. Video: https://www.youtube.com/watch?v=IprVKE3DrsQ
• Budge, E. A. Wallis (1893): The Reşit Stone:From The Mummy. Chapters on Egyptian Funeral Archaeology. Cambridge: University Press.
• Budge, E.A.Wallis (2001/18991): Mısır’da Ölüm Sonrası Fikri (Çev.: Rengin Ekiz). İstanbul: Ege Meta Yayınları.
• Byrd, Melanie (1998): “The Napoleonic Institute of Egypt.” Napoleonic Scholarship: The Journal of the International Napoleonic Society (1/2), http://www.napoleon-series.org/ins/scholarship98/c_institute.html
• Callimahos, Lambros D. (1970): The Rosetta Stone and Its Decipherment. NSA Crypto-Mathematics Institute.
• Champollion, Jean-François (1824): Précis de système hiéroglyphique. Paris, 1931.
• Çoban, Hacı (2011): Arami Göçleri. TÜBAR XXIX, Bahar, s. 91-102.
• Dürüşken, Çiğdem (2000): Roma’nın Gizem Dinleri. Antik Çağ’da Yaşamın ve Ölümün Bilinmezine Yolculuk. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Fabry, Heinz-Josef (2007): “Neue Aufmerksamkeit für die Septuaginta. Einführung in das Thema der Tagung”. Fabry, H.J. / Böhler, D. (ed.). Im Brennpunkt: Die Septuaginta. Band 3. Studien zur Theologie, Anthropologie, Ekklesiologie, Eschatologie und Liturgie der Griechischen Bibel, Stuttgart 2007, s. 9-26.
• Freeman, Charles (2003/19961): Mısır, Yunan ve Roma. Antik Akdeniz Uygarlıkları. (Çev.: Suat Kemal Angı). Ankara: Dost Kitabevi.
• Galanti, Avram / Ceviz, Nurettin / Yıldız, Musa (2004): “Türkiye ve Sami Dilleri”. Nüsha Dergisi (4/15), s. 97-106.
• Hengel, Martin (2002): The Septuagint As Christian Scripture. Its Prehistory and the Problem of its Canon. Edinburgh&New York: T&T Clark.
• Hengel, Martin (1980): Jews, Greeks and Barbarians. Aspects of the Hellenization of Judaism in the pre-Christian Period. (Çev.: John Bowden.) Philadelphia: Fortress Press.
• Herodotos (1983): Herodotos Tarihi. (Çev.: Mümtekim Ökmen / Azra Erhat.) İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İnan, Afet Ayşe (1992): Eski Mısır Tarihi ve Medeniyeti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• James, Edwin Oliver (1933): Origins of Sacrifice. California: Kennikat Press.
• Kade, Otto (1980): Die Sprachmittlung als gesellschaftliche Erscheinung und Gegenstand wissenschaftlicher Untersuchung. Leipzig:VEB (Übersetzungswissenschaftliche Beiträge 3).
• Kayaoğlu, M. Naci / Çetinoğlu, Ayşe (2013): “Mısır Hiyerogliflerini Çözüme Götüren Dilbilim Anahtarları”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi (5/17), s. 39-52.
• Kitabı Mukaddes Şirketi: https://www.kitabimukaddes.com/kutsal-kitap-hakkinda-bilgilendirme-ve-tam-metni/ (15.03.2017)
• Momigliano, Arnaldo. (19986): Alien Wisdom. The Limits of Hellenization. New York: Cambridge University Press.
• Rajak, Tessa (2008): “Translating the Septuagint for Ptolemy’s Library: Myth and History”. Frey, Jörg (ed.). 2008. Die Septuaginta - Texte, Kontexte, Lebenswelten. Tübingen: Mohr Siebeck, s. 176-193.
• Ray, John (2008): The Rosetta Stone:And the re-birth of ancient Egypt. London: Profile Books.
• Reiß, Katharina / Vermeer, Hans J. (1991/1984): Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen.
• Robinson, Andrew (2006): The Last Man Who Knew Everything. Oxford: Oneworld Publications.
• Saraç, Celal (1971): İyonya Pozitif Bilimi. Temel Kaynakları ve Etkileri. İzmir: Ege Üniversitesi Matbaası.
• Seleskovitch, Danica / Lederer, Marianne (1984): Interpréter pour traduire. Paris.
• Sperber, Alexander (1993): “Neuesete Studien über das masoterische Hebräisch”. Meyer, Rudolf/Bernhardt, Waltraut (Herausg.). Beiträge zur Geschichte von Text und Sprache des Alten Testaments. Gesammelte Werke. Berlin/New York: Walter de Gruyter.
• Stolze, Radegundis (2011): Übersetzungstheorien. Tübingen: Narr Verlag.
• Temiztürk, Halil (2015): “Ölü Deniz El Yazmaları ve Tarihteki Yeri”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (2/1), s. 63-87.
• Tosun, Cengiz (2005): “Dil Zenginliği, Yozlaşma ve Türkçe”. Journal of Language and Linguistic Studies (1/2), October 2005, s. 137-154.
• Vermes, Gaze (2005): Ölü Deniz Parşömenleri. (Çev. N. Çelebioğlu.) Nokta Kitap: Istanbul.
• Walbank, F.W. (1981): The Hellenistic World. Fontana: Fontana Paperbacks.
• Wallace, Richard / Williams, Wynne (1999): Tarsus’lu Paulus’un Üç Dünyası. (Çev.: Z. Zühre İlkgelen.) İstanbul: Homer Kitabevi.