Alman Çeviri Yorumbilim Ekolünün Tarihsel Gelişimi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 354 - 374, 30.06.2021

Sevinç Arı

https://doi.org/10.37583/diyalog.958530

Cited By: 1

Öz

Alman çeviribilim tarihi incelendiğinde günümüz çeviri kuram ve yaklaşımlarının çıkış noktasını oluşturan iki temel yaklaşım ortaya çıkar. Birinci yaklaşım Martin Luther’in İncil çeviri sürecinde pratik olarak uyguladığı çeviri yöntemini kuramsal bir düzleme taşıdığı, “Almancalaştırma” yöntemidir. Luther’in Almancalaştırma yöntemi, günümüz İşlevsel Çeviribilim ekolünün temelini oluşturur. İkinci temel yaklaşım Friedrich Schleiermacher’in, “yabancılaştırıcı çeviri” veya “yabancılaştırma” yöntemidir. Bu yöntem günümüz “çeviri yorumbilim”, diğer bir ismiyle “çeviri hermeneutiği” ekolünü derinden etkileyen kuramsal çalışma olarak karşımıza çıkar. F. Schleiermacher bugünkü çeviri hermeneutiği ekolünün çıkış noktasını oluşturan makalesinde, çeviri ile hermeneutik arasındaki bağı ilk defa dile getiren kişidir. Alman çeviri dünyasında F. Schleiermacher’den sonra ilk F. Paepcke, sonrasında ise R. Stolze ile ortaya çıkan hermeneutik çeviri yaklaşımları, İşlevsel Çeviribilim, Betimleyici Yaklaşım ve Çoğuldizge Kuramlarının etkisiyle önceleri çeviri alanında kendine pek yer bulamamış ve soyut olmakla eleştirilmiştir. Fakat son yıllarda çeviri kalitesi ve çevirinin toplumsal değeri gibi konuların gündeme gelmesiyle birlikte, çeviribilim yeniden kendi doğası olan, kaynak metni anlamaya odaklanarak, ‘Schleiermacherci’ bir yaklaşımın tekrardan öne çıktığını gözlemlemek mümkündür. Bu çalışmada, Friedrich Schleiermacher’den başlayarak günümüze kadar ‘kesintili’ olarak gelen ve 70’li yıllardan itibaren yeniden çeviri tartışmalarının odak noktası haline gelen çeviri yorumbilimin tarihsel gelişimi ve bu alanda yapılan çalışmalar, tarihi öneme sahip kişiler üzerinden incelenecektir. Bu çalışmanın amacı, çevirmenin karar verme süreçlerinin belirleyicisi olan, fakat bugüne kadar çeviri araştırmasının merkezinde yer almayan anlama sürecinin, çeviribilim içindeki tarihsel gelişimi içinde ortaya koymaktır. Bu amaçla çeviribilim alanında oluşan yorumbilimsel çeviri ekolünün çeviri kuramsal alanda neyi temsil ettiğini tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, Hermeneutik, Çeviriblim, Çeviri Yorumbilim, Çeviri Tarihi

The Historical Development of German Translational Hermeneutics

Öz

When we examine the history of German translation studies, we see two main approaches that form the basis of current translation theories and approaches. The first one is the “Germanization” (Verdeutschung) method, which is the translation method that Martin Luther used while translating the Bible and which he turned into a theory. Luther’s Germanization method constitutes the foundation of today’s functional translation school of thought. The second main approach is Friedrich Schleiermacher’s “foreignizing translation” or “foreignization” method. This method is largely seen as the theoretical study behind today’s “translational hermeneutics” approach. With his article constituting a point of origin for the current translational hermeneutics approach, F. Schleiermacher was the first one to talk about the relationship between translation and hermeneutics. After F. Schleiermacher, hermeneutic translation approaches were proposed first by F. Paepcke, then by R. Stolze within the German translation circles; however, due to the influence of Functional Translation, the Descriptive Approach (DTS) and the Polysystem Theory, they were initially criticized for being abstract and failed to find their way into the field of translation. However, in recent years, with topics like translation quality and the social value of translation gaining ground, it is possible to observe the resurfacing of a “Schleiermacher-esque” approach focusing on understanding the source text, which is the essence of translation studies. Through historically significant people, this study discusses the historical development of translational hermeneutics, which has ‘intermittently’ been around since Friedrich Schleiermacher and has become the focal point of translation discussions since the 70s, and examines the studies conducted on this topic.

Anahtar Kelimeler

Translation, hermeneutic, translation studies, translational hermeneutics, translation history

Kaynakça

• Akın, Ayla (2016): Çeviri Sürecine Yorumbilimsel Yaklaşımlar: Çeviribilimde Yeni Yorumbilimsel Paradigma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arı, Sevinç (2016): Kültürel Semboller ve Çeviri. İstanbul: Değişim Yayınları.
• Arı, Sevinç (2018): Dil Edincini Aşan Bir Edinç Olarak Çeviri Eylemi. I. Karaman Uluslararası Dil ve Edebiyat Kongresi Bildiri Kitabı, Aybil Yayınları, 637-651.
• Cercel, Larisa (2005): Hermeneutik des Übersetzens. Heidegger, Gadamer und die Translationswissenschaft. Studia Phaenomenologica V, 335-353.
• Cercel, Larisa (2009a): Übersetzung und Hermeneutik. Bukarest: Zeta-Verlag.
• Cercel, Larisa (2009b): Übersetzen als hermeneutischer Prozess. Fritz Paepcke und die Grundlagen der Übersetzungswissenschaft. Cercel, Larisa (Ed.): Übersetzung und Hermeneutik, Bukarest: Zeta-Verlag, 331-357.
• Cercel, Larisa (2010): Subjektiv in der hermeneutischen Übersetzungstheorie. META: Research in hermeneutics, Phenomenology, and Practical Philosophy, Vol. II, No. 1, 84-104.
• Cercel, Larisa (2011): Das Verhaeltnis von Eigenem und Fremdem in Schleiermachers hermeneutischer Übersetzungstheorie. Das Fremde im Eigensten. Die Funktion von Übersetzungen im Prozess der deutschen Nationalbildung (=Transfer, Band 21), Tübingen: Narr, 95-111.
• Cercel, Larisa (2013): Übersetzungshermeneutik: historische und systematische Grundlegung, Hermeneutik und Kreativitaet 1, St. Ingbert: Röhrig Universitaetsverlag.
• Cercel, Larisa (2015): Der Übersetzer im Fokus der Übersetzungswissenschaft. In: Alberto Gil & Robert Kirstein. (Drl.).,Wissenstransfer und Translation. Zur Breite und Tiefe des Übersetzungsbegriffs Band 3 Hermeneutik und Kreativitaet, Röhrig -Universitaetsverlag. St. Ingbert, 115-141
• Krings, Hans P. (1986): Was in Köpfen von Übersetzernn beim Übersetzungsprozess vorgeht. Eine empirische Untersuchung zur Struktur der Übersetzungsprozesses am fortgeschtrittenen Französischlernern. Tübingen: Narr.
• Kupsch-Losereit, Sigrid (2012): Übersetzen als Verhandlungs(spiel)raum und Sinngebungsprozess. Cercel, Larisa/ Stanley, John (Ed.): Unterwegs zu einer hermeneutischen Übersetzungswissenschaft: Radegundis Stolze zu ihrem 60. Geburtstag. Gunter Narr Verlag.
• Nida, Eugene A./ Taber, Charles R. (1969): Theorie und Praxis des Übersetzens, unter besonderer Berücksichtigung der Bibelübersetzung. Weltbund der Bibelgesellschaften.
• Rega, Lorenza (2009): Übersetzungspraxis und Hermeneutik im Spannungsverhaeltnis zwischen Vergangenheit und Gegenwart, Cercel, Larisa (Ed.): Übersetzung und Hermeneutik, Bukarest: Zeta-Verlag, 51-67
• Schleiermacher, Friedrich D.E. (1813/1963): “Ueber die verschiedenen Methoden des Uebersetzens.” Störig, H.J. (Ed.): Das Problem des Übersetzens, Stuttgart, 38-79
• Siever, Holger (2010): Übersetzen und Interpretation. Die Herausbildung der Übersetzungswissenschaft als eigenstaendige Disziplin in deutschen Sprachraum von 1960 bis 2000. (Leipziger Studien zur angewandten Linguistik und Translatologie Nr. 8), Frankfurt: Peter Lang.
• Stanley, John W. (2009): Die Relevanz der phaenomenologischen Hermeneutik für die Übersetzungswissenschaft. In: Cercel, Larisa (Ed.): Übersetzung und Hermeneutik, s. 70-80. Bukarest: Zeta-Verlag.
• Stolze, Radegundis (1992): Hermeneutisches Übersetzen. Linguistische Kategorien des Versehenes und Formulierens beim Übersetzen. Tübingen: Narr.
• Stolze, Radegundis (1997): The hermeneutic approach in Translation. In: Lörcher, W. (Drl.),Translation Studies in Germany, Numero especial da Ilha do Destorro 1997 (em praparaçao).
• Stolze, Radegundis (2003): Hermeneutik und Translation, Tübingen: Gunter Narr Verlag, 2003.
• Stolze, Radegundis (2009): Hermeneutik und Übersetzungswissenschaft. Eine praxisrelevante Verknüpfung. Cercel, Larisa (Ed.): Übersetzung und Hermeneutik, s. 19-51. Bukarest: Zeta-Verlag.
• Stolze, Radegundis (2011): Übersetzungstheorien. Eine Einführung. 6. Basım. Tübingen: Narr.
• Stolze, Radegundis (2015): Hermeneutische Übersetzungskompetenz. Grundlagen und Didaktik. Berlin: Frank & Timmer.
• Stolze, Radegundis/ Stanley, John W./ Cercel, Larisa (2015): Translational Hermeneutics. The First Symposium (Drl.). Bukarest: Zeta Books.
• Stolze, Radegundis (2018): Phenomenology and Rhetoric in Hermeneutic Translation, CrossRoads A Journal Of English Studies Issue 20, 1/2018, 32- 52.
• Tosun, Muharrem (2007): Çeviri Eleştirisi Kuramının Temelleri. İstanbul : Sakarya Yayıncılık.
• Tosun, Muharrem/ Akın, Ayla (2018): Yorumbilim. Sosyal Bilimler için Hermeneutik. İstanbul : Değişim Yayınları.
• Venuti, Lawrence (1995):The Translator’s Invisibility. A History of Translation. London/New York: Routhledge.
• Wilss, Wolfram (1988): Kognition und Übersetzen. Zu Theorie und Praxis der menschlichen und der maschinellen Übersetzung. Tübingen: Niemeyer.