Translation of medical texts: a translation-oriented study of dental terminology

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 109 - 126, 15.06.2022

Bahar Katar

https://doi.org/10.37583/diyalog.1130457

Öz

Scientific developments, the following technological innovations and the globalizing world further increased the ubiquitous need for translation over the centuries. Due to the newly emerging and constantly evolving fields, terminology is created for each discipline in order to ensure communication between field specialists and it enables them to meet both nationally and internationally on a common ground, at which point translation becomes an inevitable need. Although specialized translation is widespread in the translation industry, it is one of the most difficult fields for translators. For the translation of medical texts in particular, since the terms, terminology and specialist knowledge used within the context of the fields form the key point of translations, the translator must have the translation competence and the relevant specialist knowledge and especially the terminology. For this reason, in addition to the aforementioned skills, the translators who perform medical translations should interact with professionals and be open to innovation, research and learning.
The aim of this study is to examine how the terms of dental terminology manifest themselves in the context of the respective subject area and with which translation methods they were introduced into Turkish using concrete examples. In this context, the corpus of study concerns instructions for use for dental products, which include the field of dentistry and are intended for professional use. The terms used in the instructions for use were compared in English, German and Turkish. In the specialized translation, it is emphasized that before starting the specialized translation, translators should have translation skills, expert knowledge and should work with relevant specialists and that translation-oriented terminology studies in the specialist areas are crucial.

Anahtar Kelimeler

Specialized Translation, Specialized Translators, Medical Translation, Dental Terminology, User Manual

Diş Hekimliği Terminolojisi Üzerine Çeviri Odaklı Bir İnceleme: Dental Ürün Kullanma Kılavuzu Çevirisi

Öz

Bilimsel gelişmeler, bu gelişmeleri izleyen teknolojik yenilikler ve küreselleşen dünya, çağlar boyunca hep var olan çeviri ihtiyacını pekiştirmiştir. Yeni oluşan ve sürekli gelişen uzmanlık alanlarıyla birlikte alan uzmanları arasındaki iletişimi sağlamak, onların hem ulusal hem de uluslararası ortak bir paydada buluşmasını sağlamak için her bilim dalına ait bir terminoloji oluşturulur ki bu noktada çeviri, kaçınılmaz bir ihtiyaç haline gelir. Uzmanlık çevirisi, çeviri sektöründe oldukça yaygın olmakla beraber çevirmenlerin en çok zorlandıkları alanlardan biridir. Özellikle tıp metinlerinin çevirisi, çevirmenin, çeviri edincine ve ilgili uzmanlık alan bilgisine ve bilhassa alan terminolojisine sahip olmasını zorunlu hale getirmektedir; nitekim uzmanlık alanları bağlamında kullanılan terimler, terminolojiler, uzmanlık çevirilerin kilit noktasını oluşturmaktadır. Bu nedenle tıp çevirisi yapan çevirmenlerin, bahsedilen edinçlerin haricinde, uzmanlar ile etkileşim içerisinde olması, yeniliğe, araştırmaya ve öğrenmeye açık olması gerekmektedir.
Bu çalışmanın başlıca amacı, diş hekimliği terminolojisini oluşturan terimlerin ilgili uzmanlık alanı kapsamında nasıl tezahür ettiğini ve Türkçeye hangi çeviri yöntemleri kullanılarak kazandırıldığını somut örnekler üzerinde irdelemektir. Bu bağlamda, çalışmanın bütüncesini, diş hekimliği uzmanlık alanını kapsayan ve uzman kullanımına yönelik olan dental ürünlerin kullanma kılavuzları oluşturmaktadır. Kullanma kılavuzlarında geçen terimlerin İngilizce, Almanca ve Türkçedeki kullanımları karşılaştırılarak incelenmiştir. Uzmanlık çevirisinde, uzmanlık çevirisine başlamadan önce çevirmenin çeviri edincine ve uzmanlık bilgisine sahip olmasının yanı sıra, ilgili alan uzmanları ile iş birliği içinde olmasının ve çeviri odaklı terminoloji çalışmalarının gerekliliği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Uzmanlık Çevirisi, Uzmanlık Alan Çevirmenleri, Tıp Çevirisi, Diş Hekimliği Terminolojisi, Kullanma Kılavuzu

Kaynakça

• Arntz, Reiner (2001): Fachbezogene Mehrsprachigkeit in Recht und Technik. Hildesheim: Olms.
• Budin, Gerhard / Wright, Sue Ellen (1997): Multilingualism in Terminology Management. In: Wright, Sue Ellen / Budin, Gerhard (Hg.): Handbook of Terminology Management. Volume 1: Basic Aspects of Terminology Management. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 245–260.
• Budin, Gerhard (2002): Wissensmanagement in der Translation. In: Best, Joanna / Kalina, Sylvia (Hg.): Übersetzen und Dolmetschen. Tübingen & Basel: Francke, 74–84.
• Byrne, Jody (2012): Scientific and Technical Translation Explained. Manchester: St Jerome Publishing.
• Drewer, Petra / Schmitz, Klaus-Dirk (2017): Terminologiemanagement. Grundlagen - Methoden - Werkzeuge. Berlin: Springer Verlag.
• Erten, Asalet (2016): Tıp Terminolojisi ve Tıp Metinleri Çevirisi. Güncellenmiş ve gözden geçirilmiş 3. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Fischbach, Henry (1998): Translation and Medicine. Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Gambier, Yves (2004): Translation Studies: A Succession of Paradoxes. In: Schäffner, Christina (Hg.): Translation Research and Interpreting Research: Traditions, Gaps and Synergies. Clevedon / Buffalo / Toronto: Multilingual Matters, 62–70.
• Geeraerts, Dirk (2015): Foreword. In: Kockaert, Hendrik J./ Steurs, Frieda (Hg.): Handbook of Terminology. Volume 1. Amsterdam: John Benjamin, xvii–xix.
• Göpferich, Susanne (1995): Textsorten in Naturwissenschaften und Technik. Pragmatische Typologie - Kontrastierung - Translation. Forum für Fachsprachen-Forschung 27. Tübingen: Narr.
• Göpferich, Susanne (1998): Interkulturelles Technical Writing: Fachliches adressatengerecht vermitteln. Ein Lehr- und Arbeitsbuch. Forum für Fachsprachen-Forschung 40. Tübingen: Narr.
• Günay Köprülü, Sevtap (2017): Tıbbi Çeviri ve Zorlukları / Medical Translation and Difficulties in Medical Translation.In: TURKISH STUDIES - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 12/7, 249–262.
• Habermas, Jürgen (1977): Umgangssprache, Wissenschaftssprache, Bildungssprache. In: Jahrbuch der Max-Planck-Gesellschaft, 36–51.
• Hoffmann, Lothar (1985): Kommunikationsmittel Fachsprache. Eine Einführung. 2., völlig neu bearbeitete Auflage. (Forum für Fachsprachen- Forschung 1). Tübingen: Narr.
• Kageura, Kyo (2015): Terminology and lexicography. In: Kockaert, Hendrik J. / Steurs, Frieda (Hg.): Handbook of Terminology. Volume 1. Amsterdam: John Benjamin, 45–59.
• Kalverkämper, Hartwig (1998): Rahmenbedingungen für die Fachkommunikation. In: Hoffmann, Lothar / Kalverkämper, Hartwig / Wiegand, Herbert Ernst (Hg.): Fachsprachen / Languages for Special Purposes. – Ein internationales Handbuch zur Fachsprachenforschung und Terminologiewissenschaft / An International Handbook of Special-Language and Terminology Research. Band 1. Berlin/ New York: de Gruyter, 24–47.
• Karaman, Burcu İlkay (2009): Terim Oluşturma Yöntemleri. In: Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten. Ankara: TDK Yayınları. Cilt II, 45–59.
• Kothes, Lars (2011): Grundlagen der technischen Dokumentation. Anleitungen verständlich und normgerecht erstellen. Berlin/Heidelberg: Springer-Verlag.
• Marco, Josep (2009): The terminology of translation. Epistemological, conceptual and intercultural problems and their social consequences. In: Gambier, Yves / van Doorslaer, Luc (Hg.): The Metalanguage of Translation. Amsterdam: John Benjamin, 65–79.
• Möhn, Dieter / Pelka, Roland (1984): Fachsprachen. Eine Einführung. (Germanistische Arbeitshefte 30). Tübingen: Niemeyer.
• Neubert, Albrecht (2000): Competence in Language, in Languages, and in Translation. In: Schäffner, Christina / Adab, Beverly (Hg.): In Developing Translation Competence. Amsterdam: John Benjamins, 3–18.
• Newmark, Peter (1981): Approaches to Translation. Oxford/ New York: Pergamon Press.
• Nida, Eugene A. (2002): Contexts in Translating. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
• Öncü, Mehmet Tahir (2011): Probleme interkultureller Kommunikation bei Gerichtsverhandlungen mit Türken und Deutschen. Verlag für wissenschaftliche Literatur. Berlin: Frank & Timme Verlag.
• Picht, Heribert (1995): Fachkommunikation - Fachsprache. In: Budin, Gerhard (Hg.): Mehrsprachigkeit in der Fachkommunikation. LSP TermNet, Wien, 27–46.
• Reiss, Katharina (1993): Texttyp und Übersetzungsmethode. Der operative Text. Heidelberg: Groos.
• Roelcke, Thorsten (2010): Fachsprachen. Berlin: E. Schmidt.
• Sager, Juan C. (1990): A Practical Course in Terminology Processing. Amsterdam: John Benjamins.
• Sager, Juan C. (1997): Term formation. In: Wright, Sue Ellen / Budin, Gerhard (Hg.): Handbook of Terminology Management. Volume 1: Basic Aspects of Terminology Management. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company, 25–41.
• Sandrini, Peter (2010): Fachliche Translation. In: Maliszewski, Julian (Hg.): Diskurs und Terminologie beim Fachübersetzen und Dolmetschen. Discourse and Terminology in Specialist Translation and Interpreting. Frankfurt a.M.: Peter Lang, 31–51.
• Schmitt, Peter A. (1985): Anglizismen in den Fachsprachen. Eine pragmatische Studie am Beispiel der Kerntechnik. Heidelberg: Carl Winter.
• Schreiber, Michael (1998): Übersetzungstypen und Übersetzungsverfahren. In: Snell-Hornby, Mary / Kußmaul, Paul A. / Schmitt, Peter A. (Hg.). Handbuch Translation. Tübingen: Stauffenberg, 151–154.
• Shreve, George M. (1997): Prolegomenon to an Empirical Translation Studies. In: Wotjak, Gerd / Schmidt, Heide (Hg.): Modelle der Translation: Models of Translation: Festschrift für Albrecht Neubert. Iberoamericana Vervuert, 41–58.
• Steger, Florian (2019): Medizinische Terminologie. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht Verlage.
• Stolze, Radegundis (1999): Die Fachübersetzung: eine Einführung. Tübingen: Narr.
• Vardar, Berke (2002): Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Wüster, Eugen (1979): Einführung in die allgemeine Terminologielehre und terminologische Lexikographie. (Schriftenreihe der Technischen Universität Wien. 8, 1/2). Wien / New York: Romanistischer Verlag.