Kafka’nın Ein Landarzt Adlı Öyküsünün Ara Dilden Çeviri Bağlamında Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 149 - 162, 15.06.2022

Derya Sarışık

https://doi.org/10.37583/diyalog.1130464

Öz

Ara dilden çeviri daha önce çevirisi yapılmış bir metnin yeniden başka bir hedef dile çeviri için kaynak metin görevi görmesidir; kısaca çevirinin çevirisidir. Ara dilden çeviri hem birbirine uzak diller ve kültürler arasında yazınsal iletişimi sağlamada hem de dünya klasiklerinin kabul görmesinde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca kaynak metne ulaşılamaması ya da kaynak metnin zarar görmesi durumunda bu çeviri türünden faydalanılmaktadır. Ne var ki çeviride oluşabilecek kayıplar açısından ara dilden çeviri doğrudan çeviriye kıyasla iki kat risk taşıdığı için olumsuz bir çağrışımı da söz konusudur. Bu çalışmada Kafka’nın Ein Landarzt adlı öyküsü ara dilden çeviri bağlamında uygulamalı örnek düzleminde karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. İlgili öykünün Mehmet Harmancı tarafından aracı bir dil kullanılarak gerçekleştirildiği belirlenen Türkçe çevirisi, Willa ve Edwin Muir çifti tarafından yapılan İngilizce çevirisi ve Kamuran Şipal tarafından yapılan doğrudan çeviri betimsel çeviri araştırmaları ışığında analiz edilmiştir. İncelemede çeviri hatalarını bulmaktan ziyade ara dilden çevirinin etkisine odaklanılmıştır. Bu noktada çevirilerdeki farklı yorumlamaların ve söyleyişlerin ele alınan kaynak metinden mi yoksa çevirmen kararlarından mı kaynaklandığı sorgulanmıştır. Eser analizlerinde özellikle Gideon Toury tarafından geliştirilen “Betimleyici Çeviri Araştırmaları” yönteminden ve çeviri normlarından faydalanılmıştır. Bununla birlikte çoğulcu bir yaklaşım izlenmeye çalışılarak Eugene Albert Nida’nın “eşdeğer etki” kavramına dair görüşleri de göz önünde bulundurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ara Dilden Çeviri, Franz Kafka’nın Ein Landarzt Adlı Öyküsü, Çeviri Normları, Eşdeğer Etki

Comparative Analysis of Kafka's Story Ein Landarzt in the Context of Intermediate Translation

Öz

Indirect Translation is that a previously translated text acts as a source text for retranslation into another target language, in short it is a translation of the translation. Indirect Translation has an important place both in ensuring literary communication between distant languages and cultures and in the acceptance of world classics. In addition, if the source text cannot be accessed or the source text is damaged, this type of translation is used. However, in terms of losses that may occur in translation, indirect Translation carries a double risk compared to direct translation, so it has a negative connotation. In this study, Kafka’s story Ein Landarzt has been analyzed comparatively in the context of indirect Translation with practical examples. The Turkish translation of the story, which appears to have been made by Mehmet Harmancı using an intermediary language, English translation by Willa and Muir and direct translation by Kamuran Sipal were analyzed in the light of descriptive translation studies.The review focused on the effect of the indirect translation rather than finding translation errors. At this point, it has been questioned whether the different interpretations and utterances in the translations originate from the source text or from the translator’s decisions. In the analysis of the work, especially the “Descriptive Translation Studies” method developed by Gideon Toury and translation norms were utilized. However, by trying to follow a pluralistic approach, Eugene Albert Nida’s views on the concept of “equivalent effect” were also taken into account.

Anahtar Kelimeler

İndirect translation, Franz Kafka’s story Ein Landarzt, Translation Norms, Equivalent Effect

Kaynakça

• Akten, Sevim (1998): İkinci Dilden Çeviri. Hacettepe Üniversitesi. In: Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 8.
• Bereza, Dorota Karolina (2013): Die Neuübersetzung. Eine Hinführung zur Dynamik literarischer Translationskultur. Berlin: Frank& Timme GmbH Verlag für wissenschaftliche Literatur.
• Boulogne, Pieter (2015): Europe’s Conquest of the Russian Novel: The Pivotal Role of France and Germany. In: Seruya, Teresa / Pieta, Hanna (Ed.): IberoSlavica Special Issue on Translation in IberianSlavonic Cultural Exchange and Beyond. Lisbon: CompaRes/ CLEPUL, 179-206.
• Büyüköztürk, Şener (2017): Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Frank, Armin Paul / Kittel, Harald (2004): Die literarische Übersetzung in Deutschland. Studien zu ihrer Kulturgeschichte in der Neuzeit. In: Frank, Armin Paul / Turk, Horst (Ed.): Der Transferansatzt in der Übersetzungsforschung. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 3-71.
• Graeber, Wilhelm (2004): Die literarische Übersetzung in Deutschland. Studien zu ihrer Kultur-geschichte in der Neuzeit. In: Frank, Armin Paul / Turk, Horst (Ed.): Englische Übersetzer aus dem Französischen: Eine Forschungsbilanz der Übersetzungen aus zweiter Hand. Berlin: Erich Schmidt Verlag, 93-107.
• Kafka, Franz (1995): The Complete Stories Franz Kafka. A Country Doctor. Nahum Norbert Glatzer (Ed.). (Willa ve Edwin Muir Çev.) New York: Schocken Books.
• Kafka, Franz (1997): Kafka. Seçme Öyküler. (Mehmet Harmancı Çev.) İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Kafka, Franz (2003): Franz Kafka. Das Urteil und andere Erzählungen. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Kafka, Franz (2016): F. Kafka. Bütün Öyküler. (Kamuran Şipal Çev.) İstanbul: Cem Yayınevi.
• Önen, Yaşar / Şanbey, Cemil Ziya (1993): Almanca Türkçe Sözlük. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sağlam, Musa Yaşar vd. (Ed.) (2018): Übersetzen Re-Konstuktionen im Translationsprozess. Die Problematik der Übersetzung aus einer Drittsprache am Beispiel des “Kör Baykuş” von Sadık Hidayet. Hamburg: Verlag Dr. Kovac.
• REDHOUSE (1986): İngilizce-Türkçe Redhouse Sözlüğü. (13. Basım) İstanbul: Redhouse Yayınevi.
• Ringmar, Martin (2007): Roundabout Routes: Some Remarks on Indirect Translation. Selected Papers of the CETRA. Research Seminar in Translation Studies 2006. Selected Papers of the CETRA.
• Rosa, Alexandra Assis vd. (2019): Theoretical, methodological and terminological issues regarding indirect translation: An overview. New York: Rotledge.
• Sarışık, Derya (2020): Kafka’nın “Die Verwandlung” Adlı Öyküsünün Ara Dilden Çeviri Bağlamında Değerlendirilmesi, (Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmış Doktora Tezi). Ankara.
• Sarışık, Derya (2021): Kafka’nın “Die Verwandlung” Adlı Öyküsünün Ara Dilden Çeviri Bağlamında Değerlendirilmesi. In: Turkish Studies- Language and Literature, 16(2), 1413-1426. https://dx.doi.org/10.47845/TurkishStudies.49736
• Steuerwald, Karl (1992): Almanca Türkçe Sözlük. İstanbul: ABC Tanıtım Basımevi.
• Tahir-Gürçağlar, Şehnaz (2013): Does the Drina Flow? Cultural Indifference and Slovene/Yogoslav Literature in Turkish. In: Across Languages and Cultures, 14/ 2, 183-198.
• Toury, Gideon (1980): In Search of a Theory of Translation. In: Tel-Aviv: Porter Institute for Poetics and Semitics, 7/19-20, 177-179.
• Toury, Gideon (1995): Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• Yurtdaş, Hüseyin (2016): Cumhuriyet Dönemi Yazın Çevirilerinde Bir Çeviri Stratejisi Olarak Yabancılaştırmanın Eksikliği: Franz Kafka’nın “Ein Landarzt” Adlı Öyküsünün Türkçeye ve İngilizceye Çevirilerinin Karşılaştırmalı İncelemesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15/57, 380-411.
• Yücel, Faruk (2007): Çeviri Eleştirisi Neyi Eleştirir? U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 12, 39-58.
• Wagenbach, Klaus (1997): F. Kafka Yaşamöyküsü. (Kamuran Şipal Çev.) İstanbul: Cem Yayınevi.