The Conscientious Leadership Scale

Yıl 2020, Sayı: 66, 1 - 21, 26.10.2020

Dursun Boz , Ümit Aktı , Cengiz Duran , Sema Behdioğlu

Öz

From the ancient civilizations to the present, consumption patterns have been broken into pieces of pieces, and the search for meaning and sense of life has gained momentum in the journey of truth to the human being scattered in the ball of contradictions. At this speed, the conscientious leader of humanity, the voice of humanity, is to develop a measuring, valid and reliable scale. In order to develop the scale draft, the relevant literature was examined by the team members and expression pool consisting of 63 statements was formed. The final scale was developed over 46 expressions and 1041 samples. The research was carried out at Dumlupınar University. According to the findings, 7 sub-factor structure of Conscientious Leadership; “1.Protection and Empowerment”, “2.Civic Sensibility”, “3.Superior Duty Ethic”, “4.Conscious Awareness”, “5.Humility”, “6.Responsibility to the Creator” and “7.Ethical Values” was deemed appropriate by study team. After the Exploratory Factor Analysis (EFA), the scale was tested with Confirmatory factor analysis (CFA) (Structural Equation Modeling) and it was found to be very good with Cronbach Alpha coefficient 0,959. The analysis showed that the load values of the seven sub-factors varied between 0,46 and 0,87 when explaining 0,581 of the total variance of the scale.

Anahtar Kelimeler

Conscience, Leadership, Conscientious Leadership, Develop a Scale

Vicdani Liderlik Ölçeği

Öz

Kadim
medeniyetlerden günümüze modern zamanların tüketim kalıplarıyla lime lime
parçalara ayrılarak çelişkiler yumağındaki dağılan insanın hakikat yolculuğunda
hayatın anlam ve mana arayışı hız kazanmıştır. İnsanoğlunun bu hakikat
yolculuğunda insanlığın sesi olan Vicdani Lideri ölçümleyici, geçerli ve güvenilir
bir ölçek geliştirmektir. Ölçek taslağının geliştirilmesi amacıyla literatür
incelenerek 63 ifadeden madde havuzu oluşturulmuştur. İlk pilot uygulaması 63
ifade ile 247 örneklem üzerinden, ikinci pilot çalışma 55 ifade ve 447 örneklem
ile test edilmiştir. Nihai ölçek 46 ifade ve 1041 örneklem üzerinden geliştirilmiştir.
Araştırma, değişik demografik özelliklere sahip Dumlupınar Üniversitesi
akademisyen, öğrenci ve çalışanlarına gönüllülük esasına göre 5 noktalı Likert
tipinde uygulanmıştır. Elde ettiğimiz bulgular ışığında Vicdani Liderliğin 7
faktörlü yapısının; “1. Koruma ve Güçlendirme”, “2. Toplumsal Duyarlılık”, “3. Üstün
Görev Ahlakı”, “4. Bilinçli Farkındalık”, “5. Tevazu”, “6. Yaratıcıya Karşı
Sorumluluk” ve “7. Etik Değerler” olarak adlandırılması çalışma ekibince uygun
görülmüştür. Açımlayıcı Faktör Analizi’nden (AFA) sonra Doğrulayıcı Faktör
Analizi (DFA) Yapısal Eşitlik Modellemesi ile test edilen ölçeğin Cronbach’s
Alpha katsayısı 0,959 sonucuyla çok iyi olduğu belirlenmiştir. Analizler
sonucunda ölçeğe ait toplam varyansın 0,581’ini açıklarken saptanan yedi alt
faktörün madde yük değerlerinin 0,46 ile 0,87 arasında değiştiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vicdan, Liderlik, Vicdani Liderlik, Ölçek Geliştirme

Kaynakça

• Akman, B., Yangın, B., Usluer, Y., Kargı, E., Baş, T., Çelen, N., & Şanlı, M.(2006). Toplumsal Duyarlılık Ve Sosyal Hizmet: Model Proje Örneği, SHÇEK Sempozyum Sunum Kitabı, Antalya.
• Aktı, Ü., Giderler, C., Duran, C., Behdioğlu, S., & Boz, D.(2017). Vicdani Zekâ Ölçeği:Geçerlilik Ve Güvenilirlik Çalışması. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2(3), 329-349.
• Aktı, Ü. (2018). Tarihi Şahsiyetler Ve Mekânların Günümüz Kolektif Tasavvurundaki Değeri Ve Yeri (Kütahya İli Örneği), İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 3(2), 124-148.
• Alkan, D. P. (2015). Etik liderlik ölçeğinin Türkçe formunun güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(38), 109-121.
• Arkonç, S. A. (2001). Sosyal Psikoloji, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Arpacı, M. (2016). Kişilik Gelişimi Bağlamında Ahlak Eğitiminde Vicdan, Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Uluslararası Kişilik Ve Karakter İnşâsında Dinin Yeri Sempozyumu, ss. 271-291, Ordu.
• Arslan, M. (2001). İş ve Meslek Ahlakı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Aslan, Ş. (2016). İslam Düşüncesinde Yönetim ve Liderlik, Eğitim Kitabevi, Konya.
• Aslan, Ş., & Özata, M. (2011). Sağlık Çalışanlarında Hizmetkâr Liderlik: Dennis-Winston ve Dennis-Bocernea Hizmetkâr Liderlik Ölçeklerinin Geçerlik ve Güvenirlik Araştırması. Journal of Management & Economics, 18(1).
• Aydıntan, B. (2009). Ruhsal Zekânın Dönüştürücü Liderlik Üzerine Etkisini Araştıran Uygulamalı Bir Çalışma, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,23(2).
• Baysal, N. & Demirbaş, B. (2012), Sınıf öğretmenliği adaylarının bilinçli farkındalıkları ile yansıtıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 12-20.
• Bekiş, T. (2006). Liderlikte Ruhsal Zekâ Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Benazus, H. (2012). En Güçlü Tanık Vicdan, Bizim Kitaplar, İstanbul.
• Bilgiz, M. (2007). Kur’an Açısından Vicdan ve Değeri, Beyan Yayınları, İstanbul.
• Bishop, S. R., LAU, M., Shapiro, S., Carlson, L., Anderson, N. D., Carmody, J., & Devins, G. (2004). Mindfulness: A proposed operational definition, Clinical psychology: Science and practice, 11(3), 230-241.
• Bitmiş, M. G., Sökmen, A., & Turgut, H. (2014). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği: Geçerlilik ve Güvenilirliğinin Yeniden Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 1-14.
• Blau, P. (1964). Exchange and Power in Social Life. New York: Wiley.
• Boz, D. & Aktı, Ü. (2018). The Conscientious Intelligence. ISBN: 978-605-344-768-9, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Brown, K. W., & Ryan, R. M. (2003). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 84(4), 822.
• Cengiz, Y. (2018). Cahız’ın Düşüncesinde Vicdanın Gerçekleşim Seyri ve Denetlenmesi, (Ed. Yunus Cengiz, Selime Çınar), İslam Düşüncesinde Vicdan Kavramı içinde (s. 107-138), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Cengiz, R., Serdar, E., & Donuk, B. (2016). Üniversite Öğrencilerinin Bilinçli Farkındalık ve Girişimcilik Düzeylerinin İncelenmesi, International Journal of Social Sciences and Education Research, Online, http://dergipark.gov.tr/ijsser , 2 (4).
• Coleman, H. J. (1996). Why Employee Empowerment is not just a fad, Leadership & Organization Development Journal, 17/4, pp. 29–36.
• Cook, S., Macaulay, S., & Coldicott, H. (2004). Change management excellence: Using the four intelligences for successful organizational change. Kogan Page Publishers.
• Çifçi, O. Z. (2012a). Mâverdî Düşüncesinde Din Devlet İlişkisi, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2,81-99.
• Çöl, G. (2008). Algılanan Güçlendirmenin İş Gören Performansı Üzerine Etkileri, Doğuş Üniversitesi Dergisi, C:9, No:1.
• Demir, O. (2013). Vicdân, D.İ.A., C. 43, T.D.V. Yayınları, İstanbul.
• Demir, M. (2010). Kur’an’da Tevazu Kavramı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Demirtaş, Ö. & Biçkes, D. M. (2014). Makyavelizm’in Olumsuz Durumları İfşa Etme Niyeti Üzerindeki Etkisi: Bir Alan Çalışması, İş Güç: The Journal of Industrial Relations & Human Resources,16.2, 2014.
• Diker, O. (2017). Örgütlerde Kültür Sarmalında Liderlik Turizm Endüstrisinde Bir Araştırma, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Doğan, S. (2006). Personel Güçlendirme, Kare Yayınları, İstanbul.
• Durak, N. (2015). Kınalızâde’de Bir Erdem Olarak Tevazu, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015/2, Sayı: 35, ss. 105-123.
• Duyan, E., & Van Dierendonck, D. (2014). Hizmetkar Liderliği Anlamak: Teoriden Ampirik Araştirmaya Doğru. Sosyoloji Konferansları, (49).
• EL-cevherî, İsmail bin Hammâd (1990). es-Sıhâh Tâcu’l-Luğa ve Sıhâhu’l-Arabiyye, thk. Ahmed Abdulgafur Atar, Dâru’l-İlm, Beyrut, 1990, 1410.
• Eraslan, L. (2004a). Liderlikte Post-Modern Bir Paradigma: Dönüşümcü Liderlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 1-32.
• Erdem, H. (2014). İlkçağ Felsefesi Tarihi. 8.Baskı. Hü-Er Yayınları, Konya.
• Eren, E. (2014). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi. Beta Yayınları, İstanbul.
• Exline, J. J., Campbell, W. K., Baumeister, R. F., Joiner, T., Krueger, J. & Kachorek, L.V. (2004). Humility and modesty. C. Peterson ve M. Seligman (Ed.), Character strengths and virtues: A handbook and classification içinde (s. 461-475). New York, NY: Oxford University Press.
• Genç, N. (2004). Yönetim ve Organizasyon: Çağdaş Sistemler ve Yaklaşımlar, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Germer, C. K., Siegel, R. D., & Fulton, P. R. (2005). Mindfulness and psychotherapy, New York: Guilford.
• Gratton, L. & Erickson, T. (2007). Eight ways to build collaborative teams, Harvard Business Review, 2007 November, p. 1-11.
• Güler, M., & Boz, D. (2016). Otantik liderliğin topluluk hissi üzerine etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 488-500.
• Hacip, Y. H. (2010). Kutadgu Bilig. Yaşar Çağbayır (Y.Haz.). 10. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Hackman, M.Z., & Johnson, C.E. (2009). Leadership. Waveland Press Inc., USA.
• Hökelekli, H. (2007). Tevazu (Alçak Gönüllülük), Değerler Eğitim Merkezi Bülteni, Yıl: 1, Sayı: 2, 2007, ss. 114-119.
• Işkın, Y., & Kaygın, E. (2016). Otantik Liderlik Anlayışının Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Yabancılaşmayla İlişkisi: Mobilya Sektöründe Bir Araştırma. Bartın Üniversitesi İİBF. Dergisi,7(14), 619-647.
• İpek, M. (2013). Kur’an’a Göre İnsanın Yaratılış Hikmeti Ve Sorumluluğu, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 17, S. 57, 2013.
• İşbaşı, J.Ö. (2000). Çalışanın Yöneticilere Duydukları Güvenin Örgütsel Adalete İlişkin Algılamalarının Örgütsel Vatandaşlık Davranışının Oluşumundaki Rolü: Bir Turizm Örgütünde Uygulama, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi SBE İşletme Anabilim Dalı, Antalya.
• Kahveci, H. & Aypay, A. (2012). Hizmetkâr örgütlerde örgütsel liderlik değerlendirme ölçeği: türk kültürüne uyarlama, dil geçerliği ve faktör yapısının incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 19-42.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5.Baskı., Asil Yayın Dağıtım, Ankara.
• Karadağ, E., Başaran, A. & Korkmaz, T. (2009). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Algıladıkları Liderlik Biçimleri ile İş Doyumları Arasındaki İlişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (21), 32- 45.
• Kark, R. & Waısmel-Manor, R. (2005). Organizational Citizenship Behavior: What's Gender got to do With It?, Organization, 12 (6), 889-917.
• Kasapoğlu, A. (2003). Kur’an’a Göre Vicdanın Kaynağı ve İşlevleri, Akademik Araştırma Dergisi, sayı 18,ss. 131-162.
• Kesken, J. & Ayyıldız, N. A. (2008). New perspectives in leadership approaches: positive and authentic leadership. Ege Akademik Bakış Dergisi, 8(2), 729-754.
• Kılıç, K. C. & Aydın, Y. (2016). Hizmetkâr Liderlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(30), 106.
• Kısa, C. (2015). Söz Olur I: Ontik ve Moral Vicdan / Word Comes To Realization: Ontic And Moral Conscience, Turkish Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 10/12 Summer 2015, Ankara/Turkey, www.turkishstudies.net, Doi Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8546, p. 751-770.
• King, D. B. (2008). Rethinking Claims of Spiritual Intelligence: A Definition, Model, and Measure, ProQuest.
• Koç, Z.H. (2015). Vicdanın Ahlâkî Ve Teolojik Temelleri, Ankara Üniversitesi SBE. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Koçel, T. (2014). İşletme Yöneticiliği, Beta Basım, İstanbul.
• Kuklytė, J. (2017). Islamic leadership and workplace deviance: what are the interactions?. Balkan journal of social sciences= Balkan sosyal bilimler dergisi. Tekirdağ: Namik Kemal Univercity, 2017, special iss.
• Kurt, A. (2018). Din Sosyolojisi, Sentez Yayıncılık, Bursa.
• Lim, V.K.G. (2002). The IT Way of Loafing on the Job: Cyber Loafing, Neutralizing and Organizational Juctice, Journal of Organizational Behaviour, 23:675-694.
• Malik, S.H., Aziz, S., & Hassan, H. (2014). Leadership Behavior and Acceptance of Leaders By Subordinates: Application of Path Goal Theory In Telecom Sector. International Journal of Trade, Economics and Finance, Vol. 5, No. 2, April, 170-175.
• Matzler, K., Renzl, B., Muller,J., Herting, S. & Moordıan, T.A. (2007). Personality Traits and Konowledge Sharing, Journal of Economic Psychology, 29(3), 301-313.
• Meydan, C. H., & Şeşen, H. (2015). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, Detay Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara.
• Mucuk, İ. (2013). Modern İşletmecilik, Türkmen Kitapevi, İstanbul.
• Northouse, P. G. (2014). Introduction to leadership: Concepts and practice. Sage.
• Özgener, Ş. (2008). İş Ahlakının Kurumsallaşmasında Üst Yönetimin Rolü, İş Ahlakı Dergisi, 1(1), 2008, s. 31-54.
• Organ, D. (1998). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome, Lexington, MA: Lexington Books, 1988.
• Önder, M., & Dölek, A. (2009). Hepiniz Yöneticisiniz Hadisi Bağlamında Hz. Peygamber’in Sorumluluk Eğitimi, EKEV Akademi Dergisi, Yıl: 13, 40, ss. 407-426.
• Özkan, M. (2016). Liderlik Hangi Sıfatları, Nasıl Alıyor? Liderlik Konulu Makalelerin İncelenmesi, Gaziantep University Journal of Social Sciences (http://jss.gantep.edu.tr) 2016 15(2):615-639.
• Özden, A. D. & Yalçıntaş, M. (2019). The Relationship Between Servant Leadership, Organizational Citizenship Behavior and Mentorship: A Research On The Banking Sector. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Econometrics, Statistics & Emprical Economics Journal, 2019 Volume:12, ss: 10- 24.
• Özkan, M. (2016). Liderlik Hangi Sıfatları, Nasıl Alıyor? Liderlik Konulu Makalelerin İncelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(2).
• Özler; D. E. (2015). Örgütsel Davranışta Güncel Konular, 2.Basım Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Özyeşil, Z. (2011). Öz anlayış ve bilinçli farkındalık. Maya Akademi. Ankara.
• Payne, D. & Dimanche, F. (1996). Towards a code of conduct for the tourism industry: an ethics model. Journal of Business Ethics, 15, 997–1007.
• Platon (2006). Devlet. Çev.:Erhan Bayram. Metropol Yayınları. İstanbul.
• Podsakoff, P.M., Mackenzie, S.B., Paine, J.B. & Bachrach, D.G. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research, Journal of Management, Vol.26, pp.513-563.
• Polat, S. (2009). Organizational Citizenship Behavior (OCB) Display Levels of The Teachers At Secondary Schools According To The Perceptions Of The School Administrators, Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 1591–1596.
• Rıfat, A. (1975). Tasvîr-i Ahlâk-Ahlâk Sözlüğü, Baskıya Haz. Hüseyin Algül, Tercüman yayınları, İstanbul.
• Riggio, R. (1986). Assessment of Basic Social Skills, Journal of Personality and Social Psychology, 51(3), 1986, s. 649-660.
• Saban, A. (2009). Content Analysis of Turkish Studies about the Multiple Intelligences Theory, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory & Practice 9 (2) Spring 2009, ss. 859-876.
• Sakallı, N. (2000). Sosyal Etkiler, İmge Kitabevi, Ankara.
• Saltuklu, Z. (2016). Vicdan, Fenomen Yayınları, 3. Baskı, Kayseri.
• Sami, Ş. (2004). Kamus-i Türkî, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Saeed, T., Almas S., Anis-ul Hag M., & Niazi G.S.K. (2014). Leadership Styles: Relationship With Conflict Management Styles. International Journal of Conflict Management, 2014, Vol: 25, Iss: 3, 214-225.
• Seyrek, Ö. D., Kutman, E., & Tunç, T. (2016). Duyarlık Ölçeği, Electronic Journal of Social Sciences, ss.15.56.
• Söylemez, A. (2016). Manevi Zekanın Yaşamın Anlamı ve Yaşam Doyumunun Yordayıcısı Olarak İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi EBS, Sakarya.
• Tabak, A., Polat, M., Coşar, S. & Türköz, T. (2012). Otantik liderlik ölçeği: güvenirlik ve geçerlik çalışması. İşgüç, The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14(4), 89-106.
• Tarhan, N. (2014). Güzel İnsan Modeli, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Tarhan, N. (2015). Mesnevi Terapi, Timaş Yayınları, 11. Baskı, İstanbul.
• Tekin, A. (2018). Vicdan ve Vicdani Önermeler (Vicdaniyyat) arasındaki ilişki, (Ed. Yunus Cengiz, Selime Çınar), İslam Düşüncesinde Vicdan Kavramı içinde (s. 33-75) Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Telli, E., Ünsar, Sinan A., & Oğuzhan, A. (2012). Liderlik Davranış Tarzlarının Çalışanların Örgütsel Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Eğilimleri Üzerine Etkisi: Konuyla ilgili Bir Uygulama. Electronic Journal of Vocational Colleges, Aralık, 135-150.
• Tokmakoğlu, G. (2012). Benlik, Bilinç ve Vicdan, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Tuna, M., Bircan, H. & Yeşiltaş, M. (2012). Etik Liderlik Ölçeği’nin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması: Antalya Örneği. Atatürk Üniversitesi İİBF. Dergisi, 26(2), 143-155.
• Turan, S., Karadağ, E., Bektaş, F. & Yalçın, M. (2014). Türkiye’de Eğitim Yönetiminde Bilgi Üretimi: Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi 2003-2013 Yayınlarının İncelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20 (1), 93-119.
• Türker, Ö. (2018). Farklı Düşünce Geleneklerinde Vicdan Kavramının İçerimleri, (Ed. Yunus Cengiz, Selime Çınar), İslam Düşüncesinde Vicdan Kavramı içinde (s. 3-32), Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Ülev, E. (2014). Üniversite Öğrencilerinde Bilinçli Farkındalık Düzeyi İle Stresle Başa Çıkma Tarzının Depresyon, Kaygı ve Stres Belirtileriyle İlişkisi, Hacettepe Üniversitesi SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Ünal, M. (2012). Bilgi Çağında Değişim Ve Liderlik. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(1), 297-310.
• Weber, M. (2005). Bürokrasi ve Otorite. (Çev.:H.Bahadır Akın). Ankara: Adres Yayınları.
• Weidman, A. C., Cheng, J. T. & Tracy, J. L. (2016). The psychological structure of humility. Journal of Personality and Social Psychology, 114(1), 153-178.Yanardağ, A. (2017). İbn Haldun'a Göre Liderin ya da İyi Bir Hükümetin Nitelikleri ve Tek Kişinin İktidarı. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 11, Nisan 2017, ss. 271-285.
• Yeniterzi, E. (2014). Mevlâna’nın Mesnevî’sinde Zekâ Değerleri, Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013, Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB), Eskişehir, ss. 211-231. (http://bilgelerzirvesi.org).
• Yukl, G. (2010). Leadership in Organizations (7th ed.). Upper Saddle River, New Jersey: Prentice Hall.
• Yüksel, M. M. (2006). Karizmatik lider örneği olarak Hz. Ömer. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, SBE., Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Konya.
• Zohar, D. & Marshall, I. (2000). SQ: Connecting with our spiritual intelligence, Bloomsbury Publishing USA.
• Zulliger, H. (1998). Çocuk Vicdanı ve Biz, Çeviren: Kamuran Şipal, Cem Yayınevi, İstanbul.
• www.tdk.gov.tr (Erişim Tarihi: 29.10.2018).