BRUNO'YLA BİRLİKTE DOĞAN YENİ MADDE KAVRAYIŞININ ARDINDAKİ ARİSTOTELESÇİ DEVLER SAVAŞI: İBN SÎNÂ'YLA BİRLİKTE YÜKSELEN MADDENİN SESİNİN AQUİNAS'IN TÂBİ OLDUĞU GELENEK TARAFINDAN BASTIRILIŞI

Yıl 2020, Cilt: 60 Sayı: 2, 466 - 504, 01.01.2020

Barışcan Demir

Öz

Bu çalışmanı temel amacı, taşıyıcı madde kavrayışının Aristoteles'ten Bruno'ya dek nasıl bir yol izlemiş olduğunu ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda ilkin, Aristoteles'in ontolojisinde madde ve nous'un nasıl ele alındığı açığa çıkartılacaktır. Bunun ardından, Plotinos'un madde ve nous'u ne bakımdan Aristoteles'in çizdiği çerçevenin dışına çıkacak şekilde yorumladığından ve bu yorumun da, Ortaçağ'a, maddeyi tümüyle negatif ve nous'u ise yüce bir unsur olarak değerlendirme mirasını nasıl bırakmış olduğundan bahsedilecektir. İbn Sînâ ise, kendinde barınan Yeni Platoncu öğeler dolayısıyla, kendi özgün madde kavrayışını bütünlüklü bir anlatıya dönüştürerek geleneğin kabuğunu parçalayamamış olan, fakat Aristotelesçi pozitif madde kavrayışının tekrar doğmasını sağlayarak, Bruno'ya doğru ilerleyen maddeci hattı genişleten bir figür olarak değerlendirilecektir. Daha sonra ise, Aquinas, Plotinos'un yarattığı geleneğe bağlı kalarak ilerleyen, nous'u öte dünya tiniyle özdeşleştirmeyi deneyen dizgesiyle de, İbn Sînâ'yla birlikte yavaş yavaş sesini yükseltmeye başlamış olan maddeci hattı bastıran bir figür olarak ele alınacaktır. Son olarak da, Bruno'nun ve onun kendine özgü madde kavrayışı temelinde yükselen evrenin sonsuzluğu fikrinin, nasıl olup da geleneğin ablukasını parçalayarak düşünceyi euporia'ya ulaştırmayı başarmış olan bir Yeni olarak belirebildiği ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Aristoteles, Plotinos, İbn Sînâ, Aquinas, Bruno, Madde, Olanak, Yeni

ARISTOTELIAN BATTLE OF GIANTS BEHIND NEW MATTER CONCEPT EMERGING WITH BRUNO: SUPPRESSION OF THE VOICE OF MATTER BORN WITH AVICENNA BY THE TRADITION FOLLOWED BY AQUINAS

Öz

The main goal of this study is to trace the path of the concept of substantive matter from Aristotle to Bruno. For this purpose, first of all, how matter and nous are handled in Aristotle's ontology will be revealed. After that, it will be mentioned how Plotinus reinterpreted the concepts of matter and nous outside of the framework established by Aristotle, and how this interpretation left a legacy of considering matter as completely negative and nous as sublime element in Medieval times. Avicenna, on the other hand, will be considered as a philosopher who was unable to shatter the shackles of tradition and formulate his own unique understanding of matter in a coherent way due to Neo-Platonist elements contained in his theory, he paved the way for the revival of Aristotelian concept of positive matter and expanded the materialist lineage culminating in Bruno. Then, Aquinas will be discussed as a philosopher adhering to the tradition created by Plotinus, attempting to identify nous with the spirit of afterlife and trying to repress gradually rising voice of materialist lineage associated with Avicenna. Finally, it will be revealed how Bruno's idea of infinite universe based on his novel conceptulisation of matter was able to shatter the tradition's blockade and bring thought to euporia through determining the New.

Anahtar Kelimeler

Aristotle, Plotinus, Avicenna, Aquinas, Bruno, Matter, Potentiality, New

Kaynakça

• Alighieri, Dante. İlahi Komedya - Cehennem. Çev. Rekin Teksoy. İstanbul: Oğlak, 1999.
• Aquinas, Thomas. The Summa Theologica - Volume I. Çev. Father of the English Dominician Province. London: Encylopaedia Britannica Inc, 1952.
• --. On Evil. Çev. Richard Regan. New York: Oxford University Press, 2003.
• --. Varlık ve Öz. Çev. Oğuz Özügül. İstanbul: Say, 2007.
• --. “Varlık ve Öz Üzerine.” Çev. Betül Çotuksöken ve Saffet Babür. Metinlerle Ortaçağda Felsefe. Ed. Betül Çotuksöken ve Saffet Babür. Ankara: BilgeSu, 2007. 221-253.
• --. “Nedenler Kitabı Yorumu.” Çev. Mehmet Barış Albayrak. Nedenler Kitabı. Çev. Mehmet Barış Albayrak. İstanbul: Notos Kitap, 2014. 73-169.
• Aristoteles. “De Caelo.” Çev. J. L. Socks. The Works of Aristotle, Volume II. Ed. William David Ross. London: Oxford University Press, 1966.
• --. “De Generatione et Corruptione.” Çev. Harold H. Joachim. The Works of Aristotle, Volume II. Ed. William David Ross. London: Oxford University Press, 1966.
• --. “Metaphysica.” Çev. William D. Ross. The Works of Aristotle, Volume VIII. Ed. William David Ross. London: Oxford University Press, 1966.
• --. “Topica.” The Works of Aristotle, Volume I. Çev. W. A. Pickard. Ed. William David Ross. London: Oxford University Press, 1968.
• --. Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi, 1997.
• --. Gökyüzü Üzerine. Çev. Saffet Babür. Ankara: Dost, 1997.
• --. Kategoriler. Çev. Saffet Babür. Ankara: İmge, 2002.
• --. İkinci Çözümlemeler. Çev. Ali Houshiary. İstanbul: Yapı Kredi, 2005.
• --. Metafizik. Çev. Y. Gurur Sev. İstanbul: Pinhan, 2018.
• Bloch, Ernst. Rönesans Felsefesi. Çev. Hüsen Portakal. İstanbul: Cem, 2002.
• --. İzler. Çev. Suzan Geridönmez. İstanbul: İletişim, 2010.
• --. İbni Sina ve Aristotelesçi Sol. Çev. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim, 2013.
• Bruno, Giordano. Cause, Principle and Unity And Essays on Magic. Çev. ve Ed. Richard J. Blackwell ve Robert de Lucca. Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
• --. Küllerin Şöleni. Çev. Hüsen Portakal. İstanbul: Cem, 2004.
• Copernicus, Nicolaus. Göksel Kürelerin Devinimi Üzerine. Çev. C. Cengiz Çevik. İstanbul: Türkiye İş Bankası, 2010.
• Copleston, Frederick, C. Aquinas - An Introduction to the Life and Work of the Great Medieval Thinker. London: Penguin Group Press, 1988.
• Corbin, Henry. İslam Felsefesi Tarihi: Başlangıçtan İbn Rüşd’ün Ölümüne Kadar (1198). Çev. Hüseyin Hatemî. İstanbul: İletişim, 1986.
• Dörrie, Heinrich. “Eskiçağ’da Aristotelesçilik.” Çev. Kaan H. Ökten. Cogito 78 (2014): 43-58.
• Emilsson, Eyjólfur K. Plotinus. New York: Routledge, 2017.
• Gutas, Dimitri. Yunanca Düşünce Arapça Kültür - Bağdat’ta Yunanca-Arapça Çeviri Hareketi ve Erken Abbasi Toplumu. Çev. Lütfü Şimşek. İstanbul: Kitap, 2015.
• Güzel, Cemal. Teori Kavramı Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1988.
• Hadot, Pierre. Plotinos ya da Bakışın Saflığı. Çev. Özcan Doğan. Ankara: Doğu-Batı, 2016.
• İbn Sînâ. Fizik I. Çev. Muhittin Macit ve Ferruh Özpilavcı. İstanbul: Litera, 2004.
• --. Metafizik I. Çev. Ekrem Demirli ve Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2004.
• --. Metafizik II. Çev. Ekrem Demirli ve Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2005.
• --. The Metaphysics of Healing. Çev. Michael E. Marmura. Utah: Brigham Young University Press, 2005.
• --. Kategoriler. Çev. Muhittin Macit. İstanbul: Litera, 2010.
• --. En-Necât - Felsefenin Temel Konuları. Çev. Kübra Şenel. İstanbul: Kabalcı, 2013.
• Ingegno, Alfonso. “Introduction.” Cause, Principle and Unity and Essays on Magic. Ed. Giordano Bruno, Richard J. Blackwell ve Robert de Lucca. Cambridge: Cambridge University Press, 2003. VII-XXIX.
• --. “The New Philosophy of Nature.” The Cambridge History of Renaissance Philosophy. Ed. Charles. B. Schmitt ve diğerleri. Cambridge: Cambridge Universtiy Press, 2003. 236-263.
• Koyré, Alexandre. “Ortaçağ Felsefesinde Aristotelesçilik ile Platonculuk.” Çev. Kurtuluş Dinçer. Bilim Tarihi Yazıları 1. Ankara: Tübitak, 2002. 13-49.
• Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çev. Candan Şentuna. İstanbul: Yapı Kredi, 2013.
• Liddell, H. George ve Robert Scott, ed. A Greek-English Lexicon. New York: Oxford University Press, 1996.
• O’Brien, Denis. “Plotinus on Matter and Evil.” The Cambridge Companion to Plotinus. Ed. Lloyd P. Gerson. Cambridge: Cambridge University Press, 2005. 171-195.
• Owens, Joseph. “Aristotle and Aquinas.” The Cambridge Companion to Aquinas. Ed. Norman Kretzmann ve Eleonore Stump. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. 38-59.
• Platon. “Timaeus.” The Collected Dialogues of Plato Including Letters. Çev. Benjamin Jet. Ed. Edith Hamilton ve Huntington Cairns. New Jersey: Princeton University Press, 1973. 1151-1211.
• --. Parmenides. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Ara, 1989.
• Plotinos. “Dokuzluklar (Enneades) Altıncı Kitap IX” Çev. Betül Çotuksöken ve Saffet Babür. Metinlerle Ortaçağda Felsefe. Ed. Saffet Babür ve Betül Çotuksöken. Ankara: BilgeSu, 2007. 45-49.
• --. The Enneads. Çev. Stephen MacKenna. London: Faber and Faber Limited, 1969.
• --. Plotinus in Seven Volumes, Enneads V 1-9. Çev. A. H. Armstrong. Cambridge: Harvard University Press, 1984.
• Porphyry. “On the Life of Plotinus and the Arrangement of His Work.” The Enneads. Çev. Stephen MacKenna. London: Faber and Faber Limited, 1969. 1-20.