KAREL ČAPEK’İN R.U.R. VE SEMENDERLERLE SAVAŞ ESERLERİNDE İNSANLAR VE İNSANSI ÖTEKİLER

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 2, 1282 - 1307, 20.12.2022

Karun Çekem

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2022.62.2.20

Cited By: 2

Öz

Robotlar, androidler ve uzaylılar gibi “insansı ötekiler”, bilimkurgu yazarlarının otantik olarak insansal olanın ne olduğunu sorgularken sıklıkla kullandıkları, “insan” ve “insan-olmayan” kategorilerinin farklı tarzlarda iç içe geçtiği melez figürlerdir. Bu çalışmamda Çek yazar Karel Čapek’in bilimkurgu türünde verdiği iki ünlü eseri olan R.U.R. (Rossum’un Evrensel Robotları) (1920) ve Semenderlerle Savaş (1936) eserlerini karşılaştırmalı bir şekilde analiz ederek, bu metinlerdeki insansı ötekiler olarak robotların ve semenderlerin Čapek’in insanın neliğine dair soruşturmasında ne gibi bir işleve sahip olduğunu tartışmaya açacağım. Čapek, eserlerinde pek çok bakış açısını bir araya getiren, ancak hiçbirinden yana açıkça tavır almayan, okuyucunun da taraf tutmasını zorlaştıran, çoğulcu, tarafsız ve göreci bir yazar olarak ünlenmiştir. Dolayısıyla onun eserlerindeki karakterlerin tam olarak kimi veya neyi temsil ettiklerini ilk bakışta tespit etmek zordur. Ne var ki Čapek’in metinlerini dikkatlice incelediğimizde Čapek’in o kadar da tarafsız olmadığını, bu metinlerde normatif bir çekirdeğin de saklı olduğunu fark ederiz. Čapek, metinlerinde irdelediği ve eleştirdiği meselelere dair pek çok farklı görüşü sahneye çıkardığı çok-katmanlı anlatılarında, insanın ne olması veya ne olmaması gerektiğine dair kendi görüşlerini de örtük olarak da olsa bize aktarmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Čapek’e dair biyografik bilgilerden ve Čapek’in diğer metinlerinden de yer yer yararlanarak, Čapek’in bu iki edebi eserinde insansal olandan neyi anladığını incelemek ve bu eserlerdeki normatif çekirdeği açığa çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Bilimkurgu, Capek, Çek edebiyatı, Robotlar, Semenderler

HUMANS AND HUMANOID OTHERS IN KAREL ČAPEK’S R.U.R. AND WAR WITH THE NEWTS

Öz

In order to question what is authentically human, science fiction writers often make use of "humanoid others" like robots, androids and aliens, which are hybrid figures where the categories of "human" and "non-human" intertwine in different ways. In this study, by comparatively analyzing Czech writer Karel Čapek's two famous science fiction works, R.U.R. (Rossum's Universal Robots) (1920) and War with the Newts (1936), I will discuss what function robots and newts have as humanoid others in Čapek's enquiry of true human nature. Čapek is commonly regarded as a pluralist, neutral and relativist writer who brings together many perspectives in his work yet doesn't openly adopt any of them, and likewise makes it hard for his readers to pick a side. Therefore it is difficult to determine at first glance who or what the characters in his work represent. However when we carefully examine Čapek's texts, we realize that Čapek is not quite neutral and there is a normative core hidden within these texts. In his multi-layered narratives where he brings onto stage many contrasting views regarding the issues he addresses and criticizes, Čapek also implicitly conveys his own views on what the human should or shouldn't be. The aim of this article is to study Čapek’s criteria for being human and to reveal the normative core in his aforementioned works, in accordance with his other writings and pertinent biographical information.

Anahtar Kelimeler

Science fiction, Capek, Czech literature, Robots, Newts

Kaynakça

• Adorno, T. W. & Horkheimer, M. (2010). Aydınlanmanın Diyalektiği (N. Ülner ve E. Ö Karadoğan, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
• Badia, L. (2019). The Absolute Indeterminacy of Karel Čapek’s Science Fiction. Open Library of Humanities, 5(1), 1–25.
• Baudrillard, J. (2008). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm (O. Adanır, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bumin, T. (2010). Hegel – Bilinç Problemi, Köle-Efendi Diyalektiği, Praksis Felsefesi. İstanbul: YKY.
• Čapek, K. (1990). R.U.R. (Rossum’s Universal Robots) (C. Novack, İngilizceye Çev.). P. Kussi (Ed.), Toward the Radical Center: A Karel Capek Reader içinde (s. 37-129). North Haven: Catbird Press.
• Čapek, K. (2008a). Neden Bir Komünist Değilim? (S. Gürses, Çev.). Semenderlerle Savaş içinde (s. xxxiv-xlv). İstanbul: Everest Yayınları.
• Čapek, K. (2008b). Semenderlerle Savaş (S. Gürses, Çev.). İstanbul: Everest Yayınları.
• Čapek, K. (2013). R.U.R. (Rossum’un Evrensel Robotları) (P. Öztürk, Çev.). Ankara: Elips Kitap.
• Čapek, K. (2021a). R.U.R. (Rossum’un Evrensel Robotları) (A. Eylem, Çev.). İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Čapek, K. (2021b). Tanrı Fabrikası (N. Bingöl, Çev.). İstanbul: NotaBene Yayınları.
• Demers, L. P. & Horakova, J. (2008). Anthropocentrism and the Staging of Robots. R. Adams, S. Gibson ve S. M. Arisona (Eds.), Transdisciplinary Digital Art: Sound, Vision and the New Screen içinde (s. 434-450). Berlin: Springer.
• Gürses, S. (2008). Hepimiz Semenderiz. K. Čapek, Semenderlerle Savaş (S. Gürses, Çev.) içinde (s. vii-xiv). İstanbul: Everest Yayınları.
• Haman, A. & Trensky, P. I. (1967). Man Against the Absolute: The Art of Karel Čapek. The Slavic and Eastern European Journal, 11(2), 168-184.
• Horkheimer, M. (2013). Akıl Tutulması (O. Koçak, Çev.). İstanbul: Metis.
• Kant, I. (1991). The Metaphysics of Morals (M. Gregor, İngilizceye Çev.). New York: Cambridge University Press.
• Kinyon, K. (1999). The Phenomenology of Robots: Confrontations with Death in Karel Čapek’s R.U.R.. Science Fiction Studies, 26(3), 379-400.
• Klass, M. (1983). The Artificial Alien: Transformations of the Robot in Science Fiction. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 470, 171-179.
• Kussi, P. (1990). Introduction. P. Kussi (Ed.), Toward the Radical Center: A Karel Capek Reader içinde (s. 7-25). North Haven: Catbird Press.
• Marx, K. (1973). Grundrisse (M. Nicolaus ve B. Fowkes, İngilizceye Çev.). New York: Random House, Inc.
• Marx, K. (1990). Capital Volume I (B. Fowkes, İngilizceye Çev.). London: Penguin Books.
• Ort, T. (2013). Art and Life in Modernist Prague: Karel Čapek and His Generation, 1911-1938. New York: Palgrave Macmillan.
• Philmus, R. (2005). Visions and Re-Visions: (Re)constructing Science Fiction. Liverpool: Liverpool University Press.
• Platon (1993). Sokrates’in Savunması (Teoman Aktürel, Çev.). Diyaloglar 1 içinde (s. 11-39). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Platonov, A. (2008). İnsanlığın “Tasfiyesi” Üzerine. K. Čapek, Semenderlerle Savaş (S. Gürses, Çev.) içinde (s. xv-xxxiii). İstanbul: Everest Yayınları.
• Plumwood, V. (2004). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek (B. Ertür, Çev.). İstanbul: Metis.
• Portelli, A. (1980). The Three Laws of Robotics: Laws of the Text, Laws of Production, Laws of Society. Science Fiction Studies, 7(2), 150-156.
• Roloff, B. & Seeßlen, G., (1995). Ütopik Sinema: Bilim Kurgu Sinemasının Tarihi ve Mitolojisi (V. Atayman, Çev.). İstanbul: Alan.
• Rosa, J. M. (2008). A Misreading Gone Too Far? Baudrillard Meets Philip K. Dick. Science Fiction Studies, 35(1), 60-71.
• Stern, R. (2002). Routledge Philosophy Guidebook to Hegel and the Phenomenology of Spirit. London: Routledge.
• Suvin, D. (1979). Metamorphoses of Science Fiction: On the Poetics and History of a Literary Genre. New Haven: Yale University Press.
• Wellek, R. (1936). Karel Čapek. The Slavonic and East European Review, 15(43), 191-206.