KARANLIĞA DOKUNMAK: REFİK HALİT KARAY’IN YEZİDİN KIZI ROMANINDA DUYULAR VE DUYULAR ARASI GEÇİŞ

Yıl 2022, Cilt: 62 Sayı: 2, 1721 - 1734, 20.12.2022

İsmail Alperen Biçer

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2022.62.2.37

Öz

Betimleme, canlandırma ve duyular arası geçiş bakımından incelendiğinde Refik Halit’in eserlerinin oldukça zengin ve etkili oldukları görülür. Onun eserlerini biçim ve içerik açısından inceleyen çalışmalar ağırlıklı olarak anlatım teknikleri, sosyal değişim, mekân ve insan ilişkisi, aile, kadın eğitimi gibi konular üzerinde yoğunlaşır. Buna mukabil eserlerde duyuların nasıl aktarıldığı ve duyular arası geçişin nasıl sağlandığı ise gözden kaçırılır. Gerek yazarın politik tavırları gerekse eserde işlenen konu, Yezidin Kızı adlı romanın daha ziyade tarihsel, siyasal ve toplumsal açıdan incelenmesinde kuşkusuz pay sahibi olmuştur. Fakat yazarın politik duruşu ve eserin ana yönelimi gözden kaçırılmadan ifade etmek gerekir ki Yezidin Kızı, yazarın gözlem kabiliyetini, ifade gücünü, sanat kudretini göstermesinin yanı sıra okurun hemen her duyusunu harekete geçirecek tarzdaki tasvirleriyle de dikkat çekici bir metindir. Yezidin Kızı’nda Refik Halit, okurun dokunma, görme, koklama, tatma ve işitme duyularını uyaracak ifadeleri yoğun bir biçimde kullanır, güçlü ve etkili tasvirleriyle okurun imgeleminde pek çok duyunun birbirinin yerine geçerek algılanmasını sağlar. Romanda koklama duyusunun diğerlerine nazaran çok az; dokunma duyusuna aktarımın ise daha fazla olduğu göze çarpar. İnceleme alanı Refik Halit’in Yezidin Kızı adlı romanı olan bu makale, romanda yazarın anlattıklarını okurun zihninde canlandırabilmesi için yoğun bir şekilde kullandığı tasvirlerin mahiyetini, bu tasvirleri yaparken duyulara nasıl hitap ettiğini ve duyular arası geçişi nasıl sağladığını örnekler üzerinden ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Refik Halit Karay, Yezidin Kızı, Canlandırma, Duyular, Edebî Sinestezi

TOUCHING THE DARKNESS: THE TRANSITION BETWEEN THE SENSES AND THE SENSES IN REFIK HALIT KARAY'S NOVEL THE YEZIDIN KIZI

Öz

When examined in terms of description, visualization and transition between senses, it is seen that the works of Refik Halit are quite rich and effective. Studies examining his works in terms of form and content mainly focus on topics such as narrative techniques, social change, space and human relations, family, women's education. On the other hand, how the senses are conveyed and how the transition between the senses is provided in the works is missed. Both the author's political attitudes and the subject covered in the work have undoubtedly been influential in the historical, political and social analysis of the novel Yezidin Kızı. However, without losing sight of the author's political stance and the main orientation of the work, it should be noted that Yezidin Kızı is a remarkable text with its descriptions that will activate almost every sense of the reader, as well as showing the author's ability to observe, expressive and literary power. In Yezidin Kızı, Refik Halit intensely uses expressions that stimulate the reader's senses of touch, sight, smell, taste and hearing, and with his strong and effective descriptions, he ensures that many senses are perceived interchangeably in the imagination of the reader. In the novel, the sense of smell is very low compared to the others; it is striking that the transfer to the sense of touch is more. This article, whose field of study is Refik Halit's novel Yezidin Kızı, aims to reveal the nature of the descriptions that the author uses intensely in order to visualize what the author tells in the mind of the reader, how he appeals to the senses while making these descriptions, and how he provides the transition between the senses through examples.

Anahtar Kelimeler

Refik Halit Karay, Yezidin Kızı, Vivification, Senses, Literary Synesthesia

Kaynakça

• Belli, H., & Cafer, M. U. M. (2021). Klasik Türk Şiirinde Terkiplerdeki Somutlaştırma ve Duygu Aktarımı. Bilig, 95, 79-108. Birkan, T. (2020). Dünya ile Devlet Arasında Türk Muharriri 1930-1950. İstanbul: Metis Yayınları.
• Karay, R. H. (1939). Yezidin Kızı. İstanbul: Semih Lütfi Kitabevi.
• Nakıboğlu, G. “[B]en Gözlerimle Dinlerken”: Tevfik Fikret’in Şiirlerinde Edebî Sinestezi ve Bir Edebî Sinestet Olarak Tevfik Fikret. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 25, 468-504.
• Okay, O. (2001). Refik Halit Karay. TDV İslam Ansiklopedisi, 24, 480-482.
• Scarry, E. (2020). Kitapla Hayal Etmek. İstanbul: Metis Yayınları.
• Şahin, S. (2020). Mai ve Siyah’ta Duyular Ve Duyumlar. Türkbilig, 20(40), 181-187.