A DEPUTY FROM A DISSENTING CITY IN THE DEMOCRATIC PARTY COMMUNITY: DISSIDENT OF AHMET BİLGİN IN THE GREAT NATION OF TURKEY IN THE X. ERA

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 1, 538 - 585, 25.06.2024

Hacı Veli Gök

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.1.22

Öz

This study examined Kırşehir's presence in TBMM during the Xth period and examined how The Deputy of Republican National Party Ahmet Bilgin was opposed to the current political power. It is important that we understand what this opposition together with Bilgin and other CMP deputies have brought and lost to Kırşehir and what gains it has made throughout the country. In this context, when looking at the deputies of Kırşehir Period X, it appears that five deputies represent Kırşehir in TBMM during this period. The most influential of these deputies was Osman Bölükbaşı mathematician and farmer, Ahmet Bilgin pharmacist, Hacı Mehmet Mahmutoğlu jurist, Osman Alişiroğlu jurist and Tahir Taşer alsa a jurist, represented Kırşehir. Although there are many published works about a popular deputy such as Osman Bolükbaşı, one of the Kırşehir deputy, little is known about the political activities of Ahmet Bilgin, who has shown at least as effective an example of opposition in parliament during the period but has been the subject of very few investigations. Bilgin comes across as a very effective personality in the TBMM during the Xth period. So much so that the fierce opposition he has put forward as a necessity to be an opposition party representative has enabled heated debate to take place in Parliament. This study aims to examine the activities of Ahmet Bilgin and establish a general opinion on the activities of the Parliament.

Anahtar Kelimeler

Republican National Party, Ahmet Bilgin, Osman Alişiroğlu, Tahir Taşer, Osman Bölükbaşı, Hacı Mehmet Mahmutoğlu, Democratic Party, Opposition

DEMOKRAT PARTİ İKTİDARI DÖNEMİ’NDE MUHALİF BİR ŞEHİR MEBUSU: X. DÖNEM TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NDE AHMET BİLGİN MUHALEFETİ

Öz

Kırşehir’in X. Dönem TBMM’deki varlığının incelendiği bu çalışmada, bahse konu dönem Cumhuriyetçi Millet Partisi Kırşehir Mebusu Ahmet Bilgin’in mevcut siyasi iktidara karşı nasıl bir muhalefet içerisinde olduğunu incelenmiştir. Bilgin ve diğer CMP mebusları ile birlikte yapılan bu muhalefetin Kırşehir’e neler kazandırıp kaybettirdiğini, memleket çapında da ne gibi kazanımlar sağladığını anlamamız açısından çalışma önem arz etmektedir. Bu bağlamda X. Dönem Kırşehir mebuslarına bakıldığında bu dönemde Kırşehir’i TBMM’de beş mebusun temsil ettiği görülmektedir. Bu mebusların en etkilisi olan Osman Bölükbaşı matematikçi ve çiftçi, Ahmet Bilgin eczacı, Hacı Mehmet Mahmutoğlu hukukçu, Osman Alişiroğlu hukukçu ve Tahir Taşer de yine hukukçu kimliği ile Kırşehir’i temsil etmiştir. Her ne kadar, Kırşehir mebuslarından Osman Bölükbaşı gibi popülaritesi yüksek bir mebus hakkında yayınlanmış birçok eser söz konusu ise de, bahse konu dönemde mecliste en az Bölükbaşı kadar etkin bir muhalefet örneği gösteren ancak çok az sayıda araştırmaya konu olan Ahmet Bilgin’in siyasi faaliyetleri hakkında çok az şey bilinmektedir. Zira Bilgin, X. Dönem TBMM’de oldukça etkin bir kişilik olarak karşımıza çıkmaktadır. Öyle ki, bir muhalefet parti temsilcisi olmanın gereği olarak ortaya koymuş olduğu sert muhalefet Mecliste hararetli tartışmaların vuku bulmasını sağlamıştır. Bu bağlamda bu çalışma ile Ahmet Bilgin’in TBMM faaliyetleri incelenerek mebusun TBMM faaliyetleri hakkında genel bir kanaat oluşturulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyetçi Millet Partisi, Ahmet Bilgin, Osman Alişiroğlu, Tahir Taşer, Osman Bölükbaşı, Hacı Mehmet Mahmutoğlu, Demokrat Parti, Muhalefet

Kaynakça

• BCA. 30.10.00.00.78.517.25.
• BCA. 490.01.00.00.11.58.5.
• BCA. 490.01.00.00.1463.2.4.
• BCA. 30.1.00.00.46.276.2.
• BCA. 30.1.00.00.46.276.2.
• BCA. 30.00.00.46.276.3.
• BCA. 30.10.00.00.66.441.20.
• BCA. 30.11.1.0.237.12.11.
• BCA. 30.18.01.02.139.42.13.
• BCA. 30.18.01.02.91.61.16.
• BCA. 30.18.01.02.148.17.7.
• BCA. 30.18.01.02.134.91.11.
• BCA. 30.18.01.02.60.93.10.
• BCA. 30.18.01.02.47.56.16.
• BCA. 30.18.01.02.108.34.1.
• BCA. 30.18.01.02.88.89.4.
• BCA. 30.18.01.02.85.99.5.
• BCA. 30.18.01.02.83.33.14.
• BCA. 30.18.01.02.80.94.17.
• BCA. 30.18.01.08.49.79.16.
• BCA. 30.18.01.02.61.3.5.
• BCA. 30.18.01.02.33.2.5.
• BCA. 30.10.00.00.216.461.3.
• BCA. 30.01.00.00.112.707.12.
• BCA. 30.18.01.02.85.117.7.
• BCA. 30.18.01.02.124.85.17.
• BCA. 30.18.01.02.84.79.18.
• BCA. 30.18.01.02.30.59.8.
• BCA. 30.18.01.02.21.47.11.
• BCA. 30.18.01.02.11.31.14.
• BCA. 51.00.00.00.4.32.19.
• BCA. 30.18.01.02.29.41.12.
• BCA. 30.01.00.00.74.470.6.
• BCA. 30.10.00.00.5.26.6.
• BCA. 30.11.01.00.257.16.2.
• BCA. 30.11.01.00.260.37.19.
• BCA. 30.11.01.00.257.16.5.
• BCA. 30.11.01.00.261.40.14.
• BCA. 30.11.01.00.261.40.15.
• BCA. 30.11.01.00.265.17.12.
• BCA. 30.01.00.00.29.170.20.
• BCA. 30.10.00.00.25.140.3.
• BCA. 30.10.00.00.25.141.4.
• BCA. 30.10.00.00.13.75.16.
• BCA. 30.10.00.00.147.48.8.7.
• BCA. 30.10.00.00.150.66.3.
• BCA. 30.10.00.00.152.77.30.
• BCA. 30.10.00.00.153.80.12.
• BCA. 30.10.00.00.262.786.23.
• BCA. 30.18.01.01.27.74.14.
• BCA. 30.18.01.02.71.3.2.
• BCA. 30.18.01.02.71.6.11.
• BCA. 30.18.01.02.99.68.7.
• BCA. 30.18.01.02.86.30.10.
• BCA. 30.18.01.02.77.62.13.
• BCA. 30.18.01.02.71.10.7.
• BCA. 30.18.01.02.71.6.18.
• BCA. 30.18.01.02.71.2.12.
• BCA. 30.18.01.02.67.64.5.
• BCA. 30.18.01.02.60.93.8.
• BCA. 30.18.01.02.55.46.8.
• BCA. 30.18.01.02.52.18.17.
• BCA. 30.10.00.00.153.84.27.
• BCA. 30.10.00.00.153.84.24.
• BCA. 30.10.00.00.153.81.10.
• BCA. 30.10.00.00.153.81.1.
• BCA. 30.10.00.00.153.80.20.
• BCA. 30.10.00.00.153.80.16.
• BCA. 30.10.00.00.153.80.13.
• BCA. 10.9.00.00.109.339.7.
• BCA. 10.9.00.00.107.333.1.
• BCA. 10.9.00.00.109.340.12.
• BCA. 10.9.00.00.110.345.1.
• Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi, (10 Eylül 1955) Yer No:3-6/29, Fihrist No:3174-2.
• Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi, (10 Eylül 1955) Yer No: 3-6/29, Fihrist No: 3174-1.
• Cumhurbaşkanlığı Celal Bayar Arşivi, (10 Eylül 1955) Yer No: 3-6/29, Fihrist No:3174.
• İçişleri Bakanlığı Arşivi, Dâhiliye Vekâleti Özlük İşleri Genel Müdürlüğü Vukuat Fişi, No:1/384, Tarih: 01.10.1955
• İçişleri Bakanlığı Arşivi, Dâhiliye Vekâleti Hususi Kalem Müdürlüğü, Sayı: 1/384, Tarih: 01.10.1955
• “Nevşehir Vilayetine Bağlı Kırşehir Kazasında (Kırşehir) Adı ile Yeniden Bir Vilayet Kurulması Hakkında Kanun”, (12 Haziran 1957) Resmi Gazete, 7001/9637.
• Kırşehir Vilayetinin Kaldırılmasına ve Nevşehir Kazası’nda Nevşehir Adı ile Yeniden bir Vilayet Kurulmasına Dair Kanun Layihası ve Dahiliye Bütçe Encümenleri Mazbataları, Devre:X, C 1, İçtima:F., Dokuzuncu İnikat (16.06.1954).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 1, İçtima:F, On Beşinci İnikat, (30.06.1954).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 10, İçtima:2, Kırk Altıncı İnikat, (27.02.1956).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 10, İçtima:2, Kırkıncı İnikat, (21.02.1956).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 15, İçtima:3, On Birinci İnikat, (03.12.1956).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 15, İçtima:3, On Üçüncü İnikat, (07.12.1956).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 17, İçtima:3, Kırk Altıncı İnikat (25.02.1957).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 17, İçtima:3, Kırk Dördüncü İnikat, (23.02.1957).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 17, İçtima:3, Kırk Sekizinci İnikat, (27.02.1957).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 17, İçtima:3, Kırk Yedinci İnikat, (26.02.1957).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 20, İçtima:3, Sekseninci İnikat, (12.06.1957).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 20, İçtima:3, Yetmiş Dokuzuncu İnikat, (10.06.1957).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 3, İçtima:2, Yirmi Altıncı İnikat, (20.01.1956).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 5, İçtima:1, Kırk Dokuzuncu İnikat, (25.02.1955).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 7, İçtima:1, Sekseninci İnikat, (12.09.1955).
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre:X, C 8, İçtima:2, Birinci İnikat (01.11.1955).
• Tercüme-i Hal Kaydı, Sicil No: 1757.
• Tercüme-i Hal Kaydı, Sicil No: 2083.
• Tercüme-i Hal Kaydı, Sicil No: 2084.
• Tercüme-i Hal Kaydı, Sicil No: 2085.
• Tercüme-i Hal Kaydı, Sicil No: 2086.
• Akis Dergisi
• Akşam Gazetesi
• Forum Dergisi
• Halkçı Gazetesi
• Hürriyet Gazetesi
• İstanbul Ekspres Gazetesi
• Son Posta Gazetesi
• Ulus Gazetesi
• Vatan Gazetesi
• Yeni Sabah Gazetesi
• Zafer Gazetesi
• Akgül, D. (2017). Ahilik Kültüründeki Etik İlkelerin Günümüz İşletmelerine Yansımaları: Kırşehir İli Örneği. Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 8-26.
• Akın, R. (2002). TBMM’nin İlk Bütçe Yasası: 1336 Muvazene-i Umumiye Kanunu. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, 2, 1-40.
• Alper Ceylan, A. (2015). 6-7 Eylül 1955 Olayları ve Bu Olaylara Türk Yazılı Basınının Etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Atayakul, F. A. (2007). Türkiye’de Demokrat Parti Döneminde Genel Seçimler (1950-1954-1957). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Barlas, M. (2005). Rüzgâr Gibi Geldi Geçti. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Birgit, O. (2012). Evvel Zaman İçinde. İstanbul: Doğan Egmont Yayıncılık ve Yapımcılık.
• Bolat, B. (2008). Kırşehir’e Yapılan Haksızlık: İlçe Biçimine Dönüştürülmesi ve Tartışmaları. I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, C. III, 15/17. 10. 2008, 1371-1377.
• Bolat, M. (2020). İllikten İlçeliğe İlçelikten İlliğe Giden Süreç ve Kırşehir’in Yeniden İl Olması Kutlamaları (1957). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(69), 260-268.
• Çaylak, A. (2010). Osman Bölükbaşı ve Siyasal Hareketi. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Eltetik, H. (2009). Fatin Rüştü Zorlu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gündüz, A. (2012). Salnamelere Göre Kırşehir Sancağı Hakkında Bilgiler (1873-1910). Turkish Studies, 7(3), 1373-1393.
• Gündüz, M. (2007). Demokrat Parti’ye Karşı Muhalefet ve Milli Muhalefet Cephesi (1956-1960) (CHP, Hür Parti, CMP). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Güneş Şahin, G. (2012). Cevat Hakkı Tarım, Kırşehir Tarihi Üzerine Araştırmalar I. Tarih Araştırmaları Dergisi, 31(52), 216-223.
• Güven, D. (2012). Cumhuriyet Dönemi Azınlık Politikaları ve Stratejileri Bağlamında 6-7 Eylül Olayları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Haşim Erdoğan, H. ve Çağrı Pişkin, Ç. (2020). Demokrat Parti Dönemi İktidar Muhalefet Çekişmesinin Bir Ürünü: Nevşehir’in İl, Kırşehir’in İlçe Olması. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2), 577-590.
• Kaya, Y. (2018). Türk Siyasal Yaşamında 1954 Genel Seçimleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(3), 2277-2291.
• Kızak, E. B. (2018). Doktrin ve Lider Ekseninde Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’nin Milliyetçi Hareket Partisine Dönüşümü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Obaid, A. I. (2018). Nevşehir’in İl Yapılması Bir Gereklilik Miydi? Yoksa Kırşehir’in Cezalandırılması Mıydı? Meclis Tartışmaları Çerçevesinde Nevşehir’in İl Olma Süreci. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 82, 801-811.
• Olgun Gökçal, O. (2006). 6/7 Eylül Olayları ve Türk Basını. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Özüçetin, Y. (2013). Millî Mücadele ve Cumhuriyet Döneminde Kırşehir, Kırşehir (Siyasi Tarihi ve Kırşehir Tarihi Bibliyografyası), Ankara: Gökçe Ofset Matbaacılık.
• Özüçetin, Y. (2009). Çok Partili Hayata Geçiş Sürecinde Kırşehir, Ankara: Berikan Yayınevi.
• Pancaroğlu, F. (2006). Yakın Tarihimizde Millet Partisi Olgusu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon: Afyonkarahisar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sönmez, N. (2013). Seçim Sisteminin Demokratikleştirilmesinin Bir Aşaması: 1950 Milletvekili Seçim Kanunu. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 438-461.
• Şahin, G. (2023). Cumhuriyetin On Beşinci Yılında Kırşehir. Tarih Araştırmaları Dergisi, 42(75), 101-119.
• Şeyhanlıoğlu, H. (2011). Türk Siyasal Muhafazakârlığının Kurumsallaşması ve Demokrat Parti. Ankara: Kadim Yayınları.
• Şur, Ş. (2008). Atatürk İlkeleri ve Demokrat Parti İktidarı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Tokmak, M. (2007). Basın-İktidar İlişkileri Çerçevesinde Demokrat Parti ve Ankara Radyosu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Yanar, H. İ. (2015). Demokrat Parti Döneminde Azınlık Hakları ve 6-7 Eylül Olayları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karaman: Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, S. ve Zeynel, B. K. (2010) (Ed.). TBMM Albümü 1920-2010, C. 2, Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları.
• Yılmaz, E. (2010). 1954 Seçimlerinin Önemi, Öne Çıkan Özellikleri ve Siyasi Sonuçları. Journal of New World Sciences Academy, 5(4), 541-551.
• İlhan Şahin, İ. (2022). Kırşehir. İslâm Ansiklopedisi (C. 25, s. 480-484). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Mustafa Gök. 5 Aralık 2023.