INFANT/CHILD HEALTH IN (ANCIENT) GREEK-ROMAN ANATOLIA

Yıl 2024, Cilt: 64 Sayı: 1, 441 - 468, 25.06.2024

Gülseren Mutlu

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2024.64.1.18

Öz

Infant/child health and their mortality rates are the most important data which reflect the quality of life, living standard, economy, and public health of ancient societies, as they are nowadays. This study reviwed the literature and includes information regarding infant/child health and diseases in ancient sources as well as the health problems detected through skeletal findings obtained during excavations in Anatolia, presented at the Archaeometry Results Meeting between 1995 and 2020. These problems were analysed using modern sources and attempted to be related with the economic, cultural and geographical distribution of the region and society. Moreover, analogous connections have been found between ancient infant/child diseases and the problems that are present in modern medical literature. While the cause of infant/child mortalities in ancient societies can be determined through osteological findings, but it can also be related to diesases that leave no trace in the bones. The insufficient information regarding this topic has been completed with the information provided by written sources. The folkloric traces regarding infant/child health was highlighted in the ancient Greek-Roman society. It has been noticed that value judgments about infant/child health are important in societies’ attitudes and traditional differences towards children. It has been concluded that the health of ancient societies was affected by nutritional and non-nutritional hygiene habits, injuries, parasitosis, and infections due to poor living conditions. Mineral and plant-based liquids and, in rare cases, surgical methods have been used as treatment methods. Procedures that aim to eliminate symptoms have generally been preferred.

Anahtar Kelimeler

Antiquity, Greek-Roman, Infant and Child, Health, Disease

(ANTİK) YUNAN-ROMA DÖNEMİ ANADOLU’SUNDA BEBEK/ÇOCUK SAĞLIĞI

Öz

Bebek/çocuk sağlığı ve ölüm oranları günümüzde olduğu gibi antik çağ toplumlarının da yaşam kalitesini, yaşam düzeyini, ekonomisini ve toplum sağlığını yansıtan en önemli veridir. Literatür tarama yöntemi kullanılarak hazırlanan bu çalışma, antik kaynaklarda bebek/çocuk sağlığı ve hastalıkları üzerine aktarılan bilgileri ve 1995-2020 yılları arası Arkeometri Sonuçları Toplantısı’nda sunulan, Anadolu’da yürütülen kazılarda elde edilen iskelet bulguları üzerinde saptanmış sağlık problemlerini içermektedir. Bu problemler modern kaynaklar ışığında değerlendirilerek bölgenin ve toplumun ekonomik, kültürel ve coğrafi dağılımı ile ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, antik çağ bebek/çocuk hastalıkları ile günümüz modern tıp literatüründe yer alan problemler arasında anolojik bağlantılar tespit edilmiştir. Antik çağ toplumlarında bebek/çocuk ölümlerinin sebebi, ortaya çıkartılan osteolojik bulgular üzerinde saptanabildiği gibi, kemikler üzerinde iz bırakmayan rahatsızlıklardan kaynaklı da olabilmektedir. Bu konudaki eksik bilgiler yazılı kaynakların aktardığı bilgilerle tamamlanmıştır. Antik Yunan-Roma toplumunda bebek/çocuk sağlığı hususunda folklorik izlere dikkat çekilmiştir. Toplumların çocuğa karşı tutumları ve geleneksel farklılıklarında, bebek/çocuk sağlığı konusundaki değer yargılarının ne derece önemli olduğu fark edilmiştir. Antik çağ toplumlarının sağlığı üzerinde beslenme ve beslenme dışı hijyen alışkanlıklarının, yaralanma, parazitoz, kötü yaşam koşullarına bağlı enfeksiyonların etkili olduğu anlaşılmıştır. Tedavi yöntemi olarak mineral ve bitkisel kaynaklı sıvılar, nadir durumlarda ise cerrahi yöntem kullanılmıştır. Genellikle semptomları ortadan kaldırmaya yönelik prosedürler tercih edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antik Çağ, Yunan-Roma, Bebek/Çocuk, Sağlık, Hastalık

Kaynakça

• Acar, A. (2018). Dara Antik Kent Kazısı Antropolojik Analizi. XXXIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (C. 1, s. 101-116), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Aristot. Historia Animalium. (1910). ARISTOTELES. (D. W. Thompson, Çev.). Oxford: Clarendon Press.
• Balkaya, N. A., Vural, G. ve Eroğlu, K. (2014). Gebelikte Belirlenen Risk Faktörlerinin Anne ve Bebek Sağlığı Açısından Ortaya Çıkardığı Sorunların İncelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(1), 6-16.
• Bardis, P. D. (1963). Main Features of the Ancient Roman Family. International Honor Society in Social Science, 38(4), 225-240.
• Batman, D. (2020). Yenidoğanın Doğum Odasında Aspirasyon İlkelerinde Güncel Yaklaşımlar; Ebelerin Rol ve Sorumlulukları. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(3), 258-267. doi: 10.46237/amusbfd.574638
• Brickley, M. B. (2018). Cribra orbitalia and porotic hyperostosis: A biological approach to diagnosis. American Journal of Physical Anthropology, 167(4), 896-902. doi: 10.1002/ajpa.23701
• Brothwell, D. R. (1967). Some Problems and Objektives Related to the Study of Dental Variation in Human Populations. Journal of dental Research 46(5), 938-941.
• Büyükkarakaya, A. M., Erdal, Y. S. ve Özbek, M. (2008). Tepecik Çiftlik insanlarının Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. XXIV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 119-138), Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Carroll, M. (2014). Mother and Infant in Roman Funerary Commemoration. Infant Health and Death in Roman Italy and Beyond, 159-178.
• Cels. De Medicine. (1971). CELSUS. W. G. Spencer (Ed.). Cambridge: Harvard University Press.
• Cic. Cicero’s Tusculan Disputation. (1877). MARCUS TULLIUS CICERO. (C. D. Yonge, Çev.). New York: Happer&Brothers Publishers.
• Commodari, E. C. ve Lucia La Rosa, V. L. L. R. (2022). Children’s death and bereavement in antiquity. A psychological and anthropological analysis of the attachment relationships and copingwith loss. Culture &Psychology, 1-13. doi: 10.1177/1354067X221117173
• Cserháti, E. (2004). The History of Bronchial Asthma from the Ancient Times till the Middle Ages. Acta Physiologica Hungarica, 91(3-4), 243-261. doi:10.1556/APhysiol.91.2004.3-4.8
• Çırak, M. T., Çırak, A. ve Akyol, A. A. (2013). Antik Tios Toplumu İskeletlerinde Kurşun Düzeyleri, XXIX. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 56-62), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• De Aere Aquis et Locis. (1868). HIPPOCRATES. W. H. S. Jones (Ed.). Cambridge: Harvard University Press.
• Duyar, İ. ve Atamtürk, D. (2007). Adramytteion (Örentepe) İskeletleri, XXII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 71-82), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Erdemir, H. P. ve Erdemir, H. (2012). Antikçağ’da Çocuk Olmak: Ölmek ya da Ölmemek. Uluslararası Katılımlı Kadına ve Çocuğa Karşı Şiddet Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (C. 2, s. 643-659). Ankara: Neyir Matbaacılık.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Yayınevi.
• Fodstad, H. ve Harız, M. (2007). Electricity in the treatment of nervous system disease. Acta Neurochir Suppl, 97(1), 11-19. doi: 10.1007/978-3-211-33079-1_2
• Griffin, R. C. ve Donlon, D. (2009). Patterns in dental enamel hypoplasia by sex anda ge et death in two archaeological populations. Archives oral Biology, 54, 93-100. doi: 10.1016/j.archoralbio.2008.09.012
• Güleç, E., Özer, İ., Sağır, M. ve Satar, Z. (2006). Lagina Kazısı İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi. XXI. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 21-28). Ankara: T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Güleç, E., Sağır, M., Özer, İ. ve Satar, Z. (2005). 2003 yılı Börükçü Kazısı İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi. XX. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 167-172). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Hippoc. Aforizmalar. (2020). HIPPOKRATES. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hippokrates Külliyatı. (2018). HIPPOKRATES. (N. Nirvan, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• İşler, C. İ. (2021). Epilepside Derin Beyin Stimülasyonu. Türk Nöroşirürji Dergisi, 31(3), 327-331.
• Joshel, S. R. (1986). Nurturing the Master’s Child: Slavery and the Roman Child-Nurse. Sings: Journal of Women in Culture and Society, 12(1), 3-22.
• Kalser, J. ve Cross, J. H. (2018). New Epilepsy treatment in children: upcoming strategies and rewind to ancienttimes and concepts. Paediatrics and Child Health, 28(10), 474-479. doi: 10.1016/j.paed.2018.07.008
• Kleisiaris, C. F., Sfakianakis, C. ve Papathanasiou, I. V. (2014). Health Care Practices in ancinet Greece: The Hippocratic ideal. Journal of Medical Ethics and History of Medicine, 7(6), 1-5.
• Kovela, M. ve De Jesus, O. (2023). Hydrocephalus. In StatPearls. StatPearls Publishing.
• Kreshover, S. J. (1944). The Pathogenesis of enamel hypoplasia an experimental study. Journal of Dental Research, 23(4), 231-238.
• Lim, C. L., Byrne, C. ve Lee, J. K.W. (2008). Human Thermoregulation and Measurement of Body Temperature in Exercise Clinical Settings. Annals Academy of Medicine Singapore, 37(4): 347-353.
• Mergen, A. B. (2015). 2013-2014 Kazı Sezonlarında Su Terazisi Nekropolünden Çıkarılan İskeletlerin Paleoantropolojik Değerlendirmesi. XXXI. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 223-230). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, K. ve Erdal, Y. S. (2009). Erken Tunç Çağı İkiztepe Topluluğunda Stronsiyum-Kalsiyum Oranı İle Sütten Kesme Yaşının Belirlenmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 52, 128-140.
• Özdemir, K., Erdal, Y. S. ve Büyükkarakaya, A. M. (2009). İkiztepe Çocuklarında Beslenme ve Büyüme, XXV. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 375-398). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Özer, İ., Sağır, M. ve Şahin, S. (2022). Muğla, Börükçü İskeletlerinin Paleoantropolojik Analizi, 2019-2020 Yılı Arkeometri Çalışmaları içinde (s. 55-62). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Pedrucci, G. (2020). Mothers for Sale: The Case of the Wet Nurse in the Greek and Roman World. Arenal. Revista de Historia de las mujeres, 27(1), 127-140. doi: 1030827/arenal.v27i1.6354
• Porter, D. (2005). Health, Civilization and The State A History of Public Health from Ancient to Modern Times. London and New York: Taylor&Francis e-Library.
• Prognosticon. (1868). HIPPOCRATES. C. Darwin Adams (Ed.). New York: Dover.
• Ramoutsaki, I. A., Dimitriou, H., Markaki, E. A. ve Kalmanti, M., (2002a). Management of Childhood Disease During the Byzantine Period: V-Hydrocephalus. Pediatrics International, 44(5), 547-548. doi: 10.1046/j.142-200X.2002.01614.x
• Ramoutsaki, I. A., Dimitriou, H. ve Kalmanti, M. (2002b). Management of Childhood Disease During the Byzantine Period VI-Ocular Disease. Pediatrics International, 44(5), 549-550. doi: 10.1046/j.1442-200X.2002.01615.x
• Ramoutsaki, I. A., Dimitriou, H. ve Kalmanti, M. (2002c). Management of Childhood Disease in the Byzantine Period VII-Epilepsy. Pediatrics International, 44(5), 551-552. doi: 10.1046/j1442-200X.2002.01616.x
• Rothe, V. U. (2011). Der Grabstein der Severina Nutrix aus Köln: eine neue Deutung. Germania: Anzeiger der Römisch-Germanischen Kommission des Deutschen Archaologischen Instituts, 89(1-2), 191-214.
• Sachse, D. (2001). Akromegali, American Journal of Nursing, 101(11), 69-74.
• Saunders, J. ve Smith, T. (2010). Malnutrition: causes and consequences. Clinical Medicine, 10(6), 624-627.
• Sevim, A. (1996). Datça/Burgaz İskeletlerinin Paleoantropolojik Değerlendirilmesi. XI. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 1-18), Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sevim Erol, A. ve Sönmez Sözer, Ç. (2018). Milas Belentepe Doğu Roma/Bizans Toplumunda Hypoplasia Olgusu, XXXIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (C. 1, s. 81-99). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sağır, M., Özer, İ., Satar, Z. ve Güleç, E. (2004). Börükçü İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi. XIX. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 27-40). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sağlık Bakanlığı (2023). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2021. TC Sağlık Bakanlığı. Ankara. https://sbsgm.saglik.gov.tr/Eklenti/45316/0/siy2021-turkcepdf.pdf, Erişim tarihi: 04.02.2024.
• Sor. Gynecology. (1956). SORANUS. (O. Temkin, Çev.). ABD: Johns Hopkins University.
• Sparreboom, A. (2009). Wet-Nursing in the Roman Empire. Indifference, Efficiency and Affection. Thesis MPhil, Amsterdam: Oudheidstudies VU University.
• Surul, Ö., Erkman, A. C., Türktüzün, M., Alkan, Y., Sağır, S. ve Şimşek, Ö. (2011). Çiledir Höyük ve Tokul Köyü Şapel Kazısı İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. XXVII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 179-190). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sutcliffe, J. ve Duin, N. (1992). A History of Medicine From Prehistory to the Year 2020, New York: Barnes&Noble Books.
• Teigen, L. M., Kuchnia, A. J., Nagel, E. M., Price, K. L., Hurt, R. T. ve Earthman, C. P. vd. (2018). Diagnosing Clinical Malnutrition: Perspectives from the past and Implications fort the Future, Clinical Nutrition ESPEN, 26, 13-20. doi: 10.1016/j.clnesp.2018.05.006
• Trenchard-Smith, M. (2020). Unfit to Nurse: Women, Infants and Breastfeeding Ideals and Prohibition in Greek Gynecology. Medicina nei secoli: Journal of History of Medicine and Medical Humanities, 32(3), 891-936.
• Türkçe Tıp Dili Kurulu, (2006). Türkçe Tıp Dili Klavuzu, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Basımevi.
• Tzortzatou-Stathopoulou, F. (2009). History of Pediatric Hematology and Oncology in Greece. Pediatric Hematology and Oncology, 11(1), 13-25. doi: 10.3109/08880019409141897
• Van Gestel, J. P. J., L’Hoir, M. P., Ten Berge, M., Jansen, N. J. G. ve Plöts, F. B. (2002). Risk of Ancient Practices in Modern Times. Pediatrics, 110(6), 78-80. doi: 10.1542/peds.110.6.e78
• Varro. Rusticarum Libri Tres/On Farming (1912). MARCUS TERENTIUS VARRO. (L. Storr-Best M. A. Lond, Çev.). London: G. Bell and Sons Ltd.
• Walani, S. R. (2020). Global burden of pretermbirth. International Journal of Gynecology & Obstetrics, 15(1), 31-33. doi: 10.1002/ijgo.13195
• WHO. (2018). WHO and UNICEF issue new guidance to promote breastfeeding in health facilities globally. https://www.who.int/news/item/11-04-2018-who-and-unicef-issue-new-guidance-to-promote-breastfeeding-in-health-facilities-globally 02.04.2024 tarihinde erişildi.
• WHO. (2021). Latest child mortality estimates reveal World remains off track to meeting Sustainable Development Goals. https://www.who.int/news/item/20-12-2021-latest-child-mortality-estimates-reveal-world-remains-off-track-to-meeting-sustainable-development-goals 02.04.2024 tarihinde erişildi.
• Yaşlı Plin. Naturalis History. (1855). PLINIUS THE ELDER. M. D. John Bostock (Ed.).
• Yavuz, A. Y., Özdemir, S., Ürker, K. ve Erol, A. S. (2012). Parion İskeletlerinin Antropolojik Analizi. XXVIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı içinde (s. 69-82). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.