RIZÂ FERRUHFÂL’IN AH İSTANBUL ÖYKÜSÜNDE GELENEK VE MODERNİZM ÇATIŞMASI

Yıl 2025, Cilt: 65 Sayı: 1, 314 - 348, 25.06.2025

Soner İşimtekin , Melek Gedik

https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2025.65.1.14

Öz

İran edebiyatında gelenekselliğin ya da modernizmin etkileri hakkında herhangi bir ayrımdan bahsetmeden önce geleneğin, Fars edebiyatında her dönem etkin bir rolünün olduğu kabul edilmelidir. İran’ın klasik edebiyat anlayışı, geleneğin ve köklü kültürün edebiyata dâhil edilmesi olarak değerlendirilebilir. Özellikle, Fars edebiyatının temelini oluşturan şiirde işlenen konular, seçilen temalar ve dilsel kullanımlar bin yıllık geleneksel edebî anlayışın bir yansımasıdır. Modernist bakış açısıyla verilen eserler ise İran edebiyatının on ve on birinci yüzyılına tarihlenebilecek köklü ve kadim geçmişinin neredeyse son halkasını oluşturan zaman dilimini kapsamaktadır. Dil kullanımlarına ve konuların içeriğine bakıldığında, modern edebiyatın gerek şiir gerek düz yazı formunda on dokuzuncu yüzyılda ortaya çıktığı ve ilk örneklerinin bu dönemde verildiği; ancak modernizm akımı doğrultusunda özellikle nesir türündeki örneklerin yirminci yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren kaleme alındığı görülmektedir.
Çağdaş İran edebiyatında modernizm akımının öykü alanındaki temsilcilerinden olduğu düşünülen Rızâ Ferruhfâl’ın 1989 yılında kaleme aldığı Ah İstanbul öykü seçkisinde yer alan ve seçkiyle aynı adlı kurmaca öyküsünde, İran edebiyatında yaşanan modernleşme sürecinin, öykü karakterleri ile temsil edilerek sembolik ve alegorik bir anlatımla kaleme alındığı ve okurun alımlaması için İran edebiyatında gelenek ile modernite çatışmasının bu doğrultuda anlamsal betilerle kurgulandığı düşünülmektedir. Çalışmanın bütünlük arz etmesi ve okurların özellikle araştırma kısmında yer alan paradigmayı bütüncül bir yaklaşımla değerlendirebilmesi amacıyla, giriş bölümünde modernleşme, modernite ve modernizme dair kavramların açıklanmasına gayret edilerek bu kavramların dünya ölçeğinde nasıl şekillendiği hakkında kısaca bilgi verilmiş, ardından İran edebiyatında modernleşme eğilimin seyri aktarılmıştır. Sonrasında Ferruhfâl’ın öykü biçemi, söz konusu öykünün derin yapısında yer alan izlekler, öykü kişilerine atfedilen temsiliyetler ve olay örgüsüyle birlikte incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rızâ Ferruhfâl , Öykü , İran Edebiyatı , Gelenek , Modernizm

THE CONFLICT OF TRADITION AND MODERNISM IN AH ISTANBUL BY REZA FARROKHFAL

Öz

Before mentions on any distinction about the effects of traditional structure or modernism in Iranian literature, it should be accepted that tradition has an active role in Persian literature in every period. Iran's understanding of classical literature can be evaluated as the inclusion of tradition and root culture into literature. In particular, the topics covered, selected themes and linguistic uses in poetry, which forms the basis of Persian literature, are a reflection of a thousand-year-old traditional literary understanding. The works written from a modernist perspective cover a time period that can be dated to the tenth and eleventh centuries of Iranian literature, which can constitute almost the last link of its deep-rooted and ancient past. When we look at the use of language and the nature of the subjects, it is seen that modern literature, both poetry and prose, emerged in the nineteenth century and the first examples were given in this period. However, it is seen that especially the prose genre examples were written in line with the modernism movement, starting from the first quarter of the twentieth century.
Reza Ferruhfâl, who is thought to be one of the representatives of the modernism movement in contemporary Iranian literature, in the field of short stories. In his fictional story of the same name, which was included in the Ah Istanbul short story collection he wrote in 1989, the modernization process in Iranian literature was written in a symbolic and allegorical narrative by representing it with story characters, and in this respect, tradition and modernity in Iranian literature were written for the reader to perceive. It is thought that the conflict was fictionalized with symbolic figures. In order for the study to present integrity and for the readers to be able to evaluate the paradigm in the research part with a holistic approach, in the introduction part, an effort was made to explain the concepts of modernization, modernity and modernism, and briefly information was given about how these concepts were shaped on a world scale, and then, the course of the trend towards modern literature in Iran is conveyed. Afterwards, Farrokhfal's story style is analysed together with the themes in the deep structure of the story in question, the representations attributed to the story characters and the plot.

Anahtar Kelimeler

Reza Farrokhfal , Story , Iranian Literature , Tradition , Modernism

Kaynakça

• Adams, R. (2016). Tradition. E. Hayot ve R. Walkowitz (Ed.). A New Vocabulary for Global Modernism içinde (s. 233-247). New York: Columbia University Press.
• Alevî, B. (1984). The First Iranian Writers Congress 1946. (T. M. Ricks ve F. Amini, Çev.). Payam-i Nov içinde (s. 1–32, 101-109). Vol. 2, No. 9 (Tir 1325/June/July, 1946).
• Altun, F. (2005). Modernleşme Kuramı: Eleştirel Bir Giriş. İstanbul: Küre Yayınları.
• Bayrak Akyıldız, H. (2019). Postmodernizm. Bayrak Akyıldız, H. (Ed.). Batı Edebiyatında Akımlar II içinde (s. 166-199). Eşkişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Childs, P. (2017). Modernism (The New Critical Idiom), New York: Routledge.
• Çetin, H. (2003). Gelenek ve Değişim Arasında Kriz: Türk Modernleşmesi, Doğu Batı Düşünce Dergisi, 25, 11-40.
• Dehdarian, R. (2014). ‘Newly Hatched Chickens, Bozorg Alavi on the Young Scene of the 1930s. B. Devos ve C. Werner (Ed.). Culture and Cultural Politics Under Mihya Shah: The Pahlavi State, New Bourgeoisie and The Creation of Modern Society in Iran içinde (s. 233-248). New York: Routledge.
• Ecevit, Y. (2001). Türk romanında Postmodernist Açılımlar. İstanbul: İletişim.
• Eldridge, R. (2008). Literature, Life, and Modernity, New York: Columbia University Press.
• Erkman-Akerson, F. (2010). Edebiyat ve Kuramlar. İstanbul: İthaki.
• Esmaeilpour, N. (2021). “Globalization In Pre- and Postrevolutionary Iranian Literature: A Comparative Study of Authors inside and outside Iran”, (Editörler). Mostafa Abedinifard vd., Persian Literature as World Literature içinde (s. 51 - 68). New York: Bloomsbery.
• Ferruhfâl, R. (1368). Ah İstanbul (Mecmua-i Dastan). Tahran: İntişarat-i Esperek.
• G. W. F., Hegel. (2022). Tinin Görüngübilimi. (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea.
• Golâmî, A. (URL4). Goftegû-yi ba Rezâ Ferruhfâl. Erişim tarihi: 15.01.2025, https://www.ibna.ir/news/290453
• Güçlü Avcıoğlu, A. (2015). Türk Romanında Modernizmden Postmodernizme Geçiş. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gümüş, S. (2010). Modernizm ve Postmodernizm Edebiyatın Dünü ve Yarını. İstanbul: Can Yayınları.
• Harrison, J. (URL3). Modernism-Literature. Erişim tarihi: 04.11.2024, libguides.uvic.ca/modernism
• Harvey, D. (2019). Postmodernliğin Durumu. (S. Savran, Çev.). İstanbul: Metis. Hillmann, M. C. (URL2). On Ahmad Karimi-Hakkak’s View of Modernist Persian Poetry. Erişim tarihi: 04.11.2024, https://www.academia.edu/3218765/On_Ahmad_Karimi_Hakkak’s_View_of_Moder nist_Persian_Poetry
• Hillmann, M. C. (1987). Iranian Nationalism and Modernist Persian Literature. Essays on Nationalism and Asian Literatures East&West, 69-89.
• Hillmann, M. C. (1982). The Modernist Trend in Persian Literature and Its Social Impact. Iranian Studies, 15(1-4), 7-29.
• Jung, C. G. (2015). Rüyalar. (A. Kayapalı, Çev.). İstanbul: Pinhan. Kantarcıoğlu, S. (2007). Türk ve Dünya Romanlarında Modernizm. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Kırlangıç, H. (2014). Meşrutiyetten Cumhuriyete İran Şiiri. Ankara: Hece Yayınları.
• Kolcu, A. İ. (2008). Edebiyat Kuramları Tanım, Teknik, Tahlil. Ankara: Salkımsöğüt Yayınları.
• Langbaum, R. (1957). The Poetty Esperience: Romanticism as a Modern Tradition. New York: W.W. Norton and Company.
• Langbaum, R. (1970). The Modern Spirit. London: Oxford University Press.
• Lunn, E. (1982). Marxism and Modernism, Los Angeles: University of California Press.
• Levenson, M. (2011). Modernism. New Haven: Yale University Press.
• Matar, A. (2017). Understanding Wittgenstein, Understanding Modernism, New York: Bloomsbury Academic.
• Milani, A. (2003). Modernity and Its Foes in Iran. Tahran: Akhtaran.
• Mîr Âbidînî, H. (2002a). İran Öykü ve Romanının Yüz Yılı I. (D. Örs, Çev.). Ankara: Nüsha.
• Mîr Âbidînî, H. (2002b). İran Öykü ve Romanının Yüz Yılı II. (H. Kırlangıç, Çev.). Ankara: Nüsha.
• Mîr Âbidînî, H. (1377). Sed Sâl-i Dâstânnevîsî-yi İrân III. Tahran: Neşr-i Çeşme.
• Moran, B. (1991). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Najafi, M. (2018). Literary Modernism in Iranian Novel. Iraniyat Journal of Iranian Studies, 2(2), 2-9.
• Nozeri, H. (1379). Postmodernite ve Postmodernism, Tahran: Nakş-i Cihân.
• Ouliaeinia, H. (1389). Modernism ve Pesâmodernism Der Âsâr-i Dâstân-i Kûtâh Nivîsân-i Muâsır-i İrân. Ketâb-i Mâh-i Edebiyât, 44, 84-95.
• Örgen, E. (2010). Türk Şiirinde Gelenek Cumhuriyet Dönemi Türk Şiiri. Konya: Palet Yayınları.
• Özay, M. (URL1). Modernite ve Modernizm. Tübitak Ansiklopedisi. Erişim tarihi: 04.11.2024, https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/modernite_ve_modernizm
• Rabaté, J. M. (2019). Understanding Derrida, Understanding Modernism. New York: Bloomsbury.
• Sartre, J. P. (1982). Edebiyat Nedir? (B. Onaran, Çev.). İstanbul: Payel Yayınları.
• Talebian Sedehi, K. (2013). Postmodern Influence in Contemporary Persian Literature. Theory and Practice in Language Studies, 3(1), 35-40.
• Torusdağ, G. (2018). Anlamda Biçemsel Çözümlemenin Önemi Füruzan’ın Özgürlük Atları Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 211-225.
• Yazdi, H. R. (2019). Rival Texts Modern Persian Prose Fiction and The Myth of The Founding Father. H. Rezai Yazdi ve A. Mozafari (Ed.). Persian Literature and Modernity içinde (s. 25-84). New York: Roudledge.
• Yılmaz, Ü. (1991). Renk Psikolojisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Williams, R. (1983). Keywords, A Vocabulary Culture and Society, London: Oxford University Press.