DÖVİZ KURU VE DIŞA AÇIKLIĞIN ENFLASYON ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: DOĞRUSAL OLMAYAN REGRESYON ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 19, 146 - 158, 25.05.2020

Lütfü Sizer

Öz

Dış ticaret ülkeler arası fiyatların karşılıklı olarak yakınsamasında önemli bir rol oynamaktadır. Ülkeler dış ticaret yaptıkça içeride düşük fiyatlarla ürettikleri ürünleri dış talebin etkisiyle daha yüksek fiyatlardan ihraç etme imkânına kavuşurken yine iç piyasada yüksek fiyatlardan üretebildikleri ürünleri ithal ederek tüketicilerin daha düşük fiyatlardan ürünlere ulaşmasını sağlayabilmektedirler. Dış ticaret yoğunlaştıkça; ihracatçı ülkede ucuz olan ürünlerin fiyatları artarken ithalatçı ülkede de pahalı olan ürünlerin fiyatı düşerek yakınsama süreci devam etmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’nin enflasyon oranı üzerinde dış ticaretin etkisini; döviz kuru ve dışa açıklık değişkenleri ile doğrusal dışı ekonometrik bir model çerçevesinde araştırmaktır. Bu çalışmada, doğrusal dışı çalışmamızın nedeni; eğer serilerimizde doğrusal dışı bir yapı bulunuyorsa, doğrusal birim kök testleri güç problemi ile karşılaşacaklardır. Bu da temel hipotezi ret etmeme yönünde eğilimli sonuçlar verecektir.
Bu kapsamda çalışmada Türkiye’ye ait döviz kuru, enflasyon ve dışa açıklık değişkenlerine ait 2003Q1-2018Q4 dönemleri arası veriler kullanılmıştır. Öncelikle bu değişkenlerin doğrusal dışı olup olmadığını test etmek için Harvey ve Leybourne (2007) testi uygulanmıştır. Test sonucunda değişkenlerin STAR tipi doğrusal dışı oldukları belirlenmiştir. Çıkan sonuca göre STAR tipi modeller için Kapetanios, Shin ve Snell (2003) ve Kruse (2011) Doğrusal dışı birim kök testi yapılmış ve serilerimizin 1. dereceden entegre olduğu bulunmuştur. Daha sonra bu değişkenler arsında eş-bütünleşme olup olmadığına bakmak için Kapetanios, Shin ve Snell (2006) STAR tipi eş bütünleşme testi yapılmıştır. Yapılan testte seriler arasında eş-bütünleşme olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Son olarak değişkenler arasında nedensellik ilişkisine bakmak için Diks ve Panchenko (2006) testi yapılmış ve hem döviz kurundan enflasyona doğru tek yönlü hem de dışa açıklıktan enflasyona doğru tek yönlü nedensel ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon, Döviz kuru, Dışa açıklık

Kaynakça

• Aydın, Ü., Yorumlar, O. K.-F. P. & E., & 2012, U. (2012). Türkiye’de döviz kuru-enflasyon etkileşiminin para politikası üzerine etkileri. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 49, 572.
• Berument, H., Doğan, B., (2010). Openness and the effectiveness of monetary policy: empirical evidence from Turkey. Applied Economics Letters, 10.4, 217–221. https://doi.org/10.1080/1350485022000015842
• Cuestas, J. C., & Garratt, D. (2011). Is real GDP per capita a stationary process? Smooth transitions, nonlinear trends and unit root testing. Empirical Economics, 41, 555–563. https://doi.org/10.1007/s00181-010-0389-0
• Diks, C., & Panchenko, V. (2005). A note on the Hiemstra-Jones test for Granger non-causality. Studies in Nonlinear Dynamics and Econometrics, 9(2). https://doi.org/10.2202/1558-3708.1234
• Enders, W., & Granger, C. W. J. (2012). Unit-Root Tests and Asymmetric Adjustment With an Example Using the Term Structure of Interest Rates. Journal of Business & Economic Statistics, 16, 304–311. https://doi.org/10.1080/07350015.1998.10524769
• Gül, E., & Ekinci, A. (2006). Türkiye’de Enflasyon ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi: 1984-2003 The Causal Relationship Between Exchange Rates and Inflation in Turkey:1984-2003.
• Güriş, B., & Yaşgül, Y. S. (2015). Does the Fisher hypothesis hold for the G7 countries? Evidence from ADL threshold cointegration test. Quality and Quantity, 49(6), 2549–2557. https://doi.org/10.1007/s11135-014-0127-3
• Güriş, B., Yaşgül, Y. S., & Tiraşoğlu, M. (2016). An empirical investigation of purchasing power parity (PPP) for NORDIC countries: Evidence from linear and nonlinear unit root tests. International Journal of Economic Perspectives, 10(1), 131–137. Tarihinde adresinden erişildi http://search.ebscohost.com/login.aspx?direct=true&profile=ehost&scope=site&authtype=crawler&jrnl=13071637&AN=118367513&h=z9GQEAHgycNTV0MB3Ml3Pcv2b3CLsZzWdp%2FvFEtiqSTETnRp3a3yBCGoJ6aAAjpfnMHudHHjhjrUurc8FQDX0A%3D%3D&crl=c
• Harvey, D. I., & Leybourne, S. J. (2007). Testing for time series linearity. Econometrics Journal, 10(1), 149–165. https://doi.org/10.1111/j.1368-423X.2007.00203.x
• Kapetanios, G., Shin, Y., & Snell, A. (2006). Testing for cointegration in nonlinear smooth transition error correction models. Econometric Theory, 22(2), 279–303. Tarihinde adresinden erişildi https://www.cambridge.org/core/journals/econometric-theory/article/testing-for-cointegration-in-nonlinear-smooth-transition-error-correction-models/4187E2E784BFC90384A523D37DF52288
• Kruse, R. (2011). A new unit root test against ESTAR based on a class of modified statistics. Statistical Papers, 52(1), 71–85. https://doi.org/10.1007/s00362-009-0204-1
• Perron, P. (1989). The Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 57(6), 1361–1401. https://doi.org/10.2307/1913712
• Sekmen, F. (2007). Açiklik ve Para Politikasinin Etkinligi: Türkiye Uygulamasi. Muhasebe ve Finansman Dergisi,33,171–177. Tarihinde adresinden erişildi http://search.proquest.com/openview/b0611e81396cceedcbb6537a5c3d1ed7/1?pq-origsite=gscholar&cbl=2042221
• Tasçi, H. M., Esener, S. Ç., & Darici, B. (2009). The effects of openness on inflation: Panel data estimates from selected developing countries. Investment Management and Financial Innovations, 6(4), 28–34. Tarihinde adresinden erişildi https://www.researchgate.net/publication/286636328
• Yüncüler, Ç. (2009). İthal fiyatlarının Türkiye’de Enflasyon Göstergelerine Geçişkenliği. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.