Kralkızı barajının olası yıkılması sonrası bir boyutlu taşkın analizi

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 3, 535 - 541, 29.06.2021

Ali Em , Nizamettin Hamidi

https://doi.org/10.24012/dumf.889307

Öz

Barajlar; inovatif ve teknolojik imkânlar göz önünde bulundurularak inşa edilmektedir. Barajların teknik açıdan değerlendirilip yapım aşamaları gerçekleştirilmesine rağmen projelendirme ve uygulama safhalarında hatalarla karşılaşılabilmektedir. Bu sorunlar kullanılan malzemelerin uygun seçilmemesi, projelendirme-uygulamadan kaynaklanan hatalar ve doğal afetler gibi çevre koşullarının yol açtığı hatalar şeklinde ortaya çıkabilmekte, bu nedenlere bağlı olarak barajlarda yıkılmalar görülebilmektedir. Barajlarda hasar ve yıkılmalar sonucu oluşabilecek can ve mal kayıplarını engellemek için kullanılan malzemelerin ve barajların davranışlarının belirlenmesi açısından birtakım deneysel ve simülasyon çalışmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bağlamda öngörü olarak erken uyarı sistemi olması açısından yıkılma analizleri ve risk haritaları çıkarılmalıdır.Çalışma kapsamında Dicle Nehri yan kolu olan Maden Çayı üzerinde bulunan Kralkızı Barajı’nın yıkılma üzerine modellenmesi ile bir senaryo çalışması yapılmıştır. Kralkızı Barajı, Diyarbakır eski şehir merkezinden ortalama 100 metre yükseklikte ve Dicle barajıyla birlikte risk oluşturabilecek konumda olan bir barajdır. Söz konusu baraj yapım tekniği açısından dolgu baraj tipinde olmasına rağmen, çalışmada kemer barajlardaki yıkılma modeli olan, ani yıkılma meydana geldiği kabulü ile en elverişsiz durum dikkate alınarak çalışmalar yürütülmüştür.Bu çalışmada; “Global Mapper, CBS programı ile ABD Ordusu Mühendislik Birliği tarafından geliştirilen HEC-RAS programı” kullanılarak bir boyutlu üstten aşma yıkılma modellemesi yapılmıştır.Sonuç olarak, kullanılan programlarla yıkılma modellemesi yapılan Kralkızı Barajı’nın yıkılma hidrografı elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kralkızı baraj, baraj yıkılma, HEC RAS, global mapper

Destekleyen Kurum

Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Ofisine (DÜBAP)

Proje Numarası

Mühendislik 16.008 bilimsel araştırma projesi ve 17.007 nolu doktora projesi

Teşekkür

Proje yürütücüsü Doç. Dr. Nizamettin HAMİDİ ve araştırmacılar Ögretim Görevlisi Ali EM ve Dr. Ögretim Üyesi Gökmen ÖZTÜRKMEN tarafından yürütülen Mühendislik 16.008 nolu bilimsel araştırma projesi ve yine Proje yürütücüsü Doç. Dr. Nizamettin HAMİDİ ve araştırmacı Ögretim Görevlisi Ali EM tarafından yürütülen 17.007 nolu doktora projesi ile destek sağlayan Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Ofisine (DÜBAP) teşekkür ederim.

Kaynakça

• [1] Em, A., “Kralkızı ve Dicle barajlarının yıkılması sonrası nümerik taşkın modellemesi ve simülasyon”, Doktora tezi, Dicle Üniversitesi Fenbilimleri Enstitütüsü, Diyarbakır, 2020.
• [2] Froehlich, David C., 1995b, “Peak Outflow from Breached Embankment Dam”, ASCE Journal of Water Resources Planning and Management, Volume 121, Issue 1, pages 90 – 97, January 1995.
• [3] ICOLD “Dam- Lessons from Dam Incidents,” Bulletin 111, 1973.
• [4] Kocaman, S., “Baraj yıkılması analizi ve uygulaması”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. 133, 2002.
• [5] Ogras, S., Onen, F., “Flood Analysis with HEC-RAS: A Case Study of Tigris River”, Advances in Civil Engineering, 2020.
• [6] Önen, F., Ogras, S.,” Dicle Nehri'nin taşkın analizinin HEC-RAS programı ile yapılması”, DÜMF Mühendislik Dergisi 10 (3), 1087-1098, 2019.
• [7] Sönmez, O., Öztürk, M., Doğan, E., “İstanbul Derelerinin Taşkın Debilerinin Tahmini”, SAÜ. Fen Bilimleri Dergisi, 16. Cilt, 2, s. 130-135, 2012.
• [8] Wikipedia, https://tr.wikipedia.org/wiki/Kralk%C4%B1z%C4%B1_Baraj%C4%B1_ve_Hidroelektrik_Santrali (Erişim zamanı; Temmuz 15.2020)
• [9] USBR, “Guidelines for defining inundated areas downstream from Bureau of Reclamation dams”, Reclamation Plannning Instruction, No.82-11;15 June 1982, U.S. Bureau of Reclamation, 1982.
• [10] Zagonjolli, M.,” Dam Break Modelling, Risk Assessment and Uncertainty Analysis for Flood Mitigation”, Delft University of Technology, Institute of Science and Technology , Delft.162, 2007