Okul Öncesi Çevre Eğitimini Konu Alan Çalışmalara Yönelik Betimsel İçerik Analizi

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 2, 328 - 352, 30.09.2022

Şenem Alkan , Eda Nur Kuruçay , Meltem Aladağ , Tülin Tatar , Zeynep Çolak , Canan Cengiz

https://doi.org/10.54637/ebad.1141413

Cited By: 2

Öz

Sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında toplumların en önemli görevlerinden biri, çocukların çevreye yönelik olumlu tutum geliştirmesini ve bu konuda bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır. Erken çocukluk döneminde, çocukların çevreye karşı gösterdikleri tutumların, kazandıkları değerlerin gelecekteki yaşantılarında istendik davranışların temelini oluşturacağı düşünülmektedir. Okul öncesi dönem çevre eğitimi alanında yapılan çalışmaların bütünsel olarak sunulması bu konuya yönelik eğitimler verecek öğretmenlere ve bu alanda çalışacak olan araştırmacılara fikir sunması açısından önemlidir. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı Türkiye’de 2012-2022 yılları arasında okul öncesi dönem çevre eğitimine yönelik gerçekleştirilen çalışmaların incelenmesidir. Çalışma betimsel içerik analizi çerçevesinde yürütülmüştür. Çalışmaların amaçları incelendiğinde çoğunlukla çevreye yönelik tutumun belirlenmesinin amaçlandığı görülmüştür. Araştırmada katılımcı olarak çoğunlukla öğretmen adayları tercih edilmiştir. Genellikle tarama yöntemi çerçevesinde yürütülen çalışmalarda veri toplama aracı olarak sıklıkla ölçeklerin kullanıldığı belirlenmiştir. Buradan yola çıkılarak incelenen çalışmaların çoğunda nicel yöntemin esas alındığı söylenebilir. Nicel yöntemlerde temel amaç bir evrenin sahip olduğu özelliklerin tanımlanmasıdır. Nicel yöntemlerin bir diğer özelliği ise araştırılan konu ya da durumun bir ya da daha fazla değişkene göre nasıl dağılım gösterdiğini ortaya koymaktır. Nitel araştırma yöntemlerinin ise derinlemesine bilgi sağlaması ve araştırılan durum hakkında zengin bir veri kaynağı sunması açısından çalışmalarda nitel araştırma yöntemlerine de yer verilmesi önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi, çevre eğitimi, eğitim araştırmaları, betimsel içerik analizi

Descriptive Content Analysis for Studies On Pre-School Environmental Education

Öz

One of the most important tasks of societies to maintain sustainable development is to ensure that children develop a positive attitude towards the environment and have knowledge about it. In early childhood, it is believed that the attitudes of children towards the environment and the values they learn will form the basis of the desired behaviors in their future lives. The comprehensive presentation of the studies in the area of pre-school environmental education is important in terms of presenting ideas to the teachers who will train children on this subject and to the researchers who will work in this field. The aim of this study is to review research carried out on environmental education in the pre-school period in Turkey between the years of 2012-2022. The study was conducted within the framework of descriptive content analysis. When the objectives of the studies were examined, it was seen that they mostly sought to understand attitudes towards the environment. Participants in the study were primarily pre-service teachers. It has been determined that scales were frequently employed as a data gathering instrument in studies that are generally carried out using the survey method. From this point of view, it is clear that majority of the studies are based on the quantitative approach. Quantitative approaches are mostly used to specify a universe's attributes. Quantitative approaches also display to reveal how the subject is distributed according to one or more variables. On the other hand, it is possible to propose that qualitative research methodologies be incorporated into the studies in order to provide in-depth information and providing a rich data source regarding the examined issue.

Anahtar Kelimeler

Descriptive content analysis, education researches, environmental education, pre-school

Kaynakça

• Ahi, B., ve Alisinanoğlu, F. (2016). Okul öncesi eğitim programına kaynaştırılan çevre eğitimi programının çocukların" çevre" kavramı hakkındaki zihinsel model gelişimine etkisi. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 305-329.
• Atabek-Yiğit, E., Balkan-Kıyıcı, F., ve Yavuz-Topaloğlu, M. (2019). İlkokul öğrencilerinin çevre sorunları ile ilgili kavramlara yönelik algılarının belirlenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 732-744.
• Atasoy, E. (2006). Çevre için eğitim çocuk doğa etkileşimi. Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bağçeli-Kahraman, P., Yılmaz, S. N., ve İlyas, G. (2019). The views of the preschool children in the countryside and city zones regarding environmental pollution. Bartın University Journal of Faculty of Education, 8(3), 783-810.
• Bahar, M., ve Kiras, B. (2017). Türkiye’de yayımlanan çevre eğitimi konulu makale ve tezlerin genel analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 1702-1720.
• Başal, H. A. (2015). Okulöncesi ve ilkokul çocukları için uygulamalı çevre eğitimi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2015). Araştırma yöntemleri: Desen ve analiz. (A. Aypay, Çev.). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çabuk, B., Baş, T., ve Teke, N. (2017). Resimli öykü kitaplarındaki görseller ve metinler masum mu? İletilen doğal çevre mesajları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 984-1016.
• Çalık, M. ve Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174).
• ÇOB (2004). Türkiye çevre atlası. Ankara: ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri Dairesi Başkanlığı. Erişim tarihi: 16.04.2022, https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/icerikler/turk-yecevreatlas20180514084340.pdf
• Davis, J. (2009). Revealing the research “hole” of early childhood education for sustainabilty: A preliminary survey of the literature. Environmental Education Research, 15(2), 227- 241.
• Demir, E., ve Yalçın, H. (2014). Türkiye’de çevre eğitimi. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, (2), 7-18.
• Erdoğan, M., Bahar, M., Özel, R., Erdaş, E., ve Uşak, M. (2012). Environmental education in 2002 and 2006 early childhood curriculum. Educational Sciences: Theory & Practice, Special issue, 3259-3272.
• Erol, A., ve Ogelman, H. G. (2019). Çevre eğitimi aile katılım etkinliklerinin anne ve babaların çevreye yönelik tutumlarına etkisinin incelenmesi. İlköğretim Online, 18(2), 916-938.
• Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 91-100.
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M., ve Sözbilir, M. (2012). Türkiye'deki eğitim araştırmalarında eğilimler: bir içerik analizi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 443-460.
• Gülay, H. (2011). Reliability and validity studies of the Turkish version of the children's attitudes toward the environment scalepreschool version (CATES-PV) and the analysis of children's pro-environmental behaviors according to different variables. Asian Social Science, 7(10), 229-240.
• Gülay, H., ve Ekici, G. (2010). MEB Okul Öncesi Eğitim Programının çevre eğitimi açısından analizi, Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(1), 74-84.
• Gülay-Ogelman, H. (2012). Teaching preschool children about nature: A project to provide soil education for children in Turkey. Early Childhood Education Journal, 40(3), 177-185.
• Gülay-Ogelman, H. ve Durkan, N. (2014). Toprakla buluşan çocuklar: küçük çocuklar için toprak eğitimi projesinin etkililiği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 632-638.
• Gülay-Ogelman, H., ve Güngör, H. (2015). Türkiye’deki okul öncesi dönem çevre eğitimi çalışmalarının incelenmesi: 2000-2014 yılları arasındaki tezlerin ve makalelerin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32), 180-194.
• Gülay, H., Yılmaz, Ş., Turan Güllaç, E., ve Önder, A. (2010). The effect of soil education project on pre-school children. Educational Research and Review, 5(11), 703-711.
• Güler, T. (2009). The effects of an ecology based environmental education on teachers' opinions about environmental education. Egitim ve Bilim, 34(151), 30-43.
• Gülersoy, A. E., Dülger, İ., Dursun, E., Ay, D. ve Duyal, D. (2020). Nasıl bir çevre eğitimi? Çağdaş yaklaşımlar çerçevesinde bazı öneriler. Turkish Studies, 15(5), 2357-2398.
• Gülmez, D., ve Yavuz, M. (2016). Eğitim liderliği ve yönetimi kapsamında 2012 yılında yayınlanmış olan makalelerin amaç ve yöntem bakımından değerlendirilmesi. İlköğretim Online, 15(2), 318-329.
• Güner Alpaslan, Z., Olgan, R., ve Çakıroğlu, J. (2017). Beliefs about integration of environmental education into the early years: scale development. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 18(3), 880-907.
• Güşta-Şahin, H. ve Doğu, S. (2018).Okul öncesi öğretmen adaylarının çevre sorunlarına ilişkin tutum ve davranışlarının incelenmesi. Elementary Education Online, 17(3), 1402-1416.
• Güzelyurt, T. ve Özkan, Ö. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi dönemde çevre eğitimine ilişkin görüşleri: durum çalışması. Educational Sciences, 13(11), 651-668.
• Hsu, S. J. (2004). The effects of an environmental education program on responsible environmental behavior and associated environmental literacy variables in Taiwanese college students. The Journal of Environmental Education, 35(2), 37-48.
• Karaca, F. (2018). Anne babaların ve okul öncesi grubu çocuklarının çevre bilincine sahip olma durumlarının değerlendirilmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın Üniversitesi, Bartın.
• Kaygısız, G. M., Benzer, E., ve Eren, C. D. (2019). Aktif öğrenmeye dayalı etkinliklerin okul öncesi öğretmen adaylarının çevre etiği farkındalığı, çevre davranışı ve çevre eğitimine ilişkin özyeterliklerine etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 50(50), 125-141.
• Kınık, B., Okyay, Ö., ve Aydoğan, Y. (2016). 24-36 aylık çocuklarda aile katılımlı çevre eğitiminin dil gelişimine etkisinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2143-2456.
• Köşker, N. (2019). Okulöncesi çocuklarında doğa algısı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 294-308.
• Kunt, H. (2013). Ağaç ve çevreye yönelik tutum ölçeği geliştirmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38, 253-262.
• Lee, J. C. K., & Ma, W. H. T. (2006). Early childhood environmental education: A Hong Kong example. Applied Environmental Education and Communication, 5(2), 83-94.
• Louv, R. (2005). Last child in the woods: Saving our children from nature-defi cit disorder. Chapel Hill, NC:Algonquin Books.
• MEB (2013) Okul Öncesi Eğitim Programı. Erişim tarihi: 22 Haziran 2022, https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/ooproram.pdf
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. New York: Sage.
• Muşlu Kaygusuz G., (2020). Fen bilimleri dersi öğretim programı ve okul öncesi eğitim programındaki kazanımların çevre eğitimi açısından incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 5(1), 16-28.
• Ogelman, H. (2013). Tipitop ve arkadaşları ile toprağı tanıyoruz 4: Çocuklarla toprağı tanıma serüveni. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 9-23.
• Ogelman, H. G., ve Güngör, H. (2015). Türkiye’deki okul öncesi dönem çevre eğitimi çalışmalarının incelenmesi: 2000-2014 yılları arasındaki tezlerin ve makalelerin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(32), 180-194.
• Okyay, Ö., Demir, Z. G., Sayın, A., ve Özdemir, K. (2021). Ekolojik okuryazarlık eğitiminin okul öncesi öğretmenlerinin ekolojik farkındalığı ve çevreye yönelik motivasyonlarına etkisi. Başkent University Journal of Education, 8(1), 129-146.
• Önder, A., ve Özkan, B. (2013). Sürdürülebilir çocuk gelişimi: Okul öncesinde etkinliklerle çevre eğitimi. Anı Yayıncılık.
• Öz Aydın, S. , Şahin, S. ve Korkmaz, T. (2013). İlköğretim fen bilgisi, sınıf ve okul öncesi öğretmen adaylarının çevresel tutum düzeylerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 7(2), 248-267.
• Özdemir O. (2016). Ekolojik okuryazarlık ve çevre eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Özkaya, A., ve Uşak, M. (2009). Fen eğitiminde çevre. Ankara: Pozitif Matbaacılık.
• Özmen, H. ve Karamustafaoğlu, O. (2019). Eğitimde araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk, E. ve Erten, S. (2020). Uluslararası bir çevre eğitimi programı olan yeşil kutu projesinin fen bilgisi öğretmen adaylarının çevreye yönelik tutumu, çevre bilgisi ve çevre dostu davranışlarına etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi (ESTÜDAM) Eğitim Dergisi, 5(2), 145-166.
• Öztürk, T., ve Öztürk, F. Z. (2015). Öğretmen adaylarının çevre ve çevre eğitimi ile ilgili görüşleri ordu üniversitesi örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 115-132.
• Pearson, E., & Degotardi, S. (2009). Education for sustainable development in early childhood education: A global solution to local concerns. International Journal of Early Childhood, 419, 97–111.
• Robertson, J. S. (2008). Forming preschoolers’ environmental attitude: lasting effects of early childhood environmental education (Unpublishished Master Thesis). Royal Roads University, Canada.
• Smith-Sebasto, N. J. (2001). Potential guidelines for conducting and reporting environmental education research: Quantitative methods of inquiry. The Journal of Environmental Education, 33(1), 21-32.
• Şallı, D., Dağal, A. B., Küçükoğlu, E. K., Niran, S. Ş., ve Tezcan, G. (2013). Okul öncesinde geri dönüşüm kavramı: Aile katılımlı proje tabanlı bir program örneği. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 234-241.
• Şimşekli, Y. (2004). Çevre bilincinin geliştirilmesine yönelik çevre eğitimi etkinliklerine ilköğretim okullarının duyarlılığı. Uludag University Journal of Education Faculty, 17(1), 83-92.
• Taşkın, Ö., ve Şahin, B. (2008). " Çevre" kavramı ve altı yaş okul öncesi çocuklar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-12.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı. (2019). On birinci kalkınma Planı (2019 - 2023) Özel İhtisas Komisyonları ve Çalışma Grupları el kitabı. Kalkınma Bakanlığı Yayını, Ankara. Erişim tarihi: 13 Haziran 2022.
• Toran, M. (2016). Sürdürülebilir anaokulları: okul öncesi eğitim kurumlarının değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3), 1035-1046.
• Tümer, N. B. K. (2021). Analysis of postgraduate theses prepared for the preschool period on “environmental education” conducted between 2011 and 2020 in Turkey: A content analysis. Psycho-Educational Research Reviews, 10(3), 30-43.
• Türkoğlu, B. (2019). Opinions of preschool teachers and pre-service teachers on environmental education and environmental awareness for sustainable development in the preschool period. Sustainability, 11(18), 4925.
• Uludağ, M. (2012). Erken çocukluk gelişimi ve eğitimi. (Y. Fazlıoğlu, Çev.) Ankara: Paradigma.
• Uludağ, G., Karademir, A. H., ve Cingi, M. A. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye ilişkin davranış düzeylerinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(41), 120-136.
• Ültay, N., Ültay, E., ve Çilingir, S. K. (2019). Okul öncesi öğretmen adaylarının çevreye karşı tutumlarının ve çevre bilgi seviyelerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(28), 173-185.
• Wells, N. M., & Lekies, K. S. (2006). Nature and the life course: Pathways from childhood nature experiences to adult environmentalism. Children Youth and Environments, 16(1), 1-24.
• Wells, R., & Zeece, P. D. (2007). My place in my world: Literature for place-based environmental education. Early Childhood Education Journal, 35(3), 285-291.
• Wilson, R. (1996). The development of the ecological self. Early Childhood Education Journal, 24(2), 121-123.
• Vadala, C. E., Bixler, R. D., & James, J. J. (2007). Childhood play and environmental interests: Panacea or snake oil? The Journal of Environmental Education, 39(1), 3-18.
• Yayla-Eskici, G., ve Özsevgeç, T. (2019). Yaşam becerileri ile ilgili çalışmaların tematik içerik analizi: bir meta-sentez çalışması. International e-Journal of Educational Studies, 3(5), 1-15.
• Yel, M., Bahçeci, Z., ve Yılmaz, M. (2004). Canlılar bilimi (biyolojiye giriş). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2018). Qualitative research methods in the social sciences. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, F., ve Gültekin, M. (2012). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunları bağlamında öğrenim gördükleri programa ilişkin görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 120-132.
• Yılmaz, S., Yılmaz-Bolat, E., ve Gölcük, İ. (2020). Erken çocukluk döneminde uygulanan çevre eğitim programının çocukların çevreye karşı tutumları üzerindeki etkisi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 557-578.
• Yurt, Ö., Kandır, A., ve Kalburan, N. C. (2012). Okul öncesi öğretmenleri ile öğretmen adaylarının çevresel tutumları yönünden karşılaştırılması. Educational Sciences: Theory & Practice, 12(1), 317-327.