Örgütsel adalet ve örgütsel güven algısının örgütsel bağlılık davranışına etkisi

Yıl 2014, Cilt: 4 Sayı: 2, 265 - 286, 01.10.2014

Yar Ali Mete , Hüseyin Serin

Öz

Toplumsal ve bireysel ihtiyaçları karşılaması için kurulmuş olan okullar özellikle
yirminci yüzyılın ikinci yarısından sonra sosyal ve bireysel değişimin önemli bir kaynağı olarak
görülmüştür (Olson, 2007). Okullara yüklenen bu görevi yerine getirmesinde birinci derece rol
öğretmenlere aittir. Eğitimsel çabaları etkili bir şekilde planlamak ve yönetmekle sorumlu olan
öğretmenlerin, okul üstündeki etkisi diğer öğelere göre çok daha fazladır (Tumin, 1965; Clark,
1984; Lockheed, 1989; Solmon, 1996; Başaran, 1996; Güneş, 1995; Konan, 2002; Celep & Polat,
2008). Öğretmenlerin, eğitim sistemlerinden beklenen ürünleri ortaya çıkarabilmesi ve
görevlerini tam olarak yerine getirebilmeleri uygun örgütsel çevrede görev yapmalarına
bağlıdır. Örgütsel çevrenin önemli değişkenlerinden biri olan örgütsel bağlılık davranışı uzun
yıllardır araştırmacıların ilgisini çeken bir konu olmuştur. Öğretmenlerden beklenen görevlerin
yerine getirilmesini örgütsel bağlılığın hangi düzeyde etkilediği ile ilgili araştırmaların sayısı
özellikle son yıllarda artmıştır (Sheldon, 1971; Buchanan, 1979; Varoğlu, 1993; Balay, 2000;
Celep, 2001; Laschinger, Finegan & Shamian, 2001; Zangaro, 2001; Chen vd., 2003; Koukkanen,
Leino-Kilpi & Katajist, 2003; Guatam, 2005; Frow, 2007; Tutar, 2007; Buluç, 2009).

Anahtar Kelimeler

Örgütsel bağlılık, Örgütsel adalet, Örgütsel güven

Effect of perceived organizational justice and organizational trust on organizational commitment behavior

Öz

The aim of this study is to determine the effect of perceived organizational justice and organizational trust on organizational commitment. The sample of the study in the survey model is composed of 566 primary school teachers working in the province and the districts of Edirne during the 2010-2011 educational year. The data of the study was collected using three different scales administered simultaneously. In the study, two basic results were obtained through using Beugre’s ‚Organizational Justice Scale‛, Nyhan and Marlowe’s (1997) ‚Organizational Trust Scale‛ and Meyer and Allen’s (2004) ‚Organizational Commitment Scale‛. First, it was determined that there was a positive and high relationship between the predictive variables of organizational justice and organizational trust and the predicted variable of organizational commitment. Second, the feeling of organizational trust was determined statistically to have higher accountability for the organizational commitment when compared to the feeling of organizational justice. As a result of the Path analysis, it was observed that the sub-dimensions of the organizational trust and organizational justice behaviors predicted the organizational commitment behavior in the positive direction. In conclusion, it can be stated that employees’ high organizational trust and organizational justice perceptions will result in an increased organizational commitment

Anahtar Kelimeler

Organizational commitment, Organizational justice, Organizational trust

Kaynakça

• Adams, J. (1965). Inequity in social exchange. Advances in Experimental Social Psychology, 2, 267- 299
• Agun, H. (2011). Örgütsel güven ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Allen, N. J. & Grisaffe, D. B. (2001). Employee commitment to the organization and customer reactions: Mapping the linkages. Human Resource Management Review, 11, 209-236.
• Allen, N. J. & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63, 1- 18.
• Atalay, İ. (2002). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Baş, G. & Şentürk, C.(2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel vatandaşlık ve örgütsel güven algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17 (1), 29- 62.
• Baş, G. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel adalet ve örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki. Journal of Education and Humanities: Theory and Practice, 1 (2), 17-36.
• Beugré, C. D. (1996). Analyzing the effects of perceived fairness on organizational commitment and workplace aggression. PhD. Dissertation. Rensselaer Polytechnic Institute, Troy, New York.
• Bies, R. J. & Moag, J. F. (1986). Interactional justice: Communication criteria of fairness. Research on negotiations in organizations (Eds: R.J. Lewicki, B. H. Sheppard & M. H. Bazerman). (Vol. 1, pp. 43–55). Greenwich: JAI.
• Blodgett, J. G., Hill, D. J. & Tax, S. S. (1997). The effects of distributive justice, procedural and interactional justice on postcomplaint behavior. Journal of Retailing, 73 (2), 185-210.
• Boylu, Y. & Güçer, E. (2007). Akademisyenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri üzerine bir araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar Dergisi, 44 (511), 55-74.
• Buluç, B. (2009). Sınıf öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin liderlik stilleri ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Educational Administration: Theory and Practice, 15 (57), 5-34.
• Celep, C. (2000). Eğitimde örgütsel adanma ve öğretmenler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. & Kılıç, Ç. A. (2012). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (23), 132-156.
• Çetin, M. Ö. (2004). Örgüt kültürü ve örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çetinel, E. (2008). Örgütsel güven ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Chen, Z. X. & Francesco, A. M. (2003). The relationship between the three components of commitment and employee performance in China. Journal of Vocational Behavior, 62 (3), 490-516.
• Chughtaı, A. A. & Sohail, Z. (2006). Antecedents and consequences of organizational commitment among Pakistani university teachers. Applied H.R.M. Research, 11 (1), 39-64.
• Cihangiroğlu, N (2011). The analysis of relationship between organizational justice perception and organizational commitment of military physicians. Gulhane Medical Journal, 53 (1), 9- 16.
• Çıtır, I. Ö. & Kavi, E. (2010). Algılanan örgütsel güven ile iş güvencesi arasındaki ilişkiye yönelik bir araştırma. Journal of Administrative Sciences, 8 (2), 232-243.
• Clark, R. M. (1983). Family life and school achievement: Why poor black children suceed or fail. Chicago: University of Chicago Press.
• Çokluk, Ö. & Yılmaz, K. (2010). The relationship between leadership behavior and organizational commitment in Turkish primary schools. Bilig - Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (54), 75-92.
• Colquitt, J. A., Greenberg, J. & Zapata-Phelan, C. P. (2005). What is organizational justice? A historical overview. The handbook of organizational justice (Eds: J. Greenberg & J. A. Colquitt). Mahwah, NJ: Erlbaum. pp. 3-56.
• Cook, J. & Wall, T. (1980). New work attitude measures of trust, organizational commitment and personal need nonfulfillment. Journal of Occupational Psychology, 53, 39-52.
• Costigan, R. D., İlter, S. S. & Berman, J. J. (1998). A multidimensional study of trust in organizations. Journal of Managerial Issues, 10 (3), 303-318.
• Çubukcu, K. (2010). Örgütsel güven kavramının öğretmenler açısından örgütsel bağlılık üzerine etkileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Demircan, N. & Adnan, C. (2003). Örgütsel güven kavramı: Nedenleri ve sonuçları. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 10 (2), 139-150.
• Demircan, N. (2003). Örgütsel güvenin bir ara değişken olarak örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi eğitim sektöründe bir uygulama. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Demirel, Y. (2008). Örgütsel güvenin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: tekstil sektörü çalışanlarına yönelik bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi, 15 (2), 179-194.
• Dirks, K. T. & Donald, L. F. (2001). The role of trust in organizational settings. Organization Science, 12 (4), 450-467.
• Doğan, A. (2008). İlköğretim kurumlarında örgütsel adaletin örgütsel bağlılık üzerine etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Doğan, S. & Kılıç, S.(2007). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirmenin yeri ve önemi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29, 37-61.
• Durna, U. & Eren, V. (2006). Üç bağlılık unsuru ekseninde örgütsel bağlılık. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6 (2), 210-219.
• Ercan, Y. (2006). Okullardaki örgütsel güven düzeyinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 739-756.
• Erkuş, A., Turunç, Ö. & Yücel, R. (2011). Örgütsel adalet ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiler de içsel ve dışsal iş tatminin aracılık rolü: Bankacılık sektöründe bir araştırma. Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6 (1), 245-270.
• Eskew, D. E. (1993). The role of organizational justice in organizational citizenship behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal, 6 (3), 185-194.
• Folger, R. & Cropanzano, R. (1998). Organizational justice and human resource management. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Folger, R. & Konovsky, M. A. (1989). Effects of procedural and distributive justice on reactions to pay raise decisions. Academy of Management Journal, 32 (1), 115-130.
• Frow, P. (2007). The meaning of commitment in professional service relationships: a study of the meaning of commitment used by lawyers and their clients. Journal of Marketing Management, 23 (3), 243-265.
• Greenberg, J. & Colquitt, J. A. (2005). Handbook of organizational justice. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
• Greenberg, J. (1987). A taxonomy of organizational justice theories. The Academy of Management Review, 12 (1), 9-22.
• Guatam, T. (2005). Organizational identification and organizational commitment: distinct aspects of two related concepts. Asian Journal of Social Psychology, 7, 301-315.
• Gül, H. (2002). Örgütsel bağlılık yaklaşımlarının mukayesesi ve değerlendirmesi. Ege Akademik Bakış, 2 (1), 45-46.
• Güneş, İ., Bayraktaroğlu, S. & Kutanis, R. Ö. (2009). Çalışanların örgütsel bağlılık ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki: bir devlet üniversitesi örneği. Süleymen Demirel University the Journal of Faculty of Economics and Administrative Sciences, 14 (3), 481-497.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile duygusal bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3 (2), 48-75.
• Hoy, W. K. & Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No justice without trust. International Journal of Educational Management, 18, 250-259.
• Hoy, W. K. & Tschannen-Moran, M. (2003). The conceptualization and measurement of faculty trust in schools. Studies in leading and organizing schools (Eds: W. K. Hoy & C. Miskel). Greenwich: CT: Information Age Publishing. pp. 181–207.
• Huselid, M. & Day, N. (1991). Organizational commitment, job ınvolvement and turnover: A substantive and methodological analysis. Journal Of Applied Psychology, 76 (3), 380-391.
• İşcan, F. Ö. & Naktiyok, A. (2003). Çalışanların örgütsel bağdaşımlarının belirleyicileri olarak örgütsel bağlılık ve örgütsel adalet algıları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59 (1), 181- 201.
• İşçan, F. Ö. & Sayın, Ö. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasındaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (4), 195-216.
• Jeong-Ho, J. (2009). The impact of organizational justice and job security on organizational commitment. exploring the mediating effect of trust in top management. In Partial Fulfıllment of the Requırements for the Degree of Doctor of Philosophy, USA.
• Kaneshiro, P. (2008). Analyzing the organizational justice, trust, and commitment relationship in a public organization. Graduate Faculty of the Department of Business and Technology Management in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of PhD. Prescott Valley, Arizona.
• Korkmaz, M. (2011). İlköğretim okullarında örgütsel iklim ve örgüt sağlığının örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi. Educational Administration: Theory and Practice, 17 (1), 117-139.
• Korsgaard, M. A. & Roberson, L. (1995). Procedural justice in performance evaluation: The role of instrumental and non-instrumental voice in performance appraisal discussions. Journal of Management, 21 (4), 657-669.
• Koşar, D. & Münevver, Y. (2013). Organizational culture and organizational trust as predictors of teachers’ organizational citizenship behaviors. Educational Administration: Theory and Practice, 19 (4), 603-627.
• Koys, D. J. & DeCotiis, T. A. (1991). Inductive measures of psychological climate. Human Relations, 44, 265-276.
• Lockheed, M. E. & Komenan, A. (1989). Teaching quality and student achievement in Africa: The case of Nigeria and Swaziland. Teaching and Teacher Education, 5 (2), 93-113.
• Mayer, R. C., Davis, J. H. & Schoorman, F. D. (1995). An integrative model of organizational trust. The Academy of Management Review, 20 (3), 709-734.
• Meydan, C., Basım, N. H & Çetin, F. (2011). Örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılığın tükenmişlik üzerine etkisi: Türk kamu sektöründe bir araştırma. Bilig, 57, 175-200.
• Meyer, J. P. & Allen, N. J. (1984). Testing the side-bet theory of organizational commitment: Some methodological considerations. Journal of Applied Psychology, 69 (3), 372-378.
• Meyer, J. P. & Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Review, 1 (1), 61-89.
• Meyer, J. P. & Allen, N. J. (1997). Commitment in the workplace: Theory, research, and application. Thousand Oaks, California: Sage Publications.
• Meyer, J. P. & Allen, N. J. (2004). TCM employee performance and contextual performance with commitment survey academic users guide 2004, turnover, job satisfaction and affective commitment. Canada: University of Western Human Resource Management Review.
• Meyer, J. P. & Herscovitch, L. (2001). Commitment in the workplace: Toward a general model. Human Resource Management Review, 11, 299-326.
• Meyer, J. P., Stanley, D. J., Herscovitch, L. & Topolnytsky, L. (2002). Affective, continuance and normative commitment to the organization: A meta-analysis of antecedents, correlates and consequences. Journal of Vocational Behavior, 61 (1), 20-52.
• Mishra, J. & Morrissey, M. (1990). Trust in employee/employer relationships: A survey of west Michigan managers. Public Personnel Management, 19 (4), 443-485.
• Newstrom, J. W. & Davis, K. 1993. Organizational behavior: Human behavior at work. New York: McGraw-Hill.
• Nyhan, R. C. & Marlowe, H. A. (1997). Development and psychometric properties of the organizational trust inventory. Evaluation Review, 21 (5), 614-635.
• Olson, R. D. (2007). Psychological theory and educational reform. USA: Wiley Blackwell.
• Orpen, C. (1994). The effects of organizational and individual career management on career success. International Journal of Manpower, 15 (1), 27-37.
• Özbek, F. M. & Umarov, A. (2010). Prosedürel adalet, dağıtımsal adalet ve değersel bağlılık ilişkisi: Bir yapısal eşitlik modeli uygulaması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24 (2), 307-318.
• Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi. İİBF Dergisi, 18 (2), 113- 130.
• Özer, N., Demirtaş, H., Üstüner, M. & Cömert, M. (2006). Ortaoğretim öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Ege Eğitim Dergisi, 7 (1), 103-124.
• Paker, N. (2009). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel güvenleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Polat, S. & Celep, C. (2008). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet, örgütsel güven, örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14 (54), 307-331.
• Rawls, J. (1971). A theory of justice. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Sezgin, F. ( 2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Education and Science, 35 (156), 142-159.
• Sheldon, M. E. (1971). Investments and involvements of mechanism producing commitment to the organization. Administrative Science Quarterly, 16, 143-150.
• Shore, T. H. (1995). Managerial perceptions of employee commitment in relations to the organization. Academy of Management Journal, 38 (6), 1593-1615.
• Solmon, M. A. (1996). Impact of motivational climate on students’ behaviors and perceptions in a physical education setting. Journal of Educational Psychology, 38, 731-738.
• Taşkın, F. & Dilek, R. (2010). Örgütsel güven ve örgütsel bağlılık üzerine bir alan araştırması. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2 (1), 37-46.
• Taylor, R. G. (1989). The role of trust in cobor-management relations. Organization Development Journal, 7, 85-89.
• Thibaut, J. & Walker, L. (1978). A theory of procedure. California Law Review, 66, 541-566.
• Topaloğlu, M., Koç, H. & Yavuz, E. (2008). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bazı temel faktörler acısından analizi. Kamu- İş, 9, 4-13.
• Tsui, K. T. & Cheng, Y. C. (1999). School organizational health and teacher commitment: A contingency study with multi-level analysis. Educational Research and Evaluation, 5, 249- 268.
• Tutar, H. (2007). Erzurum’da devlet ve özel hastanelere çalışan sağlık personelinin işlem adaleti, iş tatmini ve duygusal bağlılık durumlarının incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (3), 97-120.
• Uğurlu, T. C. & Üstüner, M. (2011). Effects of administrators’ ethical leadership and organizational justice behavior on teachers’ organizational commitment level. H.U. Journal of Education, 41, 434-448.
• Uyguç, N. & Çırmın, D. (2004). DEÜ araştırma ve uygulama hastanesi merkez laboratuvarı çalışanlarının örgüte bağlılıklarını ve işten ayrılma niyetlerini etkileyen faktörler. DEÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19 (1), 91-99.
• Varoğlu, D. (1993). Kamu sektörü çalışanlarının işlerine ve kuruluşlarına karşı tutumları, bağlılıkları ve değerleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Wasti, A. (2003). Kültürlerarası çalışmalarda yöntem: örgütsel bağlılık yazınından dersler. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3 (2), 125-145.
• Wech, B. (2002). Trust context: Effect on organizational citizenship behavior, supervisory fairness and job satisfaction beyond the influence of leader-member exchange. Business and Society, 41 (3), 353-360.
• Wiener, Y. (1982). Commitment in organization: A normative view. Academy of Management Review, 7 (3), 418-428.
• Yazıcıoğlu, İ. & Topaloğlu, I. G. (2009). Örgütsel adalet ve bağlılık ilişkisi: Konaklama işletmelerinde bir uygulama. İşletme Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 3-16.
• Yıldırım, F. (2002). Çalışma yaşamında örgüte bağlılık ve örgütsel adalet ilişkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yılmaz, K. & Çokluk-Bökeoğlu, Ö. (2008). Organizational citizenship behaviors and organizational commitment in Turkish primary schools. World Applied Sciences Journal, 3 (5), 775-780.
• Yılmaz, K. (2008). The relationship between organizational trust and organizational commitment in Turkish primary schools. Journal of Applied Sciences, 8 (12), 2293-2299.
• Yüceler, A. (2009). Örgütsel bağlılık ve örgüt iklimi ilişkisi: Teorik ve uygulamalı bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 445-458.