Annales Ekolü Çerçevesinde Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Tarih Konularının İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 133 - 163, 30.12.2024

Seda Yılmaz Alpaslan

https://doi.org/10.58650/educatione.1555610

Öz

Bu araştırmada 5., 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki tarih konularının 20. yüzyıl tarih yazımına yön veren Annales Ekolü çerçevesinde incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda 5., 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan tarih konularının Annales Ekolü çerçevesinde coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, arkeoloji, psikoloji, felsefe, hukuk ve edebiyat gibi sosyal bilimler ile ilişkili olarak ele alınıp alınmadığı incelenmiş, söz konusu sosyal bilimlerle ilgili bulunan ilişkilendirmeler tespit edilmiştir. 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında tarih konuları ele alınırken, coğrafya, siyaset, arkeoloji, sosyoloji, antropoloji, ekonomi, hukuk ve edebiyattan yararlanıldığı; 6. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında yer alan tarih konuları ele alınırken, coğrafya, sosyoloji, antropoloji, ekonomi, din, felsefe, siyaset ve edebiyattan yararlanıldığı; 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabında yer alan tarih konuları ele alınırken de siyaset, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, hukuk, antropoloji ve edebiyattan yararlanıldığı görülmüştür. Araştırmanın sonucunda 5., 6. ve 7. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarındaki tarih konularının ağırlıklı olarak coğrafya, sosyoloji, antropoloji, ekonomi, edebiyat, siyaset bilimi ile ilişkilendirilerek aktarıldığı bunun yanı sıra din ve felsefe bilimleri ile kısmen ilişkilendirme yapıldığı, psikoloji ile de herhangi bir ilişkilendirme yapılmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

sosyal bilgiler, ders kitapları, anneles ekolü

Kaynakça

• Akçay, M. M. & Palaz, T. (2024). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının yenilikçi düşünme becerisi Bağlamında Değerlendirilmesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 895-918. https://dergipark.org.tr/tr/pub/korkutataturkiyat/issue/84299/1458545
• Akhan, N. E. (2013). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Sanat Algıları ve Sanat Konularının Öğretimine Yönelik Görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı, ss. 146-162. https://dergipark.org.tr/tr/pub/usaksosbil/issue/21642/232640
• Aktaş, V., Tokmak, A. ve Kara, İ. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarının küresel sorunlar açısından incelenmesi: Fransa ve Türkiye örneği. Öğretmen Eğitiminde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(3), ss. 266-289. https://doi.org/10.29329/jirte.2021.408.6
• Altun, E. Ş. & Tarhan, M. (2018). Sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan bilim tarihi konularına yönelik bir değerlendirme. International Journal of Field Education, 4(2), ss. 111-127. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijofe/issue/40155/485218
• Arslan, S. & Özpınar, İ. (2009). İlköğretim 6. sınıf matematik ders kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 12, ss. 97-113. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zgefd/issue/47955/606752
• Atak, Z. & Turan, S. (2018). Sosyal bilgiler ders kitaplarında antropoloji ve sosyoloji disiplinlerine ait kavramların incelenmesi. ResearcGate, https://www.researchgate.net/profile/Saim-Turan/publication/325036264
• Azer, H. (2019). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Eğitim Yayıncılık ve Matbaacılık.
• Baş, B. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin türleri üzerine bir inceleme. TÜBAR, XIII, ss. 258-265. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16954/177012
• Baş, K. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sanat kavramının ve sanat içerikli konuların incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(31), ss. 668-691.https://mjer.inased.org/makale/1334
• Batmaz, O. & Yurtbakan, E. (2023). İlkokul Türkçe, hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarının kültürel miras unsurları açısından incelenmesi. TEBD, 21(1), 1-21.https://doi.org/10.37217/tebd.1115153
• Bicford, J. H. (2013). Initiating historical thinking in elementary schools. Faculty Research and Creative Activity, 8 (3), ss. 59-77.
• https://www.researchgate.net/publication/301627577_Initiating_Historical_Thinking_in_Elementary_Schools Braudel, F. (2020). Tarih üzerine yazılar. (M. A. Kılıçbay, Çev. ). 3. Basım, Doğu Batı Yayınları.
• Copeaux, E. (2000). Tarih ders kitaplarında (1931 – 1993) Türk tarih tezinden Türk İslam sentezine, (A. Berktay, Çev.), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s:3.
• Çatak, M. (2015). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitim programlarının incelenmesi. EKEV, Akademi Dergisi, 19(62), ss.69-94.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2569019
• Çoban, O. & Akşit, İ. (2018). 2005 ve 2017 sosyal bilgiler öğretim programlarının öğrenme alanı, kazanım, kavram, değer ve beceri boyutları açısından karşılaştırılması. Journal of History Culture and Art Research, 7(1), 479-505.
• https://www.academia.edu/58064685 Demir, Y. & Atasoy, E. (2018). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının (2017) değerlendirilmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), ss.753-780. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uefad/issue/41838/505647
• Doğanay, A. (2003). Edebiyat temelli sosyal bilgiler öğretimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(11), ss. 35-44. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cusosbil/issue/4367/59729
• Dolmaz, M. & Metin, Ö. (2021). The place of history subjects in the social studies textbooks. Turkish History Education Journal, 10(1), ss. 88-114. https://doi.org/10.17497/tuhed.898668
• Duman, H. (2011). Sosyal bilgiler eğitiminde harita kullanımı ve harita kullanımı konusunda öğretmen görüşleri. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi.
• EBSAM, (2024). Ders kitaplarının değerler yönünden incelenmesi. Araştırma Dizisi: 34. https://www.ebs.org.tr/storage/publication/663a01e5d79ca1715077605
• Erbudak, K. C. (2024). Türk eğitim tarihi için bir not: ilk ve orta okul sosyal bilgiler ders kitaplarında tarihin sunumu. Türklük Bilimi Araştırmaları, 55, ss. 87-109. https://www.academia.edu/122812569
• Erol, K. (2012). Tarih- Edebiyat ilişkisi ve tarihî romanların tarih öğretimine katkısı. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(2), ss. 59-70. https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423875341.pdf
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabı arayışında sosyal bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi. IJTASE, 2(1), ss.7-26. https://www.academia.edu/7883523
• Gültekin, M. (2009). Sanat tarihi öğretiminde çağdaş yaklaşımlara ilişkin yazın taraması. Eğitim Fakiltesi Dergisi, 22(1), ss. 103-121. https://dergipark.org.tr/tr/pub/uefad/issue/16689/173435
• Iggers, G. G. (2000). Bilimsel nesnellikten postmodernizme yirminci yüzyılda tarih yazımı. (G. Çağalı Güven, Çev.). 2. Baskı, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İncekara, S. ve Kantürk, G. (2010). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının haritalarla ilgili temel görüşleri ve harita kullanımına yönelik yaklaşımlar. Marmara Coğrafya Dergisi, ss. 240-257.https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/468/3784
• Kaçar, T. & Bulut, B. (2020). Sosyal bilgiler öğretim programı ve 4-7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarının coğrafya kavramları bağlamında değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (2), 652-679.https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksusbd/issue/57323/738637
• Kan, Ç. (2010). Sosyal bilgiler dersi ve değerler eğitimi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), ss.138-145. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/442731
• Kalaycı, N. & Baysal, S. B. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programlarının karşılaştırmalı analizi (2005-2017- 2018). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), ss.106-129.https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1014663
• Karagözoğlu, N. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerlendirilmesi. İksad Yayınevi.
• Keleş, T. & Beldağ, A. (2022). Sosyal bilgiler ders kitaplarının duyarlılık değeri bağlamında incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi 6(4), ss. 387-418. https://ijiasos.penpublishing.net/files/7
• Kılıçoğlu, G. (2015). Sosyal bilgiler tanımı, dünyada ve ülkemizde gelişimi ve önemi. M. Safran (Edt.), Sosyal Bilgiler Öğretimi (ss.3-16), Pegem Akademi.
• Koçoğlu, E. & Aydın, M. (2017). Alan uzmanlarına göre 2017 sosyal bilgiler programının 2005 programı çerçevesinde analizi. International Journal of Social Science Research, 6(1), ss.60-72. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijssresearch/issue/33399/371664
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar) öğretim programı.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar) öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). İlköğretim sosyal bilgiler dersi (4, 5, 6 ve 7. Sınıflar) öğretim programı. https://tymm.meb.gov.tr/ogretim-programlari/sosyal-bilgiler-dersi
• Ol, C. G. & Yılmaz, F. G. & Demirezer, H. & Polat, M. & Akpınar, M. & Evin, Ö. & Çelebi, T. S. & Yabansu, Y. (2024). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Korza Yayıncılık.
• Oğuz Haçat, S. & Demir, F. B. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler açısından incelenmesi. Journal of History School, 49, ss. 4443-4466.http://dx.doi.org/10.29228/Joh.46733
• Öner, G. & Kızılay N. & Yasa, A. (2015). Sosyal bilgilerde arkeoloji öğretimi üzerine sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15 (USBES Özel Sayısı I), 192-215. https://www.researchgate.net/publication/290427876
• Özmen, C. (2015). Dünyada ve ülkemizde sosyal bilgiler. C. Dönmez ve K. Yazıcı (Edt.), Sosyal bilgiler öğretimi (ss.3-19), Ankara: Pegem Akademi.
• Sağdıç, M. (2019). Türkiye’de sosyal bilgiler eğitiminde disiplinlerarası öğretim yaklaşımının tarihsel gelişimi. Journal of History Culture and Art Research, 8(2), ss. 390-403. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v8i2.2121
• Sönmez, Ö. F. & Kılıçoğlu, G. (2016). Değerlendirme boyutu ile sosyal bilgiler programları (1924-2005). TÜBAD, 1(1), ss.36-49. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubad/issue/52289/684191
• Sözen, E. & Ada, S. (2018). 2005 ve 2018 4. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının (sbdöp) karşılaştırılması. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6(1), ss.53-71. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ajeli/issue/38074/435781
• Şahin, E. (2018). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
• Şahin, E. (2020). 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
• Tay, B. (2017). 2005 sosyal bilgiler dersi öğretim programı ile 2017 sosyal bilgiler dersi taslak öğretim programının karşılaştırılması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(27), ss.461-487. https://www.ijoess.com/Makaleler/1444509075
• Topkaya, Y. & Coşkun, K. (2016). Küresel vatandaşlık bilinci üzerine sosyal bilgiler programında yer alan değerlerin etki boyutu. Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), ss.238- 252).https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/227161
• Tosh, J. (2005). Tarihin peşinde. (Ö. Arıkan Çev.). 2. Basım, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Turan, S. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programının disiplinlerarası yapısının incelenmesi. Sosyal Bilgilerde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 2(2), ss.166-190.https://dergipark.org.tr/tr/pub/jirss/issue/50816/629426
• TÜBİTAK. (t.y.). ansiklopedi.tubitak.gov.tr sözlük. Erişim Aralık 19, 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi
• Ulusoy K. & K. Gülüm. (2009). Sosyal bilgiler dersinde tarih ve coğrafya konuları işlenirken öğretmenlerin materyal kullanma durumları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), ss. 85-99. https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefad/issue/59518/855943
• Yalçın, A. & Akhan, N. E. (2019). Cumhuriyetten günümüze sosyal bilgiler programlarının sosyal bilgiler öğretim yaklaşımlarına göre incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 12(3), ss.842-873. https://dergipark.org.tr/tr/pub/akukeg/issue/46293/414578
• Yalçın, A. & Güleç, S. (2022). Sosyal bilgiler ders kitapları “kültür ve miras” öğrenme alanında yer alan değerlerin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 35(3), ss. 741-762 https://doi.org/10.19171/uefad.1181147
• Yıldırım, A. & Şimşek, H., (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 8. Baskı, Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H., (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. 11. Baskı, Seçkin Yayınevi.
• Yıldız, M. C. & Koçoğlu, E. (2015). Sosyal bilgiler dersinde, sosyoloji eğitimine ilişkin yer alan konulara yönelik öğretmen algıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 14(52), ss. 012-022. https://dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6166/82949