PİERRE MACHEREY’NİN EDEBİ ÜRETİM TEORİSİ BAĞLAMINDA‘‘ÇİMENLERİN EFENDİSİ’’ ŞİİRİNİN TAHLİLİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 287 - 299, 31.12.2019

Uğur Yoksul

https://doi.org/10.31465/eeder.582647

Öz

Topluma
dönük eleştiri kuramları içerisinde kabul edilen Marksist eleştiri bünyesindeki
yazarlar, ekonomik koşulları ve buna bağlı olarak sınıf çatışmalarını Sosyalist
bir dünya görüşüyle algılayarak eserlerini bu minvalde vermeye çalışırlar.
Marksist eleştiri, temelini Marx ve Engels’in görüşlerine dayandırsa da zamanla
kendi içerisinde farklı yaklaşımları barındırmıştır. Söz gelimi Toplumcu
gerçekçi anlayış, Üretim olarak sanat ve Frankfurt Okulu bu anlamda örnek
olarak gösterilebilir. G.Lukacs, klasik Marksist anlayışın dışında estetik
konusuna eğilerek Frankfurt Okulu’nun da temelini oluşturur. Lenin ve daha
sonra Stalin’in edebiyatı parti anlayışına uydurma çabaları angaje edilmiş
sanatçıları ortaya çıkarmış ve bu anlayışa uymayan sanatçılar maddi-manevi
yaptırımlara maruz kalmıştır. Bu yüzden Modernist yazarlar, Frankfurt Okuluna
kadar ciddi anlamda eleştiri almışlardır. Frankfurt Okuluyla birlikte asıl
ideolojinin bahsedilen sanatçıların elinde yansıtıldığı fikri ortaya
atılmıştır. 1960’lı yıllarda Althusser’in öğrencisi olan Pierre Macherey,
Marksist ideolojinin aslında angaje edilen sanatçının düşüncesini yansıttığını
iddia etmiş bu yüzden de ideolojinin, sanatçının eserde bıraktığı boşluklarda aranması
gerektiğini belirtmiştir. Bu yönüyle Marksist eleştiri, Macherey’de ideolojinin
ayıklama bir şekilde yansıtılmasından çıkarak yazarın eserde sustuğu
boşluklarda arandığı bir eleştiriye dönüşmüştür.  Bu çalışmada Öncelikle Marksist eleştirinin
kısaca gelişim süreci anlatılacak, daha sonra Pierre Macherey’nin Edebî Üretim
Teorisi eserinden yola çıkılarak Birhan Keskin’in Çimenlerin Efendisi şiiri
tahlil edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Marksist Eleştiri, Pierre Macherey, Edebi Üretim Teorisi, Şiir Tahlili

Kaynakça

• Kaynakça-Adorno, W. Teodor, (2012) ‘‘Edebiyat Yazıları’’, Çev. Sabir Yücesoy- Orhan Koçak, İstanbul: Metis Yayınları.
• -Aksoy, Nazan. (1996), ‘’Batı ve Başkaları’’ İstanbul: Düzlem Yayınları.
• -Althusser, Louis, (2002) ‘‘İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları’’ çev. Yusuf Alp- Mahmut Özışık, İstanbul: İletişim Yayınları.
• -Belge, Murat, (1989), ‘‘Marksist Estetik’’, İstanbul: BFS Yayınları.
• -Brecht, Bertolt, ‘‘Sosyalist Gerçeklik ve Toplum’’, (1980), Çev. Ahmet Cemal-Kayahan Güven, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• -Carloni, J.C.- Filloux, J.C, (1984), ‘’Eleştiri Kuramları’’, Çev.Tahsin Yücel, Ankara: Kuzey Yayınları.
• -Eagleton, Terry, (2014)’’Marksisizm ve Edebiyat Eleştirisi’’ Çev. Utku Özmakas, İstanbul: İletişim Yayınları.
• -Eagleton, Terry, (1985) ‘’Eleştiri ve İdeoloji’’ Çev. Esen Tarım-Serhat Öztopbaş, İstanbul: İletişim Yayınları.
• -Fry, Paul, (2017), ‘’Edebiyat Kuramı’’ çev. Ayşe Demir- İbrahim Tüzer, Ankara: Hece Yayınları
• -Huyugüzel, Ömer, Faruk, (2018) ‘’Eleştiri Terimleri Sözlüğü’’, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• -Keskin, Birhan, (2016) ‘‘Fakir kene’’, İstanbul: Metis Yayınları.
• -Macherey, Pierre, (2019) ‘‘Edebi Üretim Teorisi’’ çev. Işık Ergüden, İstanbul: İletişim Yayınları.
• -Mardin, Şerif, (2007),‘‘İdeoloji’’, İstanbul: İletişim Yayınları.
• -Moran, Berna, (2014), ‘‘Edebiyat Kuramları ve Eleştiri’’, İstanbul: İletişim Yayınları.
• .-Oktay, Ahmet, (1986), ‘‘Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları’’, İstanbul: BFS Yayınları.
• -Yücel, Tahsin, (2012), ‘’Eleştiri Kuramları’’, İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• -Warren, Austin- Wellek, Rene, (2016)’’Edebiyat Teorisi’’ Çev: Ömer Faruk Huyugüzel, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• -Plehanov, Georgi, (1967) ‘‘Sanat ve Sosyalizm’’, Çev. Selim Mimoğlu, İstanbul: Sosyal Yayınları.