II. Mustafa Dönemi’ne ait 1701 Tarihli Bir Masraf Defteri’nin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 199 - 224, 15.12.2020

Büşra Bulut

https://doi.org/10.47948/efad.788940

Öz

Masraf Defterleri, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde müteferrik defterler fonunda bulunmaktadır. Bu defterler içeriği bakımından oldukça önemli bir yere sahiptir. Nitekim Masraf Defterlerinin incelenmesi ile söz konusu bölgenin yanı sıra defterin tutulduğu döneme ait fiyat tarihi, halkın gelir düzeyi ve tüketim alışkanlıklarına dair birçok bilgiye ulaşılabilmektedir. Yine bu defterler sayesinde elçilerin ağırlanması, sefere gidiş masrafı ya da askeri sınıfın maaşlarının dağıtılması gibi harcamaları da tespit etmek mümkündür. Osmanlı Devleti’nde Masraf Defterleri serisinin içeriği incelendiğinde bu harcamalara ek olarak saray harcamalarından, askeri harcamalara ve bazı kişisel harcamalara kadar birçok kalemde masraf dökümüne erişmek mümkündür. Çalışma konunun bu önemine binaen kaleme alınmış olup, araştırmada 1701 tarihli bir masraf defteri incelenmiştir. İlgili defter Sultan II. Mustafa’nın ailesiyle birlikte İstanbul’dan Edirne’ye gidişinin yol masrafı ve 1701 yılına ait olan giderleri ele almaktadır. Temel amaç; 1701 tarihli Masraf Defteri incelenerek II. Mustafa’nın İstanbul’dan Edirne’ye giderken harcanan yol masrafı ve ihtiyaç duyulan malzeme ve tedarik unsurlarının tespitini yapmaktır. Çalışmada ilgili tespit ve değerlendirmeler için 1701 tarihli Masraf Defterinin transkripsiyonu ve II. Mustafa dönemi Osmanlı Devleti’ni ele alan eserlerden istifade edilmek suretiyle kavramsal bir çerçeve oluşturulmuştur. Bu minvalde 1701 tarihli defterdeki masraf dökümüyle ilgili genelden özele bir değerlendirme yapılmıştır. Nitekim söz konusu defterde yalnızca taşınma masraflarının değil döneme ait pek çok giderin kalem kalem kaydının tutulduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Masraf defteri, II.Mustafa, İstanbul, Edirne, 1701

Kaynakça

• Afyoncu, E. (2013).“Zenta”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (1. bs., C. 44, ss. 178-280). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akay, F. (2018). Avusturyalıların Gözünden Büyük Türk Savaşı 1683-1699. Yayımlanmamış doktora tezi, Tokat Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Tokat.
• Bilecik, G. & Türk, Ö. (2019). “Masraf Defterleri Işığında Topkapı Sarayı III. Ahmed (Enderun) Kütüphanesi”, İstanbul Üniversitesi Dergisi, (11), 1-12.
• Bozkurt, F. (2016). III. Mustafa Dönemine Ait Bir Kadınefendinin Masraf Defteri. İstanbul, Okur Kitaplığı.
• Can, M. (2019). “H. 25 Şaban 1189/ M. 21 Ekim 1775 Tarihli Mihmandar Masraf Defteri Üzerine Bir Değerlendirme”, Journal of Analytic Divinity, 3 (2), 24-43.
• Doğan, F. (2018). “Sahibi Bilinmeyen Hususi Bir Masraf Defterinin Osmanlı Sosyal ve İktisat Tarihi Açısından Kullanılabilirliğine Dair Bir Deneme”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, (18), 355-376.
• Doğan, M. (2001). “XIX. Yüzyıl Başında Babıâli’de Gündelik Faaliyet ve Teşrifat: 1810 Tarihli Bir Masraf Defteri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, (9), 29-50.
• Doğru, H. (2010). Lehistan’da Bir Osmanlı Sultanı IV. Mehmed’in Kamaniçe-Hotin Seferleri ve Bir Masraf Defteri. Ankara, Kitap Yayınevi.
• Genç, M. (1985). “Osmanlı Arşivlerinden Yararlanma Yöntemi“, İ. Soysal (Haz.), Osmanlı Arşivleri ve Araştırmaları Sempozyumu: Mustafa Reşit Paşa: Hazine-i Evrak (1846) içinde (ss. 155-162), İstanbul, Türk-Arap İlişkileri İncelemeleri Vakfı Yayınları.
• Işık, M. (2016). Cihana Hükmeden Son İmparatorluk Osmanlı Tarihi. İstanbul, Yediveren Yayınları.
• İnalcık, H. (2015). Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar. İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İnbaşı, M. (1999). “Dördüncü Murad’ın Bağdat Seferi Masraf Derteri”, Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (12), 277-286.
• Karaca, F. (2007). “Pişkeş”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (1. bs., C.34, ss. 294-296). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kocaaslan, M. & Arslantürk, H.A. (2014). “Sultan İkinci Mustafa Saltanatında Edirne Sarayı: 1696-1698 Harem Tamirâtları”, Turkish Studies, 9 (1), 271-312.
• Kurtaran, U. (2016). “Karlofça Antlaşması’nda Venedik, Lehistan Ve Rusya’ya Verilen Ahidnamelerin Genel Özellikleri Ve Diplomatik Açıdan Değerlendirilmesi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 35 (60), 97-139.
• Kurtaran, U. (2009). Osmanlı Avusturya Diplomatik İlişkileri. Kahramanmaraş, Ukde Yayınları.
• Kurtaran, U. (2014). “XIII. Yüzyıl Osmanlı-Avusturya Siyasi İlişkileri”, Tarih Okulu Dergisi, (17), 393-419.
• Kurtaran, U. (2017a). Sultan II. Mustafa (1695-1703). Ankara, Siyasal Kitabevi.
• Kurtaran, U. (2017b). “Sultan II. Mustafa Döneminde (1695-1703) Uygulanan İskân Politikaları ve Yapılan İskânlar”, O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç II içinde (ss. 1337-1340), Samsun, Canik Belediyesi Yayınları.
• Kurtaran, U. (2018a). Sultan I. Mahmud (1730-1754). Ankara, Altınordu Yayınları.
• Kurtaran, U. (2018b). “Karlofça Antlaşması’ndan Sonra İstanbul’a Gelen Yabancı Elçilerin Ağırlanması ve Yapılan Harcamalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 37 (63), 331-370.
• Kurtaran, U. (2018c). “Ottoman-Austria Border Determinatıon Works and Newly Determined Borders According to the Treaty of Belgrade of 1739”, D. Amedoski (Ed.), Belgrade 1521-1867 içinde (ss. 169-193), Belgrade, Belgrade University Press.
• Kurtaran, U. (2018d). “Sultan II. Mustafa’nın Avcılığı Üzerine Bir Araştırma”, Social Sciences Research Journal, (7) , 147-166.
• Kurtaran, U. (2019). “Osmanlı-İran İlişkileri ve Defter Emini Mehmed B. Şair Nahifi’nin İran Sefareti (1698-1699)”, B. İşigüzel (Ed.), Uluslararası Türkiye Vizyonu Kongresi Tam Metin Kitabı 100. Yılına Doğru Türkiye içinde (ss. 316-336), Adana.
• Lamartine, A. (1995). Osmanlı Tarihi (S. Bayram, Çev.), İstanbul, İndie Yayınevi, (2019).
• Majer, H. G. (1992). “The Harem Of Mustafa II (1695-1703)”, N. Göynüç (Ed.), Osmanlı Araştırmaları XII içinde (ss. 431-444), İstanbul, Algı Yayınları.
• Orhonlu, C. (1979). “Mustafa II”, İslam Ansiklopedisi, (1. Bs., C.8, ss. 696). İstanbul, MEB Yayınları.
• Özcan, A. (2006). “Mustafa II”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (1. Bs., C.31, ss. 275-278). İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özkan, S. H. (2009). “Türk Tarihinin Kırılma Noktası: Zenta Faciası”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4 (3), 1779-1793.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II. İstanbul, MEB Yayınları.
• Sander, O. (2016). Anka’nın Yükselişi ve Düşüşü. Ankara, İmge Kitabevi.
• Sander, O. (2017). Siyasi Tarih. Ankara, İmge Kitabevi.
• Sevinç, T. (2004). 1703 Edirne Vakası. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, BOA. MAD. d. nr. 03798.