Karaman’daki Geleneksel Mesleklerin Söz Varlığından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 69 - 84, 15.06.2021

Erdal Demir

https://doi.org/10.47948/efad.891894

Cited By: 1

Öz

Ağız araştırmalarının temelini derleme çalışmaları oluşturmaktadır. Yapılan çalışmalarda elde edilen malzemeler hem ağızların dil özelliklerini hem de söz varlığı unsurlarını ağız ve yazı dili sözlüklerine kazandırılmasını sağlamaktadır. Bu alanda yapılan en önemli çalışma Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanmış olan Türkiye’de Halk Ağızlarından Derleme Sözlüğü’dür. Bu sözlük araştırmacılara halk ağızlarından derlenen kelimelerin yanı sıra dil malzemesi de sunmaktadır. Derleme Sözlüğü, önemli bir çalışma olmakla beraber söz varlığı açısından birtakım eksikleri de mevcuttur. Alanda yapılacak çalışmalar Derleme Sözlüğü’ne ilave edildikçe sözlük zenginlik kazanacak ve bunun yanında ağız özelliklerini yansıtan söz varlığı unsurları da korunmuş olacaktır. Bu çalışmada Karaman il merkezinde faaliyetlerini sürdüren geleneksel mesleklerin söz varlığından derlenen sözcük ve deyimlerden Derleme Sözlüğü’ne katkı sağlayacak olanlar verilmiştir. Yapılan tarama sonunda derleme esnasında tespit edilen 29 sözcük (bekeli, höfsünmek, şefte, tüteklik gibi.) ve 12 deyimin (aklı fırtmak, aklına dammak, cumasına gitmek gibi.) Derleme Sözlüğü’ne alınabilecek durumda olduğu belirlenmiştir. Bazı sözcükler (bekeli ve tüteklik, gibi.) sadece Derleme Sözlüğü için değil, diğer genel sözlükler ve alan sözlükleri için de sözlük maddesi olabilecek niteliktedir. Bu sözcüklere Karahanlı, Harezm ve Eski Anadolu Türkçesine ait eserlerde ve bu döneme ait sözlüklerde işletilmiş olduğu görülmektedir. Çalışmanın hem Türkiye Türkçesi ağız araştırmalarına hem de Karaman yöresi için yürütülecek olan ağız araştırmalarına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

söz varlığı, geeleneksel meslek, Karaman, derleme sözlüğü, katkı

Destekleyen Kurum

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

14-YL-18

Kaynakça

• Akar, A (2016). “Sosyal Bilimlerin Veri Kaynağı Olarak Ağızlar”, Akademik Bakış, (19), 169-182.
• Bardakçı, H. (1976), Bütün Yönleriyle Ermenek, İstanbul: Çaba Matbaası.
• Cengiz, A. (2014), Karaman Tarihi (XVIII. Yüzyıl), Konya: Çizgi Kitabevi.
• Duru, A. T.; Ünsay, K.ve Uzel, T. (2016). Karaman’ın Söz Varlıkları, Karaman: Karaman’ın Sesi Gazete ve Matbaacılık.
• Demir, E. (2019), Karaman’da Geleneksel Mesleklerin Söz Varlığı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Demir, N. (2013). Ankara Örneğinde Ağızların Belgelenmesi. Ankara, TDK.
• Duman, T. (2002). “Mesleki ve teknik eğitimin gelişimi”, Türkler Dergisi, (6), 61-71.
• Koraş, H. (1992), Karaman ve Yöresi Ağızları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Mısırlıoğlu, A. (2006). Karaman Tarihi ve Kültürü: Bir Zamanlar Karaman, Karaman: Bifa Bisküvi Gıda Sanayi A.Ş.
• Nüfus (2021). Karaman Nüfusu. 24. Ocak 2021 tarihinde https://www.nufusu.com/il/karaman-nufusu adresinden erişildi.
• TDK (2009). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-VI, (3. bs.). Ankara, TDK.
• TDK (2011). Türkçe Sözlük, (11. bs,). Ankara, TDK.
• Tokat, F. (2014) "Çavdır Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar", Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3(1), 153-166.
• Tuncel, M. (2001). “Karaman”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (C. 24, ss. 444-447). İstanbul, TDV.
• Türedi, K. (2002). Karaman İli Sarıveliler ve Başyayla İlçeleri Ağzı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Uca, A. ve Ülker, A. (2016). Geçmişten Günümüze Karaman’da Meslekler. Konya, Palet Yayınları.
• Uysal, İ. N. (2011), Karaman İli Ağızları ve Anadolu Ağızları Arasındaki Yeri, Karaman: Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Uysal, İ. N. (2017). “Kuzören (Konya-Bozkır) Köyü Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar”, Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, (14), 79-85.
• Uysal, İ. N. (2018). “Himmetli (Niğde-Merkez) Köyü Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar”, Erdem, (74), 139-156.
• Ülkümen, O. (2012), Karaman ve Çevresi Türkmenleri: Tarihi ve Kültürü, Karaman: Türkmenler Kültür Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği Yayınları.
• Yolcu, M. A. (2014), Nevşehir Yöresinde Yaşayan Geleneksel Meslekler, Ankara, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları.