Konya Karahöyük Asur Ticaret Kolonileri Çağı Fayans Eserleri (The Faience Artifacts from The Assyrian Trade Colonies Period in Karahöyük, Konya)

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 29, 53 - 68, 31.10.2022

Sevgi Gürdal Ali Ozan

https://doi.org/10.51493/egearkeoloji.1127623

Öz

Konya Karahöyük’ün MÖ II. binyılın ilk çeyreğinde Asur ile Anadolu Arasında kurulan ticaret ağı içerisinde önemli bir istasyon olduğu kabul edilmektedir. Arkeolojik kazılar Erken Tunç Çağı’ndan itibaren iskân edilen höyüğün I-IV. tabakalarının MÖ II. binyılın ilk çeyreğine tarihlendiğini göstermiştir. Konu edilen döneme tarihlenen tabakalarda çok sayıda nitelikli buluntular ortaya çıkartılmıştır. Bu buluntular arasında aynı zamanda bu makalenin de konusunu oluşturan fayans eserler de bulunmaktadır. İç Anadolu’da Asur Ticaret Kolonileri Çağı yerleşimlerinde ortaya çıkartılmış fayans eserlerin kalıplarının henüz bulunmamış olması, geniş bir yayılım alanına sahip olmaları ayrıca sayıca az bulunmaları da dikkate alınarak birden fazla merkezde üretilmiş olabilecekleri öne sürülmüştür. Bu makalenin konusunu oluşturan boncuk, kulpsuz fincan formunda kaplar, çıplak tanrıça figürinleri, tavşan figürini ve Omega (Ω) baskı yüzeyli damga mühürlerden oluşan fayans eserlerin tamamı Karahöyük’ün Geç Koloni Çağı sonu-Eski Hitit Çağı başına tarihlenen I. tabakasında günışığına çıkartılmıştır. Karahöyük’te bulunan çıplak tanrıça ve tavşan figürinlerinin benzerlerine Orta Anadolu merkezlerinde de rastlanmıştır. Omega (Ω) baskı yüzeyli damga mühürler ise hem İç Batı Anadolu merkezlerinde hem Orta Anadolu hem de Mezopotamya’da geniş bir alanda görülmektedir. Bu eserler tipolojik olarak bir standarta sahipken Karahöyük fayans fincanları ünik buluntular olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Konya Karahöyük, Konya Ovası, Orta Anadolu, Assur Ticaret Kolonileri Çağı, Fayans

The Faience Artifacts from The Assyiıan Trade Colonies Period in Karahöyük, Konya

Öz

It has been acknowledged that Konya-Karahöyük was an important station in the trading network established between Assyria and Anatolia in the first quarter of the 2nd millennium BC. Archaeological excavations show that the layers I-IV of the mound, which began being populated in the Early Bronze Age, are dated to the first quarter of the 2nd millennium BC. A good number of qualitative finds were discovered on the strata dated to the aforementioned period. These finds include, amongst others, the faience artifacts that comprise the subject matter of this article. Considering the fact that the moulds belonging to the faience objects unearthed in the settlements of the Assyrian Trade Colonies Period in Central Anatolia have not been found yet, that their dispersion range is extensive it was suggested that they might have been produced in more than one centre. Comprising the subject matter of this article, all of the faience works composed of beads, containers in the form of handleless cups, naked goddess figurines, rabbit figurines, and stamp seals with Omega (Ω) impressed surfaces were unearthed in the layer I of Karahöyük, dated around the end of the Late Colony Period and the beginning of the Old Hittite Period. Artifacts similar to the naked goddess and rabbit figurines of Karahöyük were also found in Central Anatolian centres. As for the stamp seals with Omega (Ω) impressed surfaces found in Karahöyük, they were widely seen in not only Inner Western Anatolian and Central Anatolian Centres, but also a large territory in Mesopotamia. While these artifacts display a typological standard, the faience cups of Karahöyük appear to be unique finds.adornment, amulets or accessories for garments. Based on comparative analysis, the 47 jewellery items in Diyarbakır Museum examined here are dated to the Early and Middle Iron Age.

Anahtar Kelimeler

Konya Karahöyük, Konya Plain, Central Anatolia, Assyrian Trade Colonies Period, Faience

Kaynakça

• Alp 1961: Alp, S., “Konya Karahöyük Hafriyatı 1953 Kazısı”, Türk Arkeoloji Dergisi, Sayı XI-2, 8-9.
• Alp 1962: Alp, S., “Karahöyük Kazısı”, Belleten (Haberler), Cilt. XXVI, Sayı 101-104, 620-622.
• Alp 1989: Alp, S., “Konya-Karahöyük 1988 Kazısı”, 11. Kazı Sonuçları Toplantısı-I, 275-281.
• Alp 1994: Alp, S., Konya Civarında Karahöyük Kazılarında Bulunan Silindir ve Damga Mühürleri, Ankara 1994.
• Baysa – Sağlamtimur 2019: Baysal, E. L., Sağlamtimur, H., “Erken Tunç Çağda Teknoloji, Değer ve Ticaret: Başur Höyük’te Boncukların Üretimi ve Kullanımı”, “Technology, Value and Trade in the Early Bronze Age: The Makinganduse of Beads at Başur Höyük”. V. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı Türkiye Arkeolojisinde Takı ve Boncuk: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar Prof. Dr. Ay Melek Özer Onuruna, 73-80.
• Bilgin 2005: Bilgen, N. A., Çavlum: Eskişehir Alpu Ovası’nda Bir Orta Tunç Mezarlığı, Eskişehir 2005.
• Bilgin vd. 2015: Bilgen N. A., Bilgin, Z., Çırakoğlu, S., “Early Bronze Age Settlement (Layer V)”, ed. A. Nejat Bilgen, Seyitömer Höyük I, İstanbul 2015.
• Brill 1970: Brill, Robert H. “The Chemical Interpretation of the Texts”, Glassand Glassmaking in Ancient Mesopotamia. The Corning Museum of Glass, 1970, 105-128.
• Boehmer 1989: Boehmer, R. M., “Zur Datierung des Karahöyük”, in. K. Emre, B. Hrouda, M. Mellink and N. Özgüç (eds) Anatolia and the Ancient Near East. Studies in Honerof Tahsin Özgüç, 39-44.
• Boehmer 1996: Boehmer, R. M., “Nochmals zur Datierung der Glyptik von Karahöyük Schicht I”, in. Ist. Mitt. 46, 17-22.
• Boehmer - Güterbock 1987: Boehmer, R. M. ve Güterbock, H. G., Glyptikaus Dem StadtGeibetvon Boğazköy, Berlin 1987.
• Collon 2010: Collon, D., “Report on the Sealsand Sealings Found at Tell Athchana Duringthe 2003 Season of Excavation”, Tell Atchana, Ancient Alalah Vol. 1, The 2003-2004, Excavations Seasons, (Ed. K. A. Yener).
• Dardeniz – Öztan 2020: Dardeniz, G. - Öztan T.,” Acemhöyük Fayans ve Frit Eserleri Üzerine Arkeolojik ve Arkeometrik Değerlendirmeler”, Belleten, Cilt 84, Sayı 301, 837- 886.
• Dardeniz – Yıldırım 2018: Dardeniz, G. – Yıldırım, T., “Resuloğlu Erken Tunç Çağı Frit (?) ve Maden Buluntuları Üzerinde Arkeometrik Çalışmalar”, 33. Kazı, Araştırma ve Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara (2018), 349–357.
• Ekmen 2012: Ekmen, H., Acemhöyük’de Assur Ticaret Kolonileri Çağı Ölü Gömme Gelenekleri, Ulusal Tez Merkezi | Anasayfa (yok.gov.tr), Tez no. 293058.
• Emre 1978: Emre, K., Yanarlar; Afyon Yöresinde Bir Hitit Mezarlığı / A Hittite Cemetery Near Afyon, Ankara 1978.
• Keel 1989: Keel O., “Die Ω-Gruppe: Einmittel bronzezeitlicher Stampelsiegel-Typ mit erhabenem Relief aus Anatolien-Nordsyrien und Palästina.” In Studien zu den Stempelsiegelnaus Palästina/Israel, Vol. 2, 39–87.
• Kulakoğlu 2011: Kulakoğlu, F., Anadolu’nun Önsözü Kültepe Kaniş Karumu, İstanbul 2011.
• Lamberg - Karlovsky 1997: Lamberg - Karlovsky C. C., “Our Past Matters: Materials and Industries of the Ancient Near East” Journal of the American Oriental Society, Vol. 117, No. 1 (Jan. - Mar., 1997), 87-102.
• Mellink 1956: Mellink, M. J., A Hittite Cemetery at Gordion, Philadelphia: University Museum, 1956.
• Mellink 1965: Mellink, M. J., “Anatolian Chronology”, Chronologies in Old World Archaeology, (Ed. R. W. Ehrich): 1965, 101-131.
• Michel 2011: Michel, C., “The Karum Period on the Plateau”, The Oxford Handbook Of Ancıent Anatolıa, Edet. Sharon R. Steadman And Gregory Mcmahon, 2011, 313-336.
• Moorey 1994: Moorey, Peter R. S., Ancient Mesopotamian Materialsand Industries: The Archaeological Evidence, İndiana 1994.
• OIP 19: Schmidt, E.F., The Alishar Hüyük. Seasons of 1928 and 1929 (OIP XIX), Chicago 1932.
• OIP 28: von der Osten, H.H., The Alishar Hüyük. Seasons of 1930-32, (OIP XXVIII), Chicago 1937.
• OIP 29: von der Osten, H. H., The Alishar Hüyük. Seasons of 1930-32, (OIP XXIX), Chicago 1937. Özdöl Kutlu 2018: Özdöl Kutlu, S., “Erbaba'dan İçi Buğday Dolu Minyatür Bir Çömlek ve Çatalhöyük Kanıtları Bağlamında, Neolitik Dönemde Boğa Sembolizmi ve Ritüel”, Belleten, Cilt 82, Sayı 293, 1-30.
• Özgüç N. 1968: Özgüç, N., “Acemhöyük Kazıları / Excavations at Acemhöyük”, Anadolu X, 1- 52.
• Özgüç T. 1986a: Özgüç, T., Kültepe-Kanis II: Eski Yakındoğu’nun Ticaret Merkezinde Yeni Arastırmalar / New Researches At the Trading Center of the Ancient Near East, Ankara 1986.
• Özgüç T. 1986b: Özgüç, T.,“Glazed Faience Objects from Kanish”, eds. Marilyn Kelly-Buccellati in collaborationwith Paolo Matthiae, Mauritsvan Loon, Insights Through Images, Studies in Honor of Edith Porada, Undena Publications, Malibu (1986): 201–208.
• Özgüç T. 1992: Özgüç, T.,“New Glazed Faience Objects From Kanish”, ed. Barthel Hrouda, von Uruk nachTuttul, Festschriftfür Eva Strommenger, Studienund Aufsätzevon Kollegenund Freunden, München (1992), 159–162.
• Özgüç T. 1999: Özgüç, T., Kültepe-Kanis/Nesa Sarayları ve Mabetleri / The Palacesand Tempels of Kültepe, Kanis/Nesa, Ankara 1999. Özgüç T. 2005: Özgüç, T., Kültepe. Kanis / Neša, İstanbul 2005.
• Özgüç T.-N. 1953: Özgüç, T., Özgüç, N.; Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Kültepe Kazısı Raporu 1949 / Ausgrabungen in Kültepe. Berichtüberdie im Auftrage der Türkischen Historischen Gesellschaft 1949 durchgeführten Ausgrabungen, Ankara 1953.
• Sağlamtimur – Batıhan - Aydoğan 2020: Sağlamtimur H., Batıhan M., Aydoğan İ., “Between The Plains and The Mountains: A Brief Look at Upper Tigris Region in The Post-Uruk Period According to Data From Başur Höyük”, Pathways Through Arslantepe. Essays in Honour of Marcella Frangipane, 435-450.
• Sağlamtimur - Ozan 2014: Sağlamtimur H., Ozan A., “Başur Höyük 2012 Yılı Kazı Çalışmaları”, 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3. Cilt, 514-529, 2014.
• Sazcı 1999: Sazcı, G., “Troia Ausgrabungen 1998”, (Manfred Korfman tarafından), Studia Troica,9 (1999), 11–13, Abb.11.
• Tezcan 1958: Tezcan, B., “Aksaray Çevresinden Derlenen Eserler”, Belleten, Cilt XXII - Sayı XXII/8, 517-526.
• Tite-Manti-Shortland 2007: Tite, M.S., Manti, P., Shortland, A.J., “A Technological Study Of Ancient Faience From Egypt”, Journal of Archaeological Science 34 (2007), 1568-1583.
• Yıldırım 2006: Yıldırım, T., “An Early Bronze Age Cemetery at Resuloğlu, Near Uğurludağ, Çorum: A Preliminary Report of the Archaeological Work Carriedout Between Years 2003–2005”, Anatolia Antiqua, XIV 8 (2006), 1–14.