EGE ÜNİVERSİTESİ
TÜRK DÜNYASI İNCELEMELERİ DERGİSİ
ETİK İLKELER VE YAYIN POLİTİKALARI
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, yayınlanan tüm makalelere
Dijital Nesne Tanımlayıcı (DOI) atamaktadır. DOI’ler, makalelerin kalıcı ve güvenilir bir şekilde dijital ortamda erişilebilirliğini sağlamak için
DergiPark platformu üzerinden sağlanmaktadır. Her makale, yayınlandıktan sonra benzersiz bir DOI numarasına sahip olur ve bu numara makale sayfasında açıkça belirtilir.
Gönderilmiş bir makalenin yazar listesinde yapılacak her türlü değişiklik (yazar ekleme, çıkarma veya sıralama değişikliği dâhil), daha önce listelenmiş tüm yazarların imzalı ve yazılı onayıyla desteklenmelidir.
Aşağıda sayılan fiiller etik dışı kabul edilmektedir:
- İntihal (plagiarism),
- Tekrar yayımlama (duplicate publication),
- Gerçek yazarın isminin dışlanması ya da olmayan bir yazarın gösterilmesi (sahte ya da gasp edilmiş yazarlık),
- Veri uydurma ya da tahrif etme (fabrication/falsification),
- Dilimleme/Salami slicing (bir çalışmanın parçalanarak çok sayıda yayın hâline getirilmesi) veya yinelenen yayın,
- Telif hakkı ihlali,
- Çıkar çatışmasının beyan edilmemesi.
Etik ihlali içerdiği tespit edilen çalışmalar, yayımlanmış olsalar dahi, geri çekilir veya yayım sürecinden çıkarılır. Bu politika, yayım sonrası tespit edilen her türlü suistimali de kapsamaktadır.
İntihal
Ön değerlendirme sürecini geçen tüm başvurular,
iThenticate yazılımı aracılığıyla intihal taramasına tabi tutulur. İntihal veya öz-intihal (self-plagiarism) tespit edilmesi durumunda, yazarlar bilgilendirilir. Editörler, gerekli görmeleri hâlinde, değerlendirme veya üretim sürecinin herhangi bir aşamasında tekrar intihal kontrolü yapma hakkını saklı tutar. Yüksek benzerlik oranı taşıyan makaleler, kabul öncesi veya sonrası fark edilmelerine bakılmaksızın, reddedilebilir. Genel olarak, makale türü ve benzerliğin kaynaklara dağılımı göz önünde bulundurularak, toplam benzerlik oranının %20’yi aşmaması beklenmektedir.
Çift Taraflı Kör Hakemlik (Double-Blind Peer Review)
İntihal taramasını geçen ve biçimsel açıdan derginin gerekliliklerini karşılayan çalışmalar; özgünlük, yöntemsel tutarlılık, bilimsel katkı ve dergi kapsamına uygunluk açısından baş editör(ler) tarafından ön incelemeye tabi tutulur. Uygun bulunan çalışmalar, ilgili alanda uzman en az iki ulusal veya uluslararası hakem tarafından çift taraflı kör hakemlik süreciyle değerlendirilir. Makaleler, hakem önerileri doğrultusunda gerekli düzeltmelerin yapılması şartıyla yayımlanabilir.
- Önemli Not: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, yalnızca doktora öğrencileri ve doktora ünvanı almış araştırmacılar tarafından yapılan başvuruları kabul etmektedir. Lisans ve yüksek lisans öğrencileri ile bu programları tamamlamış kişilerin yer aldığı makaleler değerlendirmeye alınmaz.
- Ayrıca, bir yazarın dergide ikinci kez makale yayımlayabilmesi için, ilk makalesinin yayımlanmasının üzerinden en az iki yıl (dört sayı) geçmiş olması gerekmektedir.
Açık Erişim PolitikasıDergi, açık erişimli bir yayın olup, tüm içeriği kullanıcılar ve bağlı bulundukları kurumlar tarafından ücretsiz olarak erişime sunulmaktadır.
Budapeşte Açık Erişim Girişimi (
Budapest Open Access Initiative (BOAI)) ilkeleri doğrultusunda; kullanıcılar, dergide yayımlanan makalelerin tam metinlerini ticari amaç gütmemek kaydıyla, yayınevi ya da yazar(lar)dan önceden izin almaksızın okuyabilir, indirebilir, kopyalayabilir, yazdırabilir, tarayabilir veya ilgili metinlere bağlantı verebilir.
Dergide makalelerin kalıcı erişilebilirliğini ve uluslararası standartlara uygunluğunu sağlamak için her makaleye DergiPark platformu aracılığıyla bir
Dijital Nesne Tanımlayıcı (DOI) atanır. DOI numaraları, makalelerin dijital ortamda kolayca bulunmasını ve atıf yapılmasını sağlar.
Dergide yayımlanan tüm açık erişimli makaleler, Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası (
CC BY-NC 4.0) lisansı kapsamındadır.
Ücret PolitikasıDergiyle ilişkili tüm mali giderler Ege Üniversitesi – Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü tarafından karşılanmaktadır.
Bu doğrultuda, yayın sürecinin hiçbir aşamasında yazarlardan herhangi bir ücret talep edilmemektedir.
Dergi, gönderilen, kabul edilen ya da yayımlanan makaleler için makale işlem ücreti (Article Processing Charges – APCs) veya başvuru ücreti almamaktadır.
Telif HakkındaDergide yayımlanan eserlerin telif hakları yazarlarda saklıdır ve bu eserler,
Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası (CC BY-NC 4.0) lisansı kapsamında lisanslanmaktadır.
Yazarlar, çalışmalarını göndermekle birlikte, eserlerinin ticari olmayan amaçlarla yayımlanmasına ilişkin münhasır olmayan bir yayım hakkını Yayıncı’ya devretmiş olurlar.
CC BY-NC 4.0 lisansı, ticari olmayan nitelikte olmak kaydıyla, ilgili eserin herhangi bir ortamda sınırsız biçimde kullanılmasına, dağıtılmasına ve çoğaltılmasına izin vermektedir. Ancak bu kullanımda, orijinal esere atıf yapılması zorunludur.
Düzeltmeler, Geri Çekmeler ve Endişe BeyanlarıEditör, yayımlanmış bir makalede çalışmanın sonuçlarını, yorumlarını veya çıkarımlarını etkilemeyen küçük hataların tespit edilmesi durumunda düzeltme yayımlayabilir.
Ancak, çalışmanın geçerliliğini zedeleyen önemli hatalar veya etik ihlaller tespit edilirse, editör makalenin geri çekilmesini değerlendirme yetkisine sahiptir.
Araştırma veya yayın etiğine ilişkin inandırıcı kanıtların bulunduğu; çalışmanın güvenilirliğinin sorgulandığı ya da yazarların bağlı bulunduğu kurumların soruşturma yürütmediği veya yürütülen soruşturmanın sonuçsuz, taraflı ya da adaletsiz olduğu durumlarda, endişe beyanı (expression of concern) yayımlanabilir.
Dergi; düzeltmeler, geri çekmeler ve endişe beyanlarına ilişkin süreçlerde,
Committee on Publication Ethics (COPE) ve
International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) tarafından belirlenen ilkeleri benimsemektedir.
Geri ÇekmeGeri çekme gereken durumlarda, dergi COPE tarafından yayımlanan Geri Çekme Rehberini (
Retraction Guidelines by COPE) esas alır.
Aşağıdaki durumlarda editör, yayımlanmış bir makaleyi geri çekme hakkını saklı tutar:
- Bulguların önemli bir hata (örneğin hesaplama ya da deneysel hata), uydurma (örneğin sahte veri) veya manipülasyon (örneğin görsel üzerinde oynama) nedeniyle güvenilir olmadığının açık şekilde ortaya konması,
- Makalede intihal tespit edilmesi,
- Eserin daha önce başka bir yerde uygun atıf veya beyan olmaksızın yayımlanmış olması,
- Makalede yetkisiz olarak kullanılan veri veya materyal bulunması,
- Telif hakkı ihlali ya da diğer ciddi hukuki sorunların varlığı,
- Araştırmanın etik dışı olduğunun belirlenmesi,
- Hakemlik sürecinin manipüle edilmesi veya usulsüz biçimde yürütülmesi,
- Yazar(lar)ın, editörün değerlendirmesine göre eserin yorumlanmasını veya hakemlik/editoryal süreci önemli ölçüde etkileyecek düzeyde çıkar çatışmasını açıklamamış olması.
Geri çekme durumunda aşağıdaki işlemler uygulanır:
- Geri çekmeye ilişkin bir açıklama, makale başlığını da içerecek şekilde, derginin bir sonraki sayısında yayımlanır. Bu açıklama, sayfa numarası alır ve içindekiler kısmında yer alır.
- Çevrim içi sürümde, geri çekme bildirimi ile orijinal makale arasında hiper bağlantı kurulur.
- Geri çekilen makalenin çevrim içi versiyonunda, okuyuculara geri çekilme bilgisini sunan bir sayfa, makalenin önüne eklenir.
- Orijinal makale erişime açık kalmakla birlikte, PDF formatında yayımlanan her sayfasına “Geri Çekilmiştir” (Retracted) ibaresi eklenir.
Hukuki Nedenlerle Makalenin Kaldırılması
İstisnai durumlarda, ciddi hukukî risklerin söz konusu olduğu hâllerde, bir makalenin tam metni dergiden kaldırılabilir ve yerine bir kaldırılma bildirimi yayımlanır.
Bu durumda, yalnızca makalenin başlığı ve yazarlık bilgisi (metadata) korunur.
Makale kaldırılması aşağıdaki koşullarda gerçekleşebilir:
- Makalenin, üçüncü tarafların hukuki haklarını ihlal ettiği veya iftira niteliği taşıdığı tespit edilir ve yalnızca geri çekme işlemi yeterli görülmezse,
- Makale hakkında mahkeme kararı verilmişse ya da hukuki işlem başlatılmasının kuvvetle muhtemel olduğu durumlar mevcutsa,
- Makale, kamusal sağlık açısından ciddi ve acil risk oluşturuyorsa.
Arşiv PolitikasıDergide yayımlanan tüm makalelerin uzun vadeli korunmasını ve kalıcı erişilebilirliğini sağlamak amacıyla, içeriklerin tamamı ulusal dijital arşiv sistemi olarak işlev gören
DergiPark platformunda arşivlenmektedir.
Ayrıca, DergiPark,
LOCKSS (Lots of Copies Keep Stuff Safe) sistemini desteklemekte olup, dergi içeriğinin dağıtık şekilde toplanması, korunması ve erişime sunulmasını mümkün kılmaktadır.
Yazarlara, yayımlanan makalelerinin nihai PDF versiyonlarını, Open Archives Initiative (
https://www.openarchives.org/) standartlarıyla uyumlu açık erişimli dijital arşivlerde kendi imkânlarıyla arşivlemeleri tavsiye edilmektedir.
Yazarların arşivleme sırasında, okuyucuları makalenin dergi web sitesinde yer alan resmî versiyonuna yönlendiren bir bağlantıyı da eklemeleri beklenmektedir.
YAPAY ZEKÂ POLİTİKASI
Yapay zekâ (YZ) alanındaki son gelişmeler ve akademik yayıncılıktaki değişen uygulamalar doğrultusunda hazırlanan bu Yapay Zekâ Politikası, söz konusu teknolojilerin kullanımında yazarlar, hakemler ve editörlerin uyması gereken editöryal ve etik standartları belirlemektedir.
İlgili politika, aşağıda belirtilen saygın kaynaklar dikkate alınarak oluşturulmuştur:
Büyük dil modelleri (LLM’ler), sohbet robotları, görsel üreticiler ve sentetik veri üreticileri gibi YZ destekli teknolojiler; metin, görsel, ses ve veri dâhil olmak üzere çeşitli içerikler üretebilmektedir. Bu araçlar, etik ilkeler çerçevesinde ve insan denetimi altında kullanıldığında üretkenliği artırmakta ve akademik yeniliğe katkı sağlamaktadır. Ancak denetimsiz kullanımları, hatalı veya önyargılı içerik üretimi, kaynak gösteriminde hata veya eksiklikler, gizlilik ve fikrî mülkiyet haklarının ihlali, yazarlık ve yayın haklarına yönelik etik ihlaller gibi ciddi riskler taşımaktadır.
Bu riskleri azaltmak amacıyla, dergimiz aşağıdaki temel ilkelere bağlı kalmaktadır:
- Herhangi bir YZ aracının metin, şekil, görsel veya kod üretiminde kullanılması hâlinde, bu durumun makalenin ilgili bölümünde (örneğin; yöntem veya teşekkül kısmında) açık ve ayrıntılı biçimde belirtilmesi zorunludur.
- YZ araçları hiçbir surette yazar olarak kabul edilmez veya gösterilemez.
- Yazarlar, YZ teknolojilerinden faydalanıp faydalanmadıklarına bakılmaksızın, çalışmalarının doğruluğu, özgünlüğü ve bütünlüğünden tamamen sorumludur. Bu sorumluluk; üçüncü taraflara ait fikirlerin, verilerin, ifadelerin veya diğer entelektüel katkıların uygun şekilde atıf ve kaynak gösterimiyle belirtilmesini de kapsar.
- Hakemler ve editörler, kendilerine gönderilen makalelerin herhangi bir bölümünü üretken YZ platformlarına veya araçlarına yükleyemezler.
- Dergi, yayın sürecinin bütünlüğünü desteklemek amacıyla, YZ ile üretilmiş içeriklerin tespiti için özel olarak geliştirilmiş araçları editöryal iş akışlarında kullanabilir.
Yukarıda belirtilen sınırlamalar saklı kalmak kaydıyla, okunabilirliği artırmaya, dilsel netliği sağlamaya ve dilbilgisel doğruluğu düzeltmeye yönelik YZ araçlarının, yalnızca yazarlar ve/veya editörlerin denetiminde ve akademik titizlik ile etik ilkelere zarar vermeyecek şekilde kullanılması mümkündür.
Yazarlar İçin YZ Politikası
- Yazarlar, büyük dil modelleri (LLM'ler), sohbet robotları veya görsel üreticileri gibi yapay zekâ (YZ) destekli teknolojileri kullanarak hazırladıkları çalışmalarında bu kullanımı beyan etmekle yükümlüdür.
- Bu beyan, hem başvuruya eklenen ön yazıda hem de makalenin içinde yapılmalıdır. Söz konusu beyan; dipnot veya yöntem kısmında yer alan bir açıklama şeklinde olabilir ve kullanılan YZ aracının adı, sürümü ve hangi amaçla kullanıldığı açık şekilde belirtilmelidir.
- Ayrıca yazarlar, YZ aracının hangi şekilde kullanıldığını, YZ ile elde edilen sonuçların geçerliliğinin nasıl değerlendirildiğini ve makalenin ana içeriği, veri setleri ya da ek dosyalar gibi hangi bölümlerinin YZ teknolojilerinden etkilendiğini veya bu teknolojilerle üretildiğini açıkça belirtmelidir.
- YZ araçlarının yardımıyla üretilen tüm içeriklerin doğruluğu, geçerliliği ve uygunluğuna ilişkin sorumluluk tamamen yazarlara aittir. Yazarlar, bu içerikleri titizlikle incelemek, olası hataları, tutarsızlıkları veya önyargıları tespit edip düzeltmek zorundadır.
- Ayrıca yazarlar, orijinal kaynakları tek tek doğrulamak ve intihal riskini ortadan kaldırmakla yükümlüdür. Zira YZ tarafından üretilen içeriklerde istem dışı intihal unsurları bulunabilir. Bu nedenle atıf yapılan tüm kaynakların gerçekten incelendiği ve özgün olduğu teyit edilmelidir.
- YZ destekli araçlar (örn. ChatGPT, DeepSeek, Gemini, Grok) hiçbir durumda yazar olarak gösterilemez. Çünkü bu tür araçlar, akademik çalışmalarda yazar olabilmek için zorunlu olan doğruluk, bütünlük ve özgünlük sorumluluğunu taşıyamaz. Bu nedenle, YZ kullanılarak üretilen her türlü içerikten yalnızca adları belirtilmiş yazarlar sorumludur. Yazarlar, makalede ileri sürülen hipotezlerin, yorumların, sonuçların, sınırlılıkların ve çıkarımların, kendi bilimsel muhakemelerine dayandığını ve herhangi bir YZ sisteminin yönlendirmesiyle oluşturulmadığını garanti etmelidir.
- YZ araçlarının, araştırmacıların ve yazarların asli görevlerini ikame edecek şekilde kullanılması, bilimsel yayıncılığın ve araştırma etiğinin temel ilkelerini ihlal eder. Bu çerçevede aşağıda belirtilen uygulamalar etik dışı kabul edilir ve bu tür çalışmalar yayımlanmak üzere kabul edilmez:
- Yazar tarafından sonrasında eleştirel gözle incelenip düzeltilmemiş metin veya kodun YZ ile üretilmesi;
- Görsellerin veya şekillerin (örn. fotoğraflar, grafikler, tablolar, medikal görüntüler, kod parçacıkları, formüller) ya da özgün araştırma verilerinin YZ kullanılarak manipüle edilmesi (örn. bir görsel veya şeklin unsurlarının geliştirilmesi, gizlenmesi, taşınması, silinmesi ya da eklenmesi).
- Özet veya ek materyal dâhil olmak üzere, hatalı ya da yapay şekilde oluşturulmuş içerik üretilmesi;
- Şeffaf ve sağlam bir yöntem uygulanmaksızın eksik verilerin yerine sentetik veri kullanılması;
Hakemler İçin YZ PolitikasıHakemlik sürecinin gizliliği titizlikle korunmalıdır. Değerlendirme süreci dışında kalan hiçbir bağlamda, hakemlerin kendilerine gönderilen makalelere ait içerikleri açıklamaları, paylaşmaları ya da kullanmaları kesinlikle yasaktır. Bu husus, COPE (Yayın Etiği Komitesi) tarafından yayımlanan Hakemler İçin Etik Yönergeler (
COPE Ethical Guidelines for Peer Reviewers) ile uyum içindedir.
- Hakemler, değerlendirme amacıyla kendilerine iletilen makalelerin herhangi bir bölümünü (metin, şekil, veri vb.) değerlendirme, eleştiri veya karar verme süreçlerinde yardım almak üzere hiçbir üretken yapay zekâ platformuna ya da büyük dil modeline yükleyemez. Bu tür eylemler, yazarların gizliliği ile fikrî mülkiyet haklarının ihlali anlamına gelir.
- Hakemlik, yalnızca insan uzmanlar tarafından yerine getirilmesi gereken bilimsel bir sorumluluktur. Değerlendirme sürecinde gereken analitik muhakeme, nüanslara dayalı yargılama ve etik değerlendirme yetkinliği, mevcut yapay zekâ teknolojilerinin kapasitesinin ötesindedir. Ayrıca bu tür araçlara başvurulması, hatalı, eksik ya da önyargılı değerlendirmelere yol açma riskini taşır. Bu nedenle tüm hakem raporları ve editöryal kararlar, yalnızca hakem ve editörlerin kişisel, bağımsız değerlendirmelerini yansıtmalıdır. Her hakem, sunduğu değerlendirme raporunun içeriğinden tamamen sorumludur.
- Yapay zekâ araçları, yalnızca sınırlı ölçüde ve değerlendirme raporunun dilsel ifadesini iyileştirme veya çeviri amacıyla kullanılabilir. Hakem böyle bir kullanımda bulunmuşsa, bu durum raporun sunumu sırasında açıkça beyan edilmelidir.
- Bir hakem, değerlendirme sürecindeki bir makalede üretken yapay zekâ kullanımına ilişkin uygunsuzluk veya beyan edilmeyen bir kullanım şüphesi taşıyorsa, bu durumu derhâl editöre bildirerek incelenmesini talep etmelidir.
Editörler İçin YZ PolitikasıEditörler, dergiye gönderilen tüm makalelerin editöryal ve hakemlik süreçleri boyunca gizliliğini korumakla yükümlüdür. Hakem değerlendirmesine tabi tutulmuş içerikler, değerlendirme sürecine doğrudan dâhil olan kişiler dışında hiçbir surette paylaşılmamalı, ifşa edilmemeli veya kullanılmamalıdır. Bu yükümlülük, COPE’un (Committee on Publication Ethics) “Editörler İçin Davranış Kuralları ve En İyi Uygulama İlkeleri (
COPE Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors)” ile tam uyum içindedir.
- Editörler, değerlendirme, inceleme ya da karar verme amacıyla gönderilmiş makaleleri ya da bunların herhangi bir kısmını üretken yapay zekâ (AI) platformlarına veya büyük dil modellerine (LLM) yükleyemez. Bu tür eylemler, yazarların gizliliği, mahremiyeti ve fikrî mülkiyet haklarının ihlaline neden olabilir.
- Bilimsel makalelerin editöryal yönetimi ve değerlendirilmesi, doğası gereği insan muhakemesini zorunlu kılan sorumluluklardır. Editörler, değerlendirme ve karar verme işlevlerinde üretken yapay zekâ veya yapay zekâ destekli teknolojiler kullanamaz; zira bu araçlar, akademik yayıncılıkta gerekli olan eleştirel analiz, etik muhakeme ve nüanslı değerlendirme yeteneklerinden yoksundur. Ayrıca, bu teknolojilerin hatalı, eksik veya önyargılı çıktılar üretme riski, editöryal karar süreçlerinde kullanılmalarını engellemektedir. Editörler, editöryal sürecin bütünlüğünden, alınan nihai kararlardan ve bu kararların yazarlara iletilmesinden tamamen sorumludur.
- Editörlerin, yayımlanmamış araştırmalara ilişkin karar mektupları veya özetler (örneğin: makale özeti) hazırlarken üretken yapay zekâ araçlarını kullanmaları da yasaktır.
- Yukarıda belirtilen sınırlamalara halel getirmemek kaydıyla, editörler yapay zekâ araçlarını sadece uygun ve sınırlı biçimde (örneğin potansiyel hakemlerin belirlenmesinde yardımcı araç olarak) kullanabilir.
Bir editör, kendisine gönderilen bir makalede veya bir hakem raporunda üretken yapay zekâ kullanımına dair şüphe duyması hâlinde, derginin yapay zekâ politikası ve etik yönergeleri doğrultusunda editöryal bir inceleme başlatmakla yükümlüdür.
ETİK POLİTİKALAR
Yayın Etiği Beyanı
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, en yüksek düzeyde yayın etiği standartlarını gözetmeyi taahhüt eder ve bu doğrultuda, Committee on Publication Ethics (COPE), Directory of Open Access Journals (DOAJ), Open Access Scholarly Publishers Association (OASPA) ve World Association of Medical Editors (WAME) tarafından ortaya konulan “Akademik Yayıncılıkta Şeffaflık ve En İyi Uygulama İlkeleri (Principles of Transparency and Best Practice in Scholarly Publishing)” ile tam uyum içerisinde hareket eder.
Yayımlanmak üzere dergiye gönderilen makaleler, daha önce herhangi bir formatta (tam metinli kongre bildirileri dâhil) yayımlanmamış ve eş zamanlı olarak başka bir dergi veya yayın organında değerlendirme sürecinde olmamış özgün çalışmalar olmalıdır.
Tüm gönderiler, ön değerlendirme aşamasını takiben en az iki bağımsız hakem tarafından yürütülen çift-kör hakemlik sürecine tabi tutulur.
Dergi aşağıdaki fiilleri etik dışı davranışlar kapsamında değerlendirir:
- İntihal (aşırma),
- Çoğaltma (aynı çalışmanın birden fazla yayımlanması),
- Gerçek dışı yazarlık beyanı veya yazarlık hakkının inkârı,
- Araştırma verilerinin uydurulması ya da tahrif edilmesi,
- Dilimleme/Salami slicing (bir araştırmanın gereksiz biçimde bölünerek birden fazla makale hâlinde yayımlanması,
- Telif hakkı ihlali,
- Çıkar çatışmasının beyan edilmemesi.
Bu etik standartları ihlal ettiği tespit edilen makaleler, yayımlanmadan önce ya da yayımlanmışsa sonrasında, geri çekme (retraction) veya yayından kaldırma işlemlerine tabi tutulur. COPE yönergeleri uyarınca, olası intihal, mükerrer yayın ya da diğer akademik suistimal vakaları resmî biçimde soruşturulacak ve gerektiğinde ilgili kurum veya otoritelere bildirilecektir.
Araştırma Etiği
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, araştırma etiği konusunda yukarıda bahsi geçen en yüksek standartları benimsemekte olup, uluslararası düzeyde kabul görmüş etik araştırma ilkelerine uygunluğu esas alır ve bu çerçevede Helsinki Deklerasyonu (Declaration of Helsinki) ile tam bir uyum içindedir. Dergide gönderilen makalelerin etik kurallara uygunluğuna ilişkin tüm sorumluluk yazarlara aittir.
Dergiye gönderilecek araştırmalarda aşağıdaki temel etik ilkelerin gözetilmesi zorunludur:
- Araştırmalar, dürüstlük, bilimsel kalite ve şeffaflık ilkeleri doğrultusunda tasarlanmalı, değerlendirilmeli ve yürütülmelidir.
- Araştırmacılar ve katılımcılar; çalışmanın amacı, yöntemi, olası uygulama alanları, gereklilikleri ve öngörülebilir tüm riskler hakkında tam ve açık biçimde bilgilendirilmelidir.
- Katılımcılardan elde edilen verilerin gizliliği ile katılımcıların kimlik bilgilerinin anonimliği korunmalı, araştırma süreci bireylerin özerkliğine ve onuruna saygı çerçevesinde tasarlanmalıdır.
- Araştırmaya katılım gönüllülük esasına dayanmalı; katılımcılara herhangi bir baskı veya zorlama uygulanmamalıdır.
- Araştırma süreci, katılımcılara zarar verebilecek durumlardan kaçınılacak şekilde planlanmalı; tüm aşamalarda risk en aza indirilmeli ve katılımcıların güvenliği sağlanmalıdır.
- Araştırma bağımsız bir şekilde yürütülmeli ve mevcut veya potansiyel çıkar çatışmaları eksiksiz olarak beyan edilmelidir.
- İnsan denekleri içeren deneysel çalışmalarda, tüm katılımcılardan yazılı olarak aydınlatılmış onam (rıza) alınmalıdır. Reşit olmayanlar, yasal vasisi bulunan bireyler veya karar verme yetisi sınırlı olan kişiler için yasal temsilcilerinden onam alınması gereklidir.
- Araştırma, herhangi bir kurum veya kuruluş bünyesinde yürütülecekse, ilgili kurumdan önceden etik kurul onayı alınmalıdır.
- İnsan deneklerinin yer aldığı tüm çalışmalarda, yöntem (methods) bölümünde, ilgili kurumdan etik kurul onayı ve katılımcılardan aydınlatılmış onam alındığına dair açık bir ifade yer almalıdır.
Yazarların Sorumlulukları
Yazarlar, gönderilen makalenin bilimsel ve etik standartlara uygunluğunu sağlamakla yükümlüdür. Gönderilen çalışmanın özgün olması, daha önce herhangi bir biçimde yayımlanmamış olması ve eş zamanlı olarak başka bir yayın organında değerlendirme sürecinde bulunmaması gerekmektedir. Tüm telif hakkı yasaları ve uluslararası sözleşmelere riayet edilmelidir. Telif hakkına tabi herhangi bir materyalin (örneğin tablo, şekil veya kapsamlı alıntılar) kullanımı, gerekli izinlerin alınması şartına bağlıdır ve uygun şekilde kaynak gösterilmelidir. Başkalarına ait fikirler, veriler ve metinler, akademik yazım kurallarına uygun biçimde tam olarak kaynaklandırılmalıdır.
Yazarlık hakkı verilen her kişi, çalışmaya doğrudan ve anlamlı bir akademik katkıda bulunmuş olmalıdır. Yazarlık hakkı, aşağıda belirtilen tüm ölçütleri karşılayan kişilere verilmelidir:
- Çalışmanın kavramsal çerçevesinin oluşturulması ve tasarımına anlamlı düzeyde katkı sağlamak,
- Veri toplama sürecine aktif olarak katılmak,
- Verilerin analizine ve yorumlanmasına katkı sunmak,
- Makalenin yazımına katılmak veya eleştirel bir gözle önemli düzeltmeler yapmak,
- Çalışmanın planlanması, yürütülmesi ve/veya önemli düzeyde yeniden gözden geçirilmesi sürecinde görev almak.
Sadece fon temini, veri toplama veya araştırma ekibinin genel denetimi gibi katkılar, tek başına yazarlık hakkı doğurmaz.
Yazar sıralaması, tüm yazarların ortak kararıyla belirlenmeli ve Telif Hakkı ve Makaleye İlişkin Sorumlu Yazar Beyanı Formu’nda açıkça belirtilmelidir. Araştırmaya katkı sunmuş ancak yazarlık kriterlerini karşılamayan bireyler (örneğin teknik destek sağlayanlar, yazım ve dil düzenlemesi yapanlar, mali veya maddi destek sunanlar) ise Teşekkür bölümünde belirtilmelidir.
Tüm yazarlar, araştırmanın sonuçlarını veya bulgularının yorumlanmasını etkileyebilecek her türlü mali ilişkiyi, çıkar çatışmasını veya rekabet ilişkisini beyan etmekle yükümlüdür.
Yayımlanmış çalışmasında önemli bir hata veya yanlışlık tespit eden yazar, durumu derhâl Editör’e bildirmeli ve gerekirse düzeltme veya geri çekme sürecine iş birliği içinde katılmalıdır.
Editör ve Hakemlerin Sorumlulukları
Baş Editör, kendisine gönderilen tüm makaleleri yalnızca bilimsel yeterliliklerine göre değerlendirir; yazar(lar)ın etnik kökeni, cinsiyeti, cinsel yönelimi, vatandaşlığı, dinî inançları veya politik görüşleri değerlendirme sürecini hiçbir şekilde etkilemez. Baş Editör, adil ve tarafsız bir çift-kör hakem değerlendirme sürecinin yürütülmesini sağlar ve yayımlanana kadar gönderilen tüm makalelerle ilgili bilgilerin kesin gizlilik içinde korunmasını garanti eder.
Baş Editör, derginin içeriği ve genel akademik kalitesi konusunda tam sorumluluğa sahiptir. Gerekli durumlarda, akademik kaydın doğruluğunu ve bütünlüğünü sağlamak amacıyla erratum (düzeltme metni) yayımlanacak ve düzeltmeler yapılacaktır.
Baş Editör; yazarlar, hakemler ve yayın kurulu üyeleri arasında çıkar çatışması yaşanmasını önlemeye yönelik gerekli tüm önlemleri alır. Hakem atama yetkisi ve nihai yayımlama kararı yalnızca Baş Editör’e aittir.
Hakemlerin, makalenin konusu, yazarları veya finansman kaynaklarıyla ilgili herhangi bir çıkar çatışmasından uzak olması beklenir. Hakem değerlendirmeleri, akademik uzmanlığa ve bilimsel standartlara dayalı olarak objektif ve yapıcı bir şekilde yürütülmelidir.
Hakemler, değerlendirdikleri makalelerde yer alan tüm bilgilerin gizliliğini korumakla yükümlüdür. Bu içerikler, yayımlanana kadar hiçbir şekilde paylaşılmamalı veya kullanılmamalıdır. Hakemler, herhangi bir intihal veya telif hakkı ihlali şüphesi tespit ettiklerinde bunu derhâl Baş Editör’e bildirmelidir.
Eğer bir hakem, değerlendirme yapmak için yeterli uzmanlığa sahip olmadığını düşünüyor ya da değerlendirmeyi zamanında tamamlayamayacağını öngörüyorsa, bu durumu Baş Editör’e bildirerek değerlendirme sürecinden çekilmelidir.
Baş Editör, hakemlere değerlendirdikleri makalelerin gizli belgeler olduğunu ve bu sürecin ayrıcalıklı bir akademik sorumluluk taşıdığını hatırlatır. Hakemler ve yayın kurulu üyeleri, makaleleri üçüncü kişilerle tartışamaz. Hakem kimlikleri kesinlikle gizli tutulur. İstisnai durumlarda, belirli noktaların netleştirilmesi amacıyla bir hakemin görüşleri diğer bir hakemle paylaşılabilir; ancak bu durumda da kimlik gizliliği titizlikle korunur.
HAKEMLİK HAKKINDA
Hakem Değerlendirme Politikaları
Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi’nde değerlendirmeye alınacak makaleler, yalnızca tüm yazarlar tarafından onaylanmış, daha önce hiçbir yerde yayımlanmamış ve başka bir dergide eşzamanlı olarak değerlendirmeye sunulmamış olmalıdır.
İlk ön incelemeden geçen tüm başvurular, iThenticate yazılımı aracılığıyla intihal denetimine tabi tutulur. Özgün olmayan içerik veya önceki yayımlarla önemli oranda benzerlik tespit edilen makaleler reddedilir ya da yazar(lar)dan açıklama istenerek iade edilir.
İntihal denetiminin ardından uygun bulunan makaleler, Baş Editör tarafından aşağıdaki ölçütler doğrultusunda değerlendirilir:
- Özgünlük ve akademik katkı düzeyi,
- Yöntemsel yeterlilik,
- Konunun derginin kapsamına uygunluğu ve bilimsel önemi,
- Başvuru ve biçimlendirme kurallarına uygunluk.
Bu ölçütleri karşılayan makaleler, çift-kör hakemlik ilkesi gereği, ulusal veya uluslararası düzeyde en az iki hakeme değerlendirilmek üzere gönderilir.
Yayıma ilişkin nihai karar, hakem raporları dikkate alınarak Baş Editör tarafından verilir. Yazarlar, makalelerinin yayımlanabilmesi için hakem görüşleri doğrultusunda gerekli düzeltmeleri yapmakla yükümlüdür.
Editör ve Hakemlerin Sorumlulukları
Baş Editör, dergiye gönderilen tüm makaleleri yalnızca bilimsel niteliklerine göre değerlendirir; yazarların etnik kökeni, cinsiyeti, cinsel yönelimi, uyrukları, dini inançları veya siyasi görüşleri dikkate alınmaz. Baş Editör, adil ve tarafsız bir çift-kör hakemlik sürecinin yürütülmesinden sorumludur ve yayımlama öncesinde gönderilen tüm makalelere ait bilgilerin gizliliğini temin eder.
Dergide yayımlanan içerik ve genel akademik kaliteye ilişkin tüm sorumluluk Baş Editör’e aittir. Gerektiğinde, yayın bütünlüğünü ve doğruluğunu korumak amacıyla düzeltme yayımlamak veya hata bildiriminde (erratum) bulunmakla yükümlüdür.
Baş Editör, yazarlar, hakemler ve editoryal kurul üyeleri arasında doğabilecek gerçek veya potansiyel çıkar çatışmalarını önlemekle yükümlüdür. Hakem atamalarını gerçekleştirme ve makalelerin kabul ya da reddine dair nihai kararı verme yetkisi yalnızca Baş Editör’e aittir.
Hakemler, değerlendirmesini yaptıkları çalışmayla, yazar(lar)la veya fon sağlayıcı kurumlarla herhangi bir çıkar çatışması içinde olmamalıdır. Değerlendirmelerini objektif ve yalnızca bilimsel ölçütlere dayanarak gerçekleştirmelidirler.
Hakemler, kendilerine gönderilen makalelere dair her türlü bilgiyi kesin bir gizlilik çerçevesinde değerlendirmeli, herhangi bir telif hakkı ihlali ya da intihal durumu tespit etmeleri hâlinde derhâl Baş Editör’e bildirmelidirler.
Bir hakem, gönderilen makaleyi değerlendirmek için yeterli uzmanlığa sahip değilse ya da değerlendirmeyi öngörülen sürede tamamlayamayacaksa, durumu derhal Baş Editör’e bildirerek süreçten çekilmelidir.
Baş Editör, hakemlere tüm makalelerin gizli belgeler olduğunu ve hakemlik sürecinin ayrıcalıklı bir iletişim biçimi olduğunu bildirmekle sorumludur. Hakemler ve editoryal kurul üyeleri, değerlendirme sürecindeki makaleleri üçüncü kişilerle kesinlikle paylaşamaz veya tartışamaz. Hakemlerin anonimliği titizlikle korunur. Ancak istisnai durumlarda, belirli hususları açıklığa kavuşturmak amacıyla, Baş Editör bir hakemin değerlendirme notlarını diğer bir hakemle paylaşabilir; bu işlem anonimlik ilkesi gözetilerek gerçekleştirilir.
Hakemlik Süreci
Yalnızca tüm katkıda bulunan yazarlar tarafından onaylanmış, daha önce hiçbir şekilde yayımlanmamış ve eş zamanlı olarak başka bir dergide değerlendirmeye sunulmamış makaleler değerlendirmeye alınır.
Ön editoryal incelemeyi geçen makaleler, iThenticate yazılımı kullanılarak intihal taramasından geçirilir. Bu aşamayı başarıyla geçen makaleler; özgünlük, yöntemsel titizlik, ele alınan konunun önemi ve derginin kapsamına uygunluğu gibi ölçütler bakımından Baş Editör tarafından değerlendirilir.
Baş Editör, makaleleri yalnızca bilimsel niteliklerine göre değerlendirir; yazarların etnik kökeni, cinsiyeti, uyrukları, dinî inançları veya siyasi görüşleri dikkate alınmaz. Tüm uygun makaleler için adil ve tarafsız bir çift-kör hakemlik süreci garanti altına alınır.
Seçilen makaleler, bağımsız değerlendirme amacıyla ulusal veya uluslararası düzeyde en az iki dış hakeme gönderilir. Yayıma ilişkin nihai karar, hakem görüşleri doğrultusunda yazar(lar)ın gerekli düzeltmeleri yapmasının ardından, Baş Editör tarafından verilir.
Baş Editör, yazarlar, editörler ve hakemler arasında herhangi bir çıkar çatışması bulunmadığından emin olmakla yükümlüdür ve makalelerin kabul ya da reddine dair nihai yetkiyi elinde bulundurur.
Hakemler, değerlendirme sürecinde nesnel olmakla yükümlüdür. Bir makaleyi değerlendirirken aşağıdaki ölçütler doğrultusunda görüş bildirmeleri beklenir:
- Makale özgün ve bilimsel açıdan önemli bulgular sunuyor mu?
- Özet, makalenin içeriğini açık ve doğru bir biçimde yansıtıyor mu?
- Araştırma problemi bilimsel açıdan anlamlı ve açık biçimde ifade edilmiş mi?
- Yöntemler ayrıntılı olarak açıklanmış ve doğru bir şekilde uygulanmış mı? Yorumlar ve sonuçlar, veriler ve bulgularla destekleniyor mu?
- Alanla ilgili literatür yeterli düzeyde incelenmiş ve uygun biçimde referans gösterilmiş mi?
- Dil kullanımı akademik yazım ilkelerine uygun mu?
Hakemler, değerlendirdikleri makalelerde yer alan tüm bilgileri kesin bir gizlilik içinde ele almalıdır. Telif hakkı ihlali veya intihal tespit etmeleri hâlinde, derhâl Baş Editör’e bildirmekle yükümlüdürler.
Bir hakem, gönderilen çalışmanın konusu hakkında yeterli uzmanlığa sahip olmadığını düşünüyor ya da değerlendirmeyi zamanında tamamlayamayacağını öngörüyorsa, durumu derhal Baş Editör’e bildirerek hakemlik görevinden çekilmelidir.
Baş Editör, tüm hakemleri değerlendirme sürecine konu olan makalelerin gizli belgeler olduğu ve bu sürecin ayrıcalıklı bir iletişim olduğu konusunda bilgilendirmekle sorumludur. Hakemler ve editoryal kurul üyeleri, makale içeriğini hiçbir üçüncü tarafla tartışamaz. Hakem kimliklerinin gizliliği her koşulda korunmalıdır.