İlkokul Döneminde Dijital Okuryazarlık: Ölçek Geliştirme ve Uygulama

Yıl 2024, , 29 - 48, 31.07.2024

Feride Berkay , Esin Hazar

https://doi.org/10.58689/eibd.1385058

Öz

Bu araştırmanın amacı ilkokul öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerine yönelik öz yeterliliklerini ortaya koyacak geçerlik ve güvenirliği kanıtlanmış bir ölçek geliştirmek ve geliştirilen ölçeği uygulayarak öğrencilerin dijital okuryazarlık düzeylerini çeşitli değişkenler bakımından ele almaktır. Araştırmada tarama modeli kullanılmıştır ve 491 ilkokul öğrencisi ile ölçek geliştirme çalışmaları yürütülmüş; 122 ilkokul öğrencisi ile uygulama yapılmıştır. Ölçek geliştirme sürecinde yapılan Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) sonucunda toplam varyansı 66,730 olan 18 maddelik, Sosyal-Duygusal, İletişim ve İşbirliği, Dijital İçerik Üretme ve Bilgi ve Veri Okuryazarlığı olarak isimlendirilmiş dört faktörden oluşan bir yapı ortaya çıkmıştır. Doğrulayıcı Faktör Analizi ile 18 maddeden oluşan, 4 boyutlu ölçeğin yeterli uyum değerlerine sahip olduğu doğrulanmıştır. Geliştirilen ölçeğin güvenirlik katsayısı .85 bulunmuştur. Uygulama aşamasının sonuçlarına göre; ilkokul öğrencilerinin kendilerini yeterli düzeyde dijital okuryazar olarak gördükleri; Bilgi ve Veri Okuryazarlığı, İletişim ve İşbirliği ve Sosyal Duygusal boyutlarda yeterli ve dijital içerik üretmede orta düzeyde gördükleri ortaya çıkmıştır. Ölçek genelinde ortalama puanlar arasında cinsiyet bazında anlamlı fark çıkmamış ancak erkek öğrencilerin Sosyal Duygusal ve İletişim ve İşbirliği alt boyutlarındaki ortalamaları ile kız öğrencilerinki arasında kız öğrenciler lehine istatistiksel olarak anlamlı şekilde fark olduğu görülmüştür. Sınıf seviyesi değişkenine göre dördüncü sınıfa ait puan ortalamalarının, diğer bütün sınıf düzeylerinden daha yüksek olduğu; ikinci sınıf öğrencilerinin ortalama puanları arasında üç ve dördüncü sınıf öğrencileri lehine anlamlı bir fark olduğu sonucu elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijital okuryazarlık, İlkokul, Ölçek geliştirme, Geçerlik, Güvenirlik

Kaynakça

• Acar, Ç. (2015). Anne ve babaların ilkokul ortaokul ve lise öğrencisi çocukları ile kendilerinin dijital okuryazarlıklarına ilişkin görüşleri [Yüksek Lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Aşıcı, M. (2009). Kişisel ve sosyal bir değer olarak okuryazarlık. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(17), 9-26.
• Atif, Y., & Chou, C. (2018). Digital citizenship: Innovations in education, practice, and pedagogy. Journal of Educational Technology & Society, 21(1), 152-154.
• Aydın, A. (2015). Dijital vatandaşlık. Türk Kütüphaneciliği, 29(1), 142-146.
• Baterna, H. B., Mina, T. D. G., & Rogayan Jr, D. V. (2020). Digital literacy of STEM senior high school students: Basis for Enhancement Program. International Journal of Technology in Education, 3(2), 105-117.
• Bayrakcı, S. (2020). Dijital yetkinlikler bütünü olarak dijital okuryazarlık: Ölçek geliştirme çalışması. [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Bentler, P. M. (1980). Multivariate analysis with latent variables: Causal modeling. Annual Review of Psychology, 31(1), 419-456.
• Brown, M.W. , Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. In K.A. Bollen, J.S. Long, (Eds.), Testing structural equation models (pp. 136–162). Sage
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 32(32), 470-483.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve Lisrel uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık
• Doll, W.J., Xia, W., Torkzadeh, G.: A confirmatory factor analysis of the end-user computing satisfaction instrument, MIS Quarterly 18(4), 357–369 (1994)p.456
• Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar. Türk Psikoloji Bülteni, 13(40) 17-25.
• Fraillon, J., Ainley, J., Schulz, W., Friedman, T., & Gebhardt, E. (2014). Preparing for life in a digital age: The IEA International Computer and Information Literacy Study international report (p. 308). Springer Nature.
• Gee, J. P., & Hayes, E. R. (2011). Language and learning in the digital age. Routledge.
• Güleç, N. (2019). Kritik ve analitik düşünme perspektifinde dijital medya okuryazarlığı. 20 Haziran 2019 tarihinde http://www.kadinveaile.com/kritikve-analitik-dusunme-perspektifinde-dijital-medya-okuryazarligi-2/adresinden erişildi.
• Hamutoğlu, N. M., Güngören, Ö. C., Kaya Uyanık, G. ve Erdoğan, D. G. (2013). Dijital okuryazarlık ölçeği: Türkçe ’ye uyarlama çalışması, Ege Eğitim Dergisi, 18(1), 408- 429.
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. International Society for Technology in Education. (2007). National educational technology standards for students. ISTE
• İnan Karagul, B., Seker, M., & Aykut, C. (2021). Investigating students’ digital literacy levels during online education due to COVID-19 Pandemic. Sustainability, 13, 11878.
• Karakuş, G. & Ocak, G. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterlilik becerilerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 (1), 129-147.
• Karasar, N. (2017). Bilimsel araştırma yöntemi. Pegem.
• Kaya, M. (2020). Ortaöğretim öğrencilerinin dijital vatandaşlık ve dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yüksek Lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press.
• Kozan, M. (2018). Bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümüm öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi [Yüksek Lisans tezi]. Fırat Üniversitesi.
• Meyers L.S., Gamst G. & Guarino A.J. (2006) Applied multivariate research. Design and ınterpretation. Sage Publications.
• Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy?. Computers & Education, 59(3), 1065- 1078.
• Ocak, G., & Karakuş, G. (2018). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterliliği ölçek geliştirme çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(5), 1427-1436.
• Olur, B., & Ocak, G. (2021). Digital literacy self-efficacy scale: A scale development study. African Educational Research Journal, 9(2), 581-590.
• Özdamar, K. (1999). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Kaan Kitabevi
• Pala, Ş. M. & Başıbüyük, A. (2020). Ortaokul beşinci sınıf öğrencilerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9 (3), 897-921. DOI: 10.30703/cije.672882
• Perdana, R., Yani, R., Jumadi, J., & Rosana, D. (2019). Assessing students’ digital literacy skill in senior high school Yogyakarta. JPI (Jurnal Pendidikan Indonesia), 8(2), 169-177.
• Prensky, M. R. (2012). From digital natives to digital wisdom: Hopeful essays for 21st century learning. Corwin Press.
• Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2011). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Sulak, S. E. ( 2019). Dijital okuryazarlık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması, Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 5(31), 1329-1342.
• Şahin, A., Özkan, R. A., & Turan, B. N. (2022). İlkokul Öğrencilerine Yönelik Dijital Okuryazarlık Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(3), 619-630.
• Vuorikari, R., Punie, Y., Gomez, S. C., & Van Den Brande, G. (2016). DigComp 2.0: The digital competence framework for citizens. Update phase 1: The conceptual reference model (No. JRC101254). Joint Research Centre (Seville site).
• Yaşar, Ç. (2019). BÖTE öğretmen adaylarının kariyer eğilimlerinin, sosyal medyaya ilişkin görüşlerinin ve dijital okuryazarlık beceri düzeylerinin incelenmesi [Yüksek Lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.