Özel Yetenekli Bireylere Uygulanan Eğitim Politikalarının Paydaş Görüşleri Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 26, 353 - 385, 31.12.2022

Melek Altunel , Koray Göksal

Öz

Bu araştırmanın amacı özel yetenekli bireylere uygulanan eğitim politikalarına ilişkin paydaş görüşlerini saptayarak, geliştirilecek eğitim politikalarına katkı sağlamaktır. Araştırmanın örneklemini özel yetenekli bireylere yönelik çalışma yapan Sivil Toplum Kuruluşlarını (STK), eğitim politikalarının belirlenmesinde ve uygulanmasında yetkili olan Millî Eğitim Bakanlığını (MEB) ve TÜBİTAK bünyesindeki bilim merkezlerini temsil eden toplam 43 katılımcı oluşturmaktadır. Katılımcılardan tanılama, öğretim programı, personel seçimi ve eğitimine yönelik politikalar hakkında değerlendirmeler alınmıştır. Görüşme yöntemiyle elde edilen veriler MAXQDA nitel veri analiz programı ile analiz edilmiştir. Araştırmada orta, üst gelir grubunda yer alan ailelerin çocuklarının tanılamada daha fazla temsil edildiği tespit edilmiştir. Özel yetenekli bireylere yönelik alınan kararların uygulanmamasının toplumda ümitsizliğe sebep olduğu görülmüştür. Kurumların iş birliğine açık olduklarını ifade etmelerine rağmen kararların gerçekleşmesi için kurumlararası iş birliğinin hayata geçirilmediği, bunun için kurumsal eğitimlerin gerekli olduğu belirlenmiştir. Akademinin kurumlararası işbirliğinde etki rol oynayabileceği, farklı kurumlardaki katılımcıların akademisyenlerle işbirliğinde bulundukları görülmüştür. Katılımcılar tarafından eğitimlerin yeniliklere açık ve devinimsel müfredatla verilmesi gerektiği ifade edilmiştir. STK ve TÜBİTAK bünyesindeki eğitimlerde bir öğretmen ve bir uzmanın görev aldığı, bu uygulamanın MEB tarafından da uygulanabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenekli bireyler, eğitim politikası, Kurumlararası işbirliği

Teşekkür

DR SEHER AKDENİZ

Kaynakça

• Referans 1 MEB (2020). Özel Eğitim Yönetmeliği. http://orgm.MEB.gov.tr/MEB_iys_dosyalar/2020_06/24163215_ozel_eYitim_yonetmeliYi_son_hali.pdf (Erişim Tarihi:18.03.2021).
• Referans 2. Güney, K. K. (2018). Üstün Yetenekli Öğrenciler İçin Geliştirilen Farklılaştırılmış Bilimsel Araştırma Yöntemleri Programının Değerlendirilmesi (Doctoral dissertation, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü (İlköğretim).
• Referans 3. Akarsu, F. (2004). Üstün yetenekliler. Birinci Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi Seçilmiş Makaleler Kitabı, 63.
• Referans 4. Card, D., & Giuliano, L. (2015). Can Universal Screening Increase the Representation of Low Income and Minority Students in Gifted Education?. doi:10.3386/w21519.
• Referans 5. Çıkılı, Y. (1996). Özel eğitime muhtaç çocukların türk milli eğitim sistemi içindeki yeri ve önemi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/Eğitim Programları ve Öğretimi Ana Bilim Dalı, Erzurum.
• Referans 6. Çitil, M. (2018). Türkiye’de Üstün Yeteneklilerin Eğitimi Politikalarının Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47(1), 143-172.
• Referans 7. Çocuk Vakfı(2019a). MEB Özel Yeteneklı̇lerı̇n Eğı̇tı̇mı̇ -Değerlendirme Bilgi Notu- https://www.cocukvakfi.org.tr/wp-content/uploads/2019/10/MEB-%C3%96zel-Yeteneklilerin-E%C4%9Fitimi-De%C4%9Ferlendirme-Bilgi-Notu-25-Ekim-2019.pdf. (Erişim Tarihi:17.02.2021)
• Referans 8. Dağlıoğlu, H. E., & Suveren, S. (2013). Okul öncesi dönem üstün yetenekli çocukların belirlenmesinde öğretmen ve aile görüşleri ile çocukların performanslarının tutarlılığının incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(1), 431-453.
• Referans 9. David, H . (2019). Teaching Mathematically Gifted Students in Israel: The State of the Art . Journal for the Education of Gifted Young Scientists , 7 (1) , 57-69 . DOI: 10.17478/jegys.466451
• Referans 10. Ekinci, A. (2002). İlköğretim okullarının üstün yetenekli çocukların eğitimine elverişlilik düzeyi ile ilgili öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi (Batman ili örneği),Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Referans 11. Gökdere, M., & Ayvacı, H. Ş. (2004). Sınıf öğretmenlerinin üstün yetenekli çocuklar ve özellikleri ile ilgili bilgi seviyelerinin belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (18), 17-26.
• Referans 12. Gülkaya, Ş.(2016). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Üstün Yetenekli Çocuklara Yönelik Algı ve Eğitim İhtiyaçlarının Belirlenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Lefkoşe.
• Referans 13. Levent, F. (2011a). Üstün Yeteneklilerin Eğitimine Yönelik Görüş Ve Politikaların İncelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Referans 14. Marland Raporu(1972). https://www.valdosta.edu/colleges/education/human-services/document%20/marland-report.pdf (Erişim Tarihi:10.02.2021).
• Referans 15. MEB (2006). “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri”. Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü, https://oygm.MEB.gov.tr/MEB_iys_dosyalar/2017_12/13161921_YYretmenlik_MesleYi_Genel__YETERLYKLERi_onaylanan.pdf (Erişim Tarihi:10.03.2021).
• Referans 16. MEB (2020), Bilim Ve Sanat Merkezleri Güçleniyor, https://orgm.MEB.gov.tr/www/bilim-ve-sanat-merkezleri-gucleniyor/icerik/1474 . (Erişim Tarihi:10.03.2021).
• Referans 17. MEB (2020b). Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim http://sgb.MEB.gov.tr/MEB_iys_dosyalar/2020_09/04144812_MEB_istatistikleri_orgun_egitim_2019_2020.pdf (Erişim tarihi:10.03.2021).
• Referans 18. MEB, (2013a). Özel Yetenekli Bireylerin Eğitim Strateji Ve Uygulama Kılavuzu, https://orgm.MEB.gov.tr/MEB_iys_dosyalar/2013_11/25034903_zelyeteneklibireylerineitimistratejiveuygulamaklavuzu.pdf (Erişim Tarihi:14.02.2021).
• Referans 19. MEB(1973). Milli Eğitim Temel Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1739.pdf (Erişim Tarihi:18.03.2021).
• Referans 20. MEB(2007). 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://orgm.MEB.gov.tr/MEB_iys_dosyalar/2012_10/10111011_ozel_egitim_kanun_hukmunda_kararname.pdf Erişim Tarihi: 18.03.2021).
• Referans 21. MEB(2015) Destek Eğitim Odası Açılma Genelgesi. http://orgm.MEB.gov.tr/MEB_iys_dosyalar/2015_10/08112732_destekeitimodasgenelge.pdf (Erişim Tarihi:18.03.2021).
• Referans 22. MEB(2016), Destek Eğitim Odası, http://orgm.MEB.gov.tr/MEB_iys_dosyalar/2015_07/24014806_destekodasi2.sra.pdf, (Erişim Tarihi:20.02.2021).
• Referans 23. MEB(2019b), Özel Yetenekliler Eğitim Çalıştayı Raporu, Ankara.
• Referans 24. Özkan, D., & Tay, B. (2012). Yönetici Görüşleri Çerçevesinde Bilim Ve Sanat Merkezleri Öğretmenlerinin Seçimlerine Bağlı Olarak Performans Düzeyleri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 3(6), 52-69.
• Referans 25. Renzulli, J. S. (2003). Conceptions of giftedness and its relationship to the development of social capital. In N. Colangelo & G. Davis (Eds.), Handbook of gifted education (3rd ed., pp. 75–87). Boston: Allyn & Bacon.
• Referans 26. Sak, U., Ayas, M. B., Sezerel, B. B., Öpengin, E., Özdemir, N. N., & Gürbüz, S. D. (2015). Gifted and Talented Education in Turkey: Critics and Prospects/Türkiye'de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, 5(2), 110-132.
• Referans 27. Sternberg,Robert J.,(2004), “Culture and Intelligence”, American Psychologist, Vol.59, No.5, s.325-338.
• Referans 28. Şener G., Gündüzalp S., (2019), Bilim ve Sanat Merkezlerine Öğretmen Seçme ve Atama Kılavuzunda Yer Alan Değerlendirme Kriterlerine Yönelik Bir İnceleme. Internacional Congress on Gifted and Talented Education. Inonu Unıversity, Hacettepe University, s: (101-110).
• Referans 29. Şenol, C. (2011). Üstün yetenekliler eğitim programlarına ilişkin öğretmen görüşleri (BİLSEM örneği) Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Referans 30. Taşdemir, Ö. Ö. M., & Özmen, E. R. (2018). Üstün Yetenekli Ve Ortalama Başarı Düzeyinde Olan Öğrencilerin Okuduğunu Anlama Düzeyleri Ve Okuduğunu Anlama Stratejilerinin Karşılaştırılması. Milli Eğitim Dergisi, 47(Özel Sayı 1), 269-290.
• Referans 31. TBMM (2012). Üstün Yetenekli Çocukların Keşfi, Eğitimleriyle İlgili Sorunların Tespiti ve Ülkemizin Gelişimine Katkı Sağlayacak Etkin İstihdamlarının Sağlanması Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu, TBMM, PDF Kitap, (Sayısı:427), Ankara, htt- ps://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/129/ss427.pdf?sequen- ce=1&isAllowed=y, adresinden erişilmiştir, 7 Nisan 2018.
• Referans 32. TBMM(1982). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tc_anayasasi.maddeler?p3=42 Erişim Tarihi: 18.03.2021).
• 33. Tortop, H. S., & Dinçer, S. (2016). Destek eğitim odalarında üstün/özel yetenekli öğrencilerle çalışan sınıf öğretmenlerinin uygulama hakkındaki görüşleri. Üstün Yetenekliler Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi (UYAD), 4(2).
• Referans 34. Türk, E. (2018). Fen lisesi öğrencileri üstün yetenekli mi. Milli Eğitim, 1, 437-444.
• Referans 35. TÜSSİDE(2009). Üstün Yetenekliler/Zekalılar” Çalıştayı (BİLSEM Modelı̇) Raporu, Gebze- Kocaeli.
• Referans 36. UNDP(2021). http://hdr.undp.org/en/humandev.TALİS,2008(Erişim Tarihi:09.02.2021).
• Referans 37. Yıldırım, H. İ., & Öz, A. Ş. (2018). Öğretmen adaylarının özel yeteneklilerin eğitimine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 47, 91-108.
• Referans 38. MEB (2022), Bilim Ve Sanat Merkezlerine Öğretmen Seçme Ve Atama Kılavuzu http://orgm.MEB.gov.tr/www/2022-yili-BİLSEM’-ogretmen-secme-ve-atama-kilavuzu-yayimlandi/icerik/1898 , (Erişim Tarihi:09.06.2022).
• Referans 39. Özer ,M.(2021). A new step towards narrowing the achievement gap in Turkey:“1,000 schools in vocational education and training” Project. Bartın University Journal of Faculty of Education, 2021(1), 97-108.
• Referans 40. Özer ,M.(2021) Eğitim Politikalarında Sistematik Uyum, Maltepe Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Referans 41. MEB(2021), Teşkilat Şeması, https://orgm.MEB.gov.tr/www/teskilat_semasi.php (Erişim Tarihi: 06.04.2021).
• Referans 42. Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Referans 43. Levent, F. (2014). Üstün yetenekli çocukları anlamak: üstün yetenekli çocuklar sarmalında aile, eğitim sistemi ve toplum. Nobel Yayıncılık.
• Referans 44. Öpengin, E. (2021). Destek Eğitim Odası Hizmetine İlişkin Görüşlere Odaklanan Lisansüstü Tezlerin Sistematik İncelemesi . Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , 18 (2) , 633-663 . DOI: 10.33711/yyuefd.1029106
• Referans 45. Sak, U., Bal Sezerel, B., Ayas, B., Tokmak, F., Özdemir, N. N., Demirel Gürbüz, Ş., & Öpengin, E. (2016). Anadolu Sak zekâ ölçeği (ASİS) uygulayıcı kitabı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi ÜYEP Merkezi.
• Referans 46. TÜBİTAK, 2013a). 2013-2017 stratejik plan. https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/tubitak_2013_2017_stratejik_plani%20ne%20zaman%20hazırlandı . Erişim tarihi(15.09.2022)
• Referans 47. MEB(2020).Türkiye’de Özel Eğitim Hizmetleri. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2021_09/13143029_TURKYYEYDE_OZEL_EYYTYM_HYZMETLERY.pdf Erişim tarihi(15.09.2022)