Öğretmenlerin İş Yaşamı Kalitesi ile Örgütsel Değer Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi (Kayseri İli Örneği)

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 51 - 73, 31.05.2021

Venhar Kaplan

https://doi.org/10.32433/eje.820504

Cited By: 3

Öz

Çalışmanın amacı, öğretmenlerin iş yaşamı kalitesi ile okulun örgütsel değer algıları arasındaki ilişkiyi saptamak ve bazı değişkenlere göre incelemektir. Araştırmanın desenleri korelasyon ve taramadır. Araştırma, Kayseri İli Kocasinan, Melikgazi ve Talas merkez ilçelerindeki ortaöğretim ve ilköğretim kurumlarındaki 568 öğretmenin katılımı ile gerçekleşmiştir. Öğretmenlerin iş yaşamı kalitesini belirlemek için “İş Yaşamı Kalitesi Ölçeği” ve okulun örgütsel değerlerini belirlemek için “Değerlere Göre Yönetim Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde, tanımlayıcı ve parametrik fark analizlerinden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda, öğretmenler iş yaşamı kalite algılarına göre en fazla sosyal bütünleşme, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları; en az uygun ve adil karşılık, sosyal sorumluluk ve demokratik ortam boyutlarına sahiptir. Öğretmenler okulların örgütsel değeri olarak en fazla dürüstlük, insana saygı, adalet; en az dindarlık değerini benimsemişlerdir. İş yaşamı kalitesi ile okulun örgütsel değerleri arasında orta düzeyde pozitif yönde anlamlı bir ilişkinin olduğu bulunmuştur. Erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre demokratik ortam, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları ve uygun adil karşılık düzeyini daha yüksek; sınıf öğretmenleri branş öğretmenlerine göre iş gören kapasitesinin geliştirilmesi, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulları, sosyal sorumluluk ve sosyal bütünleşmeyi daha yüksek bulmuştur. İlkokul öğretmenlerinin toplam yaşam alanı ve iş gören kapasitesinin geliştirilmesine yönelik algıları Anadolu lisesinde görev yapan öğretmenlere göre daha yüksek olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş yaşamı kalitesi, Değerler, Örgütsel değerler, Öğretmen

Investigation of the Relationship between Teachers’ Quality of Work Life and their Organizational Value Perceptions (the Case of the Kayseri Province)

Öz

The purpose of this study is to investigate the relationship between teachers’ quality of work life and their organizational value perceptions and to analyze it in terms of some variables. The study uses the research designs of correlational research and survey. The study was conducted with the participation of 568 teachers in secondary and primary education institution in the central districts of Kocasinan, Melikgazi and Talas in Kayseri. In order to determine the quality of work life of teachers, “the Quality of Work Life Scale” was used, whereas “the Management by Values Scale” was used to determine their organizational value perceptions. Descriptive and parametric difference analyses were used in the analysis of the data. As a result of the study, according to the teachers' perceptions of their quality of work life, schools had the most social integration, safe and healthy working conditions, while they had the least appropriate and fair response, social responsibility and democratic environment dimensions. As organizational values, the teachers mostly considered integrity, respect for people and justice, and they adopted religious values the least. A moderate positive relationship was found between the participants’ quality of work life and their organizational values. It was found that the male teachers had higher democratic environment, safe and healthy working conditions and appropriate and fair provision perception levels than the female teachers, and the form primary teachers were found to have higher perceptions on the development of the employee capacity, safe and healthy working conditions, social responsibility and social integration than the branch teachers. It was found that the perception of the primary school teachers towards the overall living space and development of the capacity of employees was higher than the teachers working at Anatolian high schools.

Anahtar Kelimeler

Quality of work life, organizational values, teacher

Kaynakça

• Akman, Y. ve Akman, G. İ. (2017). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş yaşam kalitesi algısının işle bütünleşmeleri üzerindeki etkisi. Elementary Education Online, 16(4), 1491-1504.
• Baleghizadeh, S. & Gordani, Y. (2012). Motivation and quality of work life among secondary school EFL teachers. Australian Journal of Teacher Education, 37(7).
• Barker, J. D. (1986). Influence of quality of work life variables on the retention and career satisfaction of science and mathematics teachers (Unpublished Doctoral Thesis). The University of Tennessee. United States.
• Beach, D. S. (1980). Personnel the management of people at work, (4 th Edition). New York: Macmillan Publishing.
• Beechem, M. H. (1985). An overview of quality of work life-quality circles ın United States ınstitutions of higher education (participative management, problem-solving groups, Japanese, employee ınvolvement) (Unpublished Doctoral Thesis). Michigan State University. United States.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojide yöntem ve pratik çalışmalar. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Bolduc, R. R. (2002). An analysis of the relationship between quality of work life and motivation for correctional services officers ın the montreal area (Unpublished Doctoral Thesis). McGill University. Canada.
• Boxx, W. R., Odom R. Y. & Dunn, M. G. (1991). Organizational values and value congruency and their impact on satisfaction, commitment, and cohesion: an empirical examination within the public sector. Public Personnel Management, 20(1), 195–205.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (22. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Chatman, J. A. (1989). Improving interactional organizational research: a model of person-organization fit. Academy of Management Review, 14(3), 333-349.
• Çelik, K. ve Tabancalı, E. (2012). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş/çalışma yaşam kalitesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11, 31-38.
• Çokluk, Ö. (2003). Örgütlerde tükenmişlik, C. Elma, K. Demir (Ed.). Yönetimde çağdaş yaklaşımlar. Ankara: Anı Yayınları.
• Demir, T. (2016). Meslek lisesi öğretmenlerinin iş yaşam kalitesine ilişkin algıları ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi. İstanbul.
• Demir, E. (2019). Öğretmenlerin iş yaşam kalitesi ile pozitif psikolojik sermaye düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi. Malatya.
• Divins, B. (1991). The hidden factor in early field experience: teachers' perception of the quality of life at work. Erişim tarihi: 31.10.2020, https://eric.ed.gov/?id=ED378133.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okul öğretmenlerinin işe yabancılaşması (Ankara ili örneği) (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Erdem, M. (2008). Öğretmenlere göre kamu ve özel liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Erdem, M. (2010). Öğretmen algılarına göre liselerde iş yaşamı kalitesi ve örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 16(4), 511-537.
• Feather, N. T. & Rauter, K. A. (2004). Organizational citizenship behaviours in relation to job status, job insecurity, organizational commitment and identification, job satisfaction and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 77(1), 81-94.
• Gizzi, A. (1988). Socio-technical systems/quality of working life (STS/QWL) alternative paradigm: an urban secondary school experience (1982-1983) (Unpublished Doctoral Thesis). University of Massachusetts Amherst. United States.
• Hamm, S. (2006). Understanding value congruence: a sport organization case study (Published Master Thesis). University of St. Catharines, Ontario, Canada.
• Hart, P. M. (1994). Teacher quality of work life: ıntegrating work experiences, psychological distress and morale. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 67(2), 109-132.
• Hofstede, G. (1984). Cultural dimensions in management and planning. Asia Pacific journal of management, 1(2), 81-99.
• Hyde, P. & Williamson, B. (2000). The ımportance of organisational values part 1: ıs your organisation value congruent? Focus on Change Management, 66, 14–18.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Karakaya, Ç. H. ve Çoruk, A. (2017). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okul yaşam kalitesi algıları ile iş doyumu algıları arasındaki ilişki. Dicle University Journal of Ziya Gokalp Education Faculty, 31, 751-761.
• Kaya, B. (2008). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının düşünme becerilerinin öğretimine yönelik öz yeterliklerinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Kösterelioğlu, A. M. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş yaşam kalitesi ile işe yabancılaşması arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi. Bolu.
• Lewis, P. S., Goodman, S. H. & Fandt, P. M. (1998). Challenges in the 21 st century management. (2nd Edition). South-Western Publishing Company.
• Martel, J. P. & Dupuis, G. (2006). Quality of work life: Theoretical and methodological problems, and presentation of a new model and measuring instrument. Social indicators research, 77(2), 333-368.
• McDonald, P. & Gandz, J. (1991). Identification of values relevant to business research. Human Resource Management, 30(2), 217-236.
• McDonald, P. & Gandz, J. (1992). Getting value from shared values. Organizatioııal Dynamics, 20(3), 64-77.
• O’Reilly, C. A., Chatman, J. & Caldwell, D. F. (1991). People and organizational culture: a profile comparison approach to assessing person-organization fit. Academy of Management Journal, 34 (3), 487– 517.
• O'Reilly, C. A. & Chatman, J. A. (1996). Culture as social control: Corporations, cults, and commitment. In B. M. Staw & L. L. Cummings (Eds.), Research in organizational behavior: An annual series of analytical essays and critical reviews, 18, 157–200.
• Özdayı, N. (1990). Resmi ve özel liselerde çalışan öğretmenlerin iş tatmini ve iş streslerinin karşılaştırmalı analizi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Özdemir, S. (1986). Kamu ödeme sistemi içinde öğretmen ücretlerinin yeri ve sağladığı doyum (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Özmete, E. Y. ve Gönen, E. T. D. (1997). Değerlerin yaşam kalitesi üzerindeki rolü (Tokat örneği) (Yayınlanmamış Doktora Tezi) . Ankara Üniversitesi. Ankara.
• Özpolat, A. (2002). Sosyolojik açıdan öğretmenlik mesleği ve öğretmenlerin toplumdaki yeri, öğretmen, öğrenci ve veli algılarına göre: Zonguldak örneği (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Pang, N. S. K. (1996). School values and tcachers' feelings: A LISREL Model. Journal of Educational Administration, 34(2), 64-83.
• Pillay, H., Goddard, R. & Wilss, L. (2005). Well-being, burnout and competence: ımplications for teachers. Australian Journal of Teacher Education, 30(2), 21-33.
• Posner, B. Z., Kouzes, J. M. & Schmidt, W. H. (1985). Shared values make a difference: an empirical test of corporate culture. Human Resource Management, 24(3), 293-309.
• Rashid Z. A., Sambasivan M. & Johari J. (2003). The influence of corporate culture and organisational commitment on performance. Journal of Management Development, 22(8), 708-728.
• Safrit, D. R., Jones, J. M. & Conklin, N. L. (1994). Clarifying Ohio State University extension’s organizational values. Journal of Extension, 32(2), 1-3.
• Sağnak, M. (2005). İlköğretim okullarında görevli yönetici ve öğretmenlerin örgütsel değerlere ilişkin algıları. Eğitim ve Bilim, 30(135), 50-57.
• Sargut, A. S. (2001). Kültürlerarası farklılaşma ve yönetim. (2. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
• Shobe, R. E. (1983). Quality of work life as perceived by elementary school principals and by elementary school teachers (Unpublished Doctoral Thesis). Indiana State University. United States.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2007). Experimental designs using ANOVA. Thomson/Brooks/Cole.
• Taşdan, M. (2008). Türkiye’deki kamu ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel değerleri ile okulun örgütsel değerleri arasındaki uyum düzeyi, iş doyumu ve algılanan sosyal destek ilişkisi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Taşdan, M. (2010). Türkiye’deki resmi ve özel ilköğretim okulu öğretmenlerinin bireysel değerleri ile okulun örgütsel değerleri arasındaki uyum düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 16(1), 113-148.
• Taşdan, M. ve Erdem, M. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin iş yaşamı kalitesi ile örgütsel değer algıları arasındaki ilişki düzeyi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 92-113.
• Uyan, G. (2002). Öğretmenlerin iş değerleri, kişilik özellikleri ve iş tatminleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi: MEB’na bağlı resmi ve özel eğitim kurumlarında gerçekleştirilen bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi. İstanbul. Walton, R. E. (1975). Criteria for quality of work life. New York: Free Press.
• Yalçın, S. (2014). Öğretmenlerin algılarına göre okul yöneticilerinin stilleri ile öğretmenlerin iş yaşam kalitesi ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Yalçın, S., Yıldırım, İ. ve Akan, D. (2016). Öğretmenlerin iş yaşam kaliteleri ile örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 205-224.
• Yılmaz, K. (2006). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerine göre kamu ilköğretim okullarında bireysel ve örgütsel değerler ve okul yöneticilerinin okullarını bu değerlere göre yönetme durumları (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Yılmaz, K. (2007). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin değerlere göre yönetim ile ilgili görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 52(52), 639-664.
• Yılmaz, M. (2019). Öğretmenlerin psikolojik dayanıklıkları ile iş yaşam kaliteleri arasındaki ilişki (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi. Erzincan.