Öğretmen Algılarına Göre Okul Yöneticilerinin Etik Liderlik Davranışlarının Örgüt Kültürü Üzerine Etkisi

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 66, 373 - 388, 15.12.2016

Esef Hakan Toytok , Saduman Kapusuzoglu

Öz

Problem Durumu: İnsanlar var oluşlarından bu yana
yaradılışları gereğince birlikte yaşama ve çalışma gereksinimi duymaktadırlar.
Çünkü ne kadar birlikte olurlarsa o kadar güçlü olacağını bilirler. Grup
içerisinde her birey özelliği ve gücü nispetinde katkı sağlar ve bu katkılar
tümleşik bir yapıda bir amaç etrafında doğru koordine edilirse hatrı sayılır
bir değerde güç oluştururlar. Zaten birlikte yaşama ve işbirliği yapılması
altında yatan amaçta budur. Bu durum formal ya da informal örgüt ve yönetim
yapılanmalarının temelini oluşturmaktadır. Bu anlamda bakıldığında örgüt ve
yönetim birlikte var olan iki kavramdır. Formal örgüt bir yapı olarak kabul
edilirse, yönetim bu yapının harekete geçirilmesi sürecidir. Belli amaçları
gerçekleştirmek üzere oluşturulan formal bir örgütün amaçları, örgütteki insan
ve maddî kaynakların amaçlar doğrultusunda yönlendirilmesi, denetlenmesi ve
değerlendirilmesi gibi eylemlerle gerçekleştirilir. Bu eylemler bütünü, yönetim
kavramı ile açıklanabilmektedir. Yönetimin özünde temel unsur olarak insanı
etkilemek yatar. Yani herhangi bir yerde bulunan kişileri etkilemek için
başvurulan yaklaşımlar, o yerin yönetiminin özünü oluşturur. Bu nedenle yönetim
bilimi insan davranışları ile doğrudan ilişkili bir bilimdir.Yönetim alanında en çok araştırılan
konular arasında yer alan örgütlerin etkiliği konusu günümüzün en temel
problemlerinden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle bir çok
araştırmanın örgütlerin etkililiğini arttırmak için etken olan yapıları
belirlemek amacıyla yapıldığını görmekteyiz. Örgütlerin etkililiği üzerinde
liderlik, örgüt kültürü ve iklimi, örgütsel bağlılık, iş doyumu gibi yapıların
oldukça etkili olduğu bilinmektedir. Bunlara ek olarak son zamanlarda bir diğer
öne çıkan kavram olarak etik değerleri görmekteyiz. Bu nedenle olumlu bir örgüt kültürü yaratmada
etik ilkelerin bir örgütte hayata geçmiş olmasının önemi her geçen gün daha da
hissedilir derecede artmakta olduğu görülmektedir. Hele birde son zamanlarda
yönetici yerine liderlik kavramının öne çıkması ile artık örgütlerde yönetici
yerine lider anlayışına geçilmiş olup ve 
Lider - örgüt arasında ilişki yapılan birçok araştırmada kendisini
göstermiştir. Araştırmacının dikkatini çeken örgüt kültürü-liderlik-etik
kavramları araştırılmış, bu konularla ilgili araştırmalar ve çalışmalar
incelenmiştir. Liderlik yapıları içerisinde birçok liderlik yaklaşımları olduğu
görülmüş olup, bu yaklaşımlardan özellikle 2000'li yıllarda değer yapısının öne
çıkması ile etik liderlik kavramı popüler olmuştur. Günümüzde etik liderlik
kavramı ve diğer kavramlarla ilişkisi halen çalışılmaya araştırılmaya devam
etmektedir.Etik liderlik ve örgüt kültürü gibi bu iki önemli kavram arasındaki
ilişki ve bunların yordayıcılığına dayalı olarak alanda, araştırmacının
ulaşabildiği kaynaklar çerçevesinde herhangi bir araştırmaya rastlanmamıştır.

Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın genel amacı,  öğretmen algılarına göre okul yöneticilerinin
etik liderlik davranışlarının örgüt kültürü üzerine etkisini belirlemektir. Bu araştırmada sonucunda elde edilen
bulgular; örgütün etkililiğini ve verimininarttırması, örgüt sağlığının
korunması ve gelişmesinin sağlaması, iş görenlerin örgüte bağlılığının ve iş
doyumunu arttırması, örgütsel adalet algılarının kuvvetlenmesi, etik değerlerin
önemi ve etkisinin algılanması için ışık tutabilecek bulgulara ulaşmasını
sağlama açısından önemlidir. Bu
sayede alanda bir bilimsel boşluğu doldurmayı, bulgulara dayalı sonuçlar ve
öneriler getirerek alana katkı yapmayı amaçlamaktadır. 

Yöntem: Araştırma betimsel nitelikte
ilişkisel tarama modelinde bir çalışmadır. Araştırmanın evrenini, Düzce ilinde
ve ilçelerinde 2013-2014 Eğitim-Öğretim yılında 323 okulda  görev yapan 3302 öğretmen oluşturmaktadır.
Araştırmada Etik liderlik ve alt boyutları bağımsız değişkeni yordayıcı
değişken olarak,  örgüt kültürü ve alt
boyutları bağımlı değişkeni yordanan değişken olarak alınmış, bu değişkenleri
ne kadar yordandığına bakmak için regrasyon analizi yapılmıştır.Bu araştırmada okul yöneticilerinin etik
liderlik özelliklerini belirlemek için Etik Liderlik Ölçeği (ELÖ) ve örgüt
kültürü düzeylerini belirlemek içinde Örgüt Kültürü Ölçeği (ÖKÖ)
kullanılmıştır. ELÖ güvenirlik analizi için öncelikle Cronbach Alpha (α)
katsayısını kullanmıştır. Aynı zamanda Cronbach Alpha (α) iç tutarlılık
katsayısını hem ölçeğin tümü hem de alt boyutlar için ayrı ayrı hesaplamış ve
güvenirliğin bir ölçütü olarak belirlemiştir. Ölçeğin toplamında güvenirlik
katsayı olarak Cronbach Alpha (α) değerini .98 olarak bulmuştur. Ölçeğe ilişkin
dört alt boyuta ilişkin güvenirlik analizinde Cronbach Alpha (α) değerleri
sırasıyla iletişimsel etik .96, iklimsel etik .91, karar vermede etik .91 ve
davranışsal etik .94 olarak bulunmuştur. ÖKÖ güvenirlik analizi için Cronbach
Alpha (α) iç tutarlılık katsayısını hem ölçeğin tümü hem de alt boyutlar için
ayrı ayrı hesaplamış ve güvenirliğin bir ölçütü olarak belirlemiştir. Ölçeğin
toplam güvenirlik katsayısını .94 bulmuştur. Dört alt boyutun kendi içlerinde
hesaplanan güvenirlik katsayıları; Demokratik yönetim ve katılım alt boyutunda
.89; İşbirliği,destek ve güven alt boyutunda .88; Okul-çevre ilişkisi alt
boyutunda .79 ve Bütünleşme ve aidiyet alt boyutunda ise .82 olarak bulmuştur.
Bu bulgular bize her iki Ölçeğinin güvenirliğinin olduğunun bir göstergesidir.

Bulgular: Araştırmada elde edilen bulgulara
göre etik liderlik ve örgüt kültürü arasında neredeyse yüksek düzeyde
pozitif  yönde ve anlamlı bir ilişki
olduğu görülmüştür. Regrasyon analizi sonucunda etik liderliğin örgüt
kültürünün güçlü bir açıklayıcısı olduğu görülmüştür.

Sonuç ve Önermeler: Araştırmada elde edilen sonuçlara
göre yöneticilerin etik liderlik davranışları ile örgüt kültürü arasında
pozitif yönde anlamlı ilişkisi olduğu ve etik liderliğin örgüt kültürünün güçlü
bir yordayıcısı olduğu görülmüştür. Yöneticiler ne kadar yüksek oranda etik
liderlik davranışları sergilerlerse, öğretmenlerin örgüt kültürü algılarının da
o düzeyde artış gösterebileceği söylenebilinir. Uygulayıcılara okullarda,  öğretmenler 
arasında  sosyal  ve 
dağıtımsal  adaletin sağlanması,
ödül ve cezaların adil şekilde dağıtılması gibi uygulamaların şeffaf bir
şekilde yapılıp denetlenebilmesi sağlanabilir. 

Anahtar Kelimeler

Yönetim, Liderlik, Etik Liderlik, Örgüt, Örgütsel Kültür.

Influence of School Managers’ Ethical Leadership Behaviors on Organizational Culture: Teachers’ Perceptions¹

Öz

Problem
Statement:
Frequently researched, organizational effectiveness is influenced by
leadership, organizational culture and climate, organizational commitment, and
job satisfaction; additionally, for effective, sustainable management, ethical
leadership, which also influences organizational culture, is emphasized. To our
knowledge, no previous studies exist on the relationship (and predictiveness)
between ethical leadership and organizational culture. Therefore, this study’s
general purpose was to identify the influence of school managers’ ethical
leadership behaviors on organizational culture as perceived by teachers.

Purpose of the Study: The
general purpose of this study is to identify the influence of ethical
leadership behaviors of school managers on organizational culture as perceived
by teachers. It thus aims to fill a scientific gap in this field and make a
contribution by sharing results and suggestions based on our findings.

Method: Based
on the relational screening model, this descriptive study’s participants were
3302 teachers serving in 323 schools in the city of Duzce and its districts
during the 2013–2014 school year. The Ethical Leadership Scale (ELS) and the
Organizational Culture Scale (OCS) were used as data collection tools. Ethical
leadership (and its sub-dimensions)was considered the independent variable,
while organizational culture (and its sub-dimensions)was the predicted
dependent variable. Regression analysis was performed to discover to what
extent these variables were predicted.

Findings: We
found a fairly high level of positive significant correlation between ethical
leadership and organizational culture. Regression analysis showed that ethical
leadership is a strong predictor of organizational culture.

Conclusion and Recommendations: We found a moderate-to-high
positive significant correlation between ethical leadership and organizational
culture. Regression analysis showed that ethical leadership strongly predicts
organizational culture. Our findings revealed a positively significant
correlation between ethical leadership behaviors and organizational culture;
ethical leadership is a strong predictor of organizational culture. The more ethical
leadership behaviors managers display, the more teachers’ perceptions of
organizational culture positively increase. Recommendations are to implement
social and distributional justice among teachers and the fair distribution of
awards and punishments, along with transparent inspection.

Anahtar Kelimeler

Management, Leadership, Ethical Leadership, Organization, Organizational Culture.

Kaynakça

• Aslan, S., & Sendogdu, A. (2012, October 12). The mediating role of corporate social responsibility in ethical leader's effect on corporate ethical values and behavior. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 58, 693-702. Retrieved January 14, 2015 http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S 1877042812045090
• Aydin, M. (2010). Educational administration. Ankara: Hatipoglu Publishing.
• Baron, R. A., & Greenberg, J. (2000). Leadership in organizations, Behavior in organizations. Prentice-Hall Inc. Seventh Edition: New Jersey, 442-477.
• Basaran, I. E. (2004). Human relations management. Ankara: Nobel Publishig.
• Brown, M. E., Treviño, L. K., & Harrison, D. A. (2005). Ethical leadership: A social learning perspective for construct development and testing. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97(2), 117-134.
• Buyukozturk, S. (2012). Data analysis for the social sciences handbook. Ankara: Pegem Academy Publishing.
• Chen, A.S.-Y., & Hou, Y.-H. (2016). The effects of ethical leadership, voice behavior and climates for innovation on creativity: A moderated mediation examination. The Leadership Quarterly, 27(2016), 1–13
• Dhar, R. L. (2016, December). Ethical leadership and its impact on service innovative behavior: The role of LMX and job autonomy. Tourism Management, 57, 139-148. Retrieved December 28, 2016 http://www.sciencedirect.com/science/ article/pii/S0261517716300814
• Elci, M., Sener, I., & Alpkan, L. (2012). The impact of ethical leadership and leadership effectiveness on employees’ turnover intention: The mediating role of work related stress. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 58(2012), 289 – 297
• Eisenbeiss, S.A. (2012). Re-thinking ethical leadership: An interdisciplinary integrative approach. The Leadership Quarterly (23) 791–808.
• Firat, N. (2007). Okul kulturu ve ogretmenlerin deger sistemleri [School culture and teachers' value systems.] Yayinlanmis Doktora Tezi (PhD. Thessis). Izmir: Dokuz Eylul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Haq, S. (2011). Ethics and leadership skills in the public service. Procedia Social and Behavioral Sciences,(15) 2792–2796
• Hoy, K., & Miske, C. (2010). Educational administration: Theory, research and practice. Translate Editor: Selahattin Turan. Ankara, Nobel Publishing.
• Kaya, A., Balay, R., & Gocen, A. (2012).The level of teachers’ knowing, application and training need on alternative assessment and valuation techniques. International Journal of Human Sciences [Online], (9)2, 1229-1259.
• Kelidbari, H.R.R., Fadaei, M., & Ebrahimi, P. (2016, September 12). The role of ethical leadership on employee performance in Guilan University of medical sciences. Procedia - Social and Behavioral Sciences 230 (2016) 463 – 470. Retrieved November 27, 2016 http://www.sciencedirect.com/science/ article/pii/S1877042816311594
• Lunenburg, F.C., & Ornstein, A.C. (2013). Educational administration. Translate Editor: Gokhan Arastaman 6.edition. Ankara: Nobel Publishing.
• Mintzberg, H. (2014).The structuring of organizations. Translate Editor: Ahmet Aypay. Ankara: Nobel Publishing
• Ozbag, G.K. (2016, November 24).The role of personality in leadership: Five factor personality traits and ethical leadership. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 235(2016), 235–242. Retrieved November 27, 2016 http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1877042816315531
• Riggio, R. E., Zhu, W., Reina, C., & Maroosis, J. A. (2015). Virtue-based measurement of ethical leadership: The Leadership Virtues Questionnaire. Correction to Riggio et al.(2010).
• Robbins, S.P., & Judge, T.A. (2013). Orgaznizational behavior. Translate Editor: Inci Erdem. Ankara, Nobel Publishing
• Stouten, J., van Dijke, M., Mayer, D. M., De Cremer, D., & Euwema, M. C. (2013, October). Can a leader be seen as too ethical? The curvilinear effects of ethical leadership. The Leadership Quarterly, 24(5), 680-695. Retrieved January 17, 2015 https://www.researchgate.net/profile/David_Mayer2/publication/259142017
• Sisman, M. (2011). Organizations and cultures. Ankara: Pegem Publishing.
• Tsoukas, H., & Chia, R. (2013). Research in the sociology of organizations-philosopy and organization theory. Translate Editor: Ibrahim Anil. Ankara, Nobel Publishing.
• Walumbwa, F. O., Mayer, D. M., Wang, P., Wang, H., Workman, K., & Christensen, A. L. (2011). Linking ethical leadership to employee performance: The roles of leader–member exchange, self-efficacy, and organizational identification. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 115(2), 204-213.
• Yazicioglu, Y. & Erdogan, S. (2004). SPSS applied scientific research methods. Istanbul: Detay Publishing.
• Yilmaz, E. (2006). Okullardaki orgutsel guven duzeyinin okul yoneticilerinin etik liderlik ozellikleri ve bazi degiskenler acisindan incelenmesi. [To Investigate the effect of school managers' ethical leadership levels on the organizational trust level and to test whether the organizational trust level in schools differentiate with respect to some variables or not.] Yayimlanmis Doktora Tezi (PhD. Thessis.) Konya: Selcuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu.
• Yukl, G.A. (2002). Leadership in organizations (5thed.). National college for school leadership, Upper.