Türkiye’de Lisans Düzeyinde Süpervizyon Alan Adayların Süpervizyon İlişkisine Yönelik Görüşleri

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 74, 1 - 24, 20.03.2018

Betul Meydan , Serkan Denızlı

Öz

Problem Durumu: Nitelikli süpervizyon ilişkisi etkili bir süpervizyon süreci yürütülmesinde kritik öneme sahiptir. Süpervizyon alanyazını incelendiğinde, süpervizyon ilişkisinin süpervizyonun etkililiği üzerinde önemli bir rolü olduğu görülmektedir. Pek çok araştırmacı nitelikli süpervizyon ilişkisinin süpervizyon alan adayların kişisel ve profesyonel gelişiminde temel bir rolü olduğunu belirtmektedir. Bu nedenlerle, nitelikli süpervizyon ilişkisinin bileşenlerini ve süpervizyon ilişkisinin kurulmasında ve geliştirilmesinde hangi faktörlerin rol oynadığını belirlemek önem taşımaktadır. Yurtdışındaki süpervizyon ilişkisine dair alanyazın incelendiğinde, etkili süpervizyon sürecinde süpervizyon ilişkisinin rolünü ve önemini incelemeye, süpervizyon ilişkisini etkileyen faktörleri belirlemeye ve süpervizyon ilişkisinin etkilediği boyutları ortaya çıkarmaya yönelik pek çok araştırma yapıldığı görülmektedir. Bu araştırmaların sonuçları, etkili süpervizyonun önemli bileşenlerinden birinin süpervizyon ilişkisi olduğunu; süpervizyon alan adayın gelişimsel düzeyinin, bilişsel yapısının, bağlanma stillerinin ve kaygısının ve süpervizörün kaygısının, bağlanma stillerinin, kişisel özelliklerinin ve müdahalelerinin süpervizyon ilişkisinin kurulmasını ve geliştirilmesini etkilediğini göstermektedir. Bununla birlikte, süpervizyon ilişkisinin süpervizyon alan adayların

22 Betul MEYDAN – Serkan DENIZLI / Eurasian Journal of Educational Research 74 (2018) 1-24

süpervizyona yönelik duyguları, tutumları, kişisel ve mesleki gelişimleri, beceri kazanımları ve süpervizyon memnuniyetleri üzerinde önemli bir rol oynadığı görülmektedir. Türkiye’de alanyazın incelendiğinde ise süpervizyon modelleri, süpervizyon yöntem ve teknikleri, süpervizor özellikleri ve süpervizor geribildirimi, süpervizyonun psikolojik danışma becerilerine ve özyeterliğine etkisi, lisans düzeyinde süpervizyon alan adayların süpervizyon yaşantıları, etkili süpervizyon uygulamaları ve akran süpervizyonu gibi konularda yapılan araştırmaların son yıllarda artış gösterdiği dikkat çekmektedir. Bu araştırmaların sonuçları incelendiğinde ise süpervizyon ilişkisine dair bulguları olan araştırmalar olduğu görülmüş; ancak, süpervizyon ilişkisini doğrudan inceleyen bir araştırmaya rastlanmamıştır.

Araştırmanın Amacı: Alanyazın incelendiğinde, Türkiye’de süpervizyon konusunda yapılan araştırmalar son yıllarda artış gösterse de hala sınırlı sayıda olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, etkili süpervizyonun önemli bileşenlerinden biri kabul edilen süpervizyon ilişkisi konusunun henüz keşfedilmeyi bekleyen bir alan olduğu görülmektedir. Bu bağlamda, bu araştırmanın amacı Türkiye’de lisans düzeyinde süpervizyon alan adayların süpervizyon ilişkisine yönelik görüşlerini incelemektir.

Araştırmanın Yöntemi: Bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması kullanılmıştır. Araştırma, 2015-2016 öğretim yılı güz döneminde Türkiye’nin batısında bulunan bir üniversitenin Eğitim Fakültesi Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık lisans programında Bireyle Psikolojik Danışma Uygulaması dersini alan 84 (71 kadın, 13 erkek) kişi arasından maksimum çeşitlilik örneklemesi ve aykırı aşırı durum örneklemesi yöntemleri kullanılarak seçilen 12 süpervizyon alan aday (10 kadın, 2 erkek) ile gerçekleştirilmiştir. Adayların Bireyle Psikolojik Danışma Uygulaması dersinde süpervizörleriyle kurdukları ilişkiye yönelik görüşlerinin elde edilmesi amacıyla, araştırmacılar tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış bireysel görüşme formu kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcısı olarak belirlenen 12 aday araştırmanın amacına ve veri toplama sürecine ilişkin araştırmacılar tarafından bilgilendirilmiştir. Görüşmeler başlamadan önce adayların ve süpervizörlerinin yazılı onayları bilgilendirilmiş onay formu kullanılarak alınmıştır. Görüşmeler 30-40 dakika sürmüştür. Görüşmeler sırasında görüntü kayıt aracı kullanılmıştır. Araştırma kapsamında toplanan veriler içerik analizi aşamaları takip edilerek çözümlenmiştir.

Araştırmanın Bulguları: Araştırma verilerinin çözümlenmesi amacıyla yapılan içerik analizi sonucunda üç temaya ulaşılmıştır: a) süpervizyon ilişkisinin niteliği, b) süpervizyon ilişkisini etkileyen süpervizyon alan adaya ve süpervizore ilişkin özellikler ve c) süpervizyon ilişkisinin etkileri. Süpervizyon ilişkisinin niteliği teması güçlü ve zayıf olmak üzere iki koddan oluşmuştur. Süpervizyon ilişkisini etkileyen süpervizyon alan adaya ve süpervizöre ilişkin özellikler teması incelendiğinde, süpervizyon alan adayların temel mesleki gelişim ihtiyaçlarının ve ileri mesleki gelişim ihtiyaçlarının süpervizyon ilişkisini etkilediği görülmüştür. Temel mesleki gelişim ihtiyaçlarının süpervizyon alan adayların süpervizörün etkili dinlemesine, asgari düzeyde teşvik kullanmasına, kuramsal bilgiler ile vakalar arasında bag kurmasına, öğrenilen becerilerinin uygulanışını göstermesine ve bir sonraki psikolojik danışma oturumuna yönelik plan yapmasına ilişkin duydukları ihtiyaçlardan; ileri

Betul MEYDAN – Serkan DENIZLI / Eurasian Journal of Educational Research 74 (2018) 1-24 23

mesleki gelişim ihtiyaçlarının ise profesyonel yönelimin belirlenmesi, kişisel gelişim sağlaması, kişisel farkındalığın artırılması gibi ihtiyaçlardan meydana geldiği görülmüştür. Bununla birlikte, süpervizörlerin olumlu tutumlarının, ihtiyaç duyulan müdahaleleri kullanmalarının, yeterli ve yapıcı geribildirimler vermelerinin, kibar, esprili, destekleyici, anlayışlı, yardımsever, saygılı olmak gibi kişisel özelliklere sahip olmalarının, gerektiğinde müşavir rolü üstlenmelerinin ve süpervizyon süresini etkili kullanabilmelerinin de süpervizyon ilişkisini etkilediği ortaya çıkmıştır. Son olarak, süpervizyon ilişkisinin süpervizyon alan adayın süpervizyona yönelik tutumunu ve süpervizyonda yasadığı duyguları etkilediği bulunmuştur.

Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Bu araştırmada Türkiye’de lisans düzeyinde süpervizyon alan adayların süpervizyon ilişkisine yönelik görüşleri incelenmiştir. Araştırma sonuçları, süpervizyon alan adayların süpervizyon ilişkisinin niteliğini güçlü ve zayıf olarak sınıfladıklarını; süpervizyon alan adayların gelişimsel düzeylerinin, süpervizörün süpervizyona yönelik tutumunun, süpervizyonda kullandığı müdahalelerin, geribildirimlerinin, kişisel özelliklerinin ve süpervizyon süresini etkili kullanıp kullanamamasının süpervizyon ilişkisini etkileyen faktörler olduğu ve süpervizyon ilişkisinin süpervizyon alan adayların süpervizyona yönelik tutumları ve duyguları üzerinde etkileri olduğunu göstermiştir. Bu sonuçlar göz önüne alındığında, güçlü süpervizyon ilişkisi kurulabilmesi ve geliştirilebilmesi için süpervizörlerin öncelikle süpervizyon alan adayların gelişimsel düzeylerinin ve süpervizyondan beklentilerinin farkında olmaları ve bu doğrultuda süpervizyon amaçlarını adayların gelişimsel düzeylerine uygun şekilde belirleyerek uygun müdahaleler kullanmaları önemli görülmektedir. Bununla birlikte, güçlü süpervizyon ilişkisi kurulabilmesi için süpervizörlerin süpervizyon alan adayların süpervizyondaki kaygılarını ele almalarının, etkili kişilerarası becerileri kullanmalarının ve yeterli geribildirim vermelerinin önemli olduğu görülmüştür. Bu araştırma Türkiye’de lisans düzeyinde süpervizyon alan adayların süpervizyon ilişkisine yönelik görüşlerinin incelendiği ilk araştırmalardan biri olmakla birlikte bazı sınırlılıkları bulunmaktadır. Bu araştırmada veriler süpervizyon süreci tamamlandıktan sonra sadece süpervizyon alan adaylardan toplanmıştır. Gelecek araştırmalarda süpervizyon sürecinin farklı oturumlarında ve süpervizörlerden de veri toplanarak farklı araştırma desenleri kullanılması önerilmektedir. Bununla birlikte, bu araştırma sadece tek bir üniversitede süpervizyon alan adaylarla gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonuçlarının genellenebilirliğinin artırılması amacıyla ileride yürütülecek araştırmalarda farklı üniversitelerde süpervizyon alan adayların araştırmaya dâhil edilmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik danışman eğitimi, klinik süpervizyon, süpervizyon süreci, psikolojik danışman adayı

Turkish Undergraduate Supervisees’ Views Regarding Supervisory Relationship

Öz

Purpose: The supervisory relationship plays a pivotal role in clinical supervision. It is important for supervisors and researchers to identify factors regarding a strong supervisory relationship. In the international literature, research found that various factors influence the supervisory relationship. However, research is limited regarding supervisory relationship in undergraduate counselor education in Turkey. Therefore, the aim of this study was to examine Turkish undergraduate supervisees’ views regarding supervisory relationship.

Research Methods: Case study design was used in this study. Participants were selected with maximum variation and extreme case sampling methods. Twelve undergraduate supervisees participated in individual semi-structured interviews. The data were analyzed by content analysis.

Findings: The content analysis indicated three main categories: the quality of the relationship, supervisee and supervisor characteristics that likely influence the relationship, and the outcomes of the relationship.

Implications for Research and Practice: Based on the findings of this study, the most obvious implication is that the supervisory relationship is one of the key components of supervision, and in order to improve the quality of this relationship, developmental needs and expectations of supervisees, as well as supervisors’ own variables affecting the relationship, should be carefully taken into consideration by supervisors. We also hope that this attempt to explore the supervisory relationship in Turkey enterprises will encourage researchers for further studies, which will be intended to use different research designs that include collecting data at different sessions of supervision from different universities, thus indicating a way for supervisors to develop strong supervisory relationship with supervisees.

Anahtar Kelimeler

counselor education, clinical supervision, supervision process, counselor trainee

Kaynakça

• Aladag, M. (2014). Psikolojik danisman egitiminin farkli duzeylerinde bireyle psikolojik danisma uygulamasi supervizyonunda kritik olaylar [Critical incidents in individual counseling practicum supervision across different levels of counselor education]. Ege Education Journal, 15(2), 428–475.
• Aladag, M., & Kemer, G. (2016). Psikolojik danisman egitiminde bireyle psikolojik danisma uygulamasi ve supervizyonunun incelenmesi [The examination of individual counseling practicum and its supervision in counselor education]. Izmir, Turkey: Ege University, Directorate of Scientific Research Projects.
• Atlas of Undergraduate Programs. (2017). Rehberlik ve psikolojik danismanlik programi bulunan tum universiteler [Universities where have guidance and counseling undergraduate programs]. Retrieved July 12, 2017, from https://yokatlas.yok.gov.tr/lisans-bolum.php?b=10172
• Beinart, H. (2014). Building and sustaining the supervisory relationship. In C. E. Watkins & D. L. Milne (Eds.), Wiley international handbook of clinical supervision (p. 257-281), doi: 10.1002/9781118846363.ch11
• Bernard, J. M., & Goodyear, R. K. (2004). Fundamentals of clinical supervision. MA: Pearson.
• Borders, L. D., Bernard, J. M., Dye, H. A., Fong, M. L., Henderson, P., & Nance, D. W. (1991). Curriculum guide for training counseling supervisors: Rationale, development, and implementation. Counselor Education and Supervision, 31(1), 61-78, doi: 10.1002/j.1556-6978.1991.tb00371.x
• Borders, L. D., & Brown, L. L. (2005). The new handbook of counseling supervision. NY: Lawrence Erlbaum.
• bordin, E. S. (1979). The generalizability of the psychoanalytic concept of the working alliance. Psychotherapy: Theory, Research & Practice, 16(3), 252-260, doi: 10.1037/h0085885
• Bordin, E. S. (1983). A working alliance based model of supervision. The Counseling Psychologist, 11(1), 35- 4,. doi: 10.1177/0011000083111007
• Buyukgoze-Kavas, A. (2011). Bireysel ve grupla psikolojik danisma uygulamalarina yonelik bir degerlendirme [An evaluation regarding individual and group counseling practicums]. Turkish Educational Sciences Journal, 9(2), 411-432.
• Campbell, J. M. (2000). Becoming an effective supervisor: A workbook for counselor and psychotherapist. USA: Routledge.
• Denizli, S. (2010). Danisanlarin algiladiklari terapotik calisma uyumu ve oturum etkisi duzeylerinin bazi degiskenlere gore yordanmasi: Ege Universitesi ornegi [Prediction of client perceived working alliance and session impact levels regarding some variables: The example of Ege University] (Unpublished doctoral dissertation). Ege University, İzmir, Turkey.
• Denizli, S., Aladag, M., Bektas, D. Y., Cihangir-Cankaya, Z., & Ozeke Kocabas, E. (2009, October). Psikolojik danisman egitiminde bireyle psikolojik danisma uygulamasi ve supervizyonu: Ege Universitesi ornegi [Individual counseling practicum and supervision in counselor education: The example of Ege University]. Paper presented at the annual National Conference of Guidance and Counseling, Adana, Turkey.
• Ellis, M. V. (2010). Bridging the science and practice of clinical supervision: Some discoveries, some misconceptions. The Clinical Supervisor, 29(1), 95-116, doi: 10.1080/07325221003741910
• Holloway, E. L. (1995). Clinical supervision: A systems approach. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Horrocks, S., & Smaby, M. H. (2006). The supervisory relationship: Its impact on trainee personal and skills development. Compelling Perspectives on Counselling: VİSTAS, 173-176.
• Hughes, J. (2012). Practical aspects of supervision: All you ever wanted to know but were too afraid to ask. In I. Fleming & L. Steen (Eds.), Supervision and clinical psychology: Theory, practice and perspectives (p. 184–206). Hove, UK: Routledge.
• Hutt, C. H., Scott, J., & King, M. (1983). A phenomenological study of supervisees' positive and negative experiences in supervision. Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 20(1), 118, doi: 10.1037/h0088471
• Ilhan, T., Rahat, E., & Yontem, M. K. (2015, October). Psikolojik danisman adaylarinin supervizyon surecinde yasadiklari danisma kaygisina ve supervizyon egitimine yonelik deneyimlerinin incelenmesi [Investigating the experiences of counselor candidates regarding counseling anxiety and supervision training in
• Betul MEYDAN – Serkan DENIZLI / Eurasian Journal of Educational Research 74 (2018) 1-24 19 supervision process]. Paper presented at the annual National Conference of Guidance and Counseling, Mersin, Turkey.
• Jacobsen, C. H., & Tanggaard, L. (2009). Beginning therapists’ experiences of what constitutes good and bad psychotherapy supervision: With a special focus on individual differences. Nordic Psychology, 61, 59-84, doi: 10.1027/1901-2276.61.4.59
• Karpenko, V., & Gidycz, C. A. (2012). The supervisory relationship and the process of evaluation: Recommendations for supervisors. The Clinical Supervisor, 31(2), 138-158, doi: 10.1080/07325223.2013.730014
• Koc, I. (2013). Kisiler arasi sureci hatirlama teknigine dayali supervizyonun psikolojik danisman adaylarinin psikolojik danisma becerilerine, ozyeterlik ve kaygi duzeylerine etkisi [The effect of supervision with interpersonal process recall on the counseling skills, self-efficacy and anxiety levels of counselor trainees] (Unpublished doctoral dissertation). Ege University, Izmir, Turkey.
• Ladany, N., Ellis, M. V., & Friedlander, M. L. (1999). The supervisory working alliance, trainee self-efficacy, and satisfaction. Journal of Counseling and Development, 77(4), 447-455, doi: 10.1002/j.1556-6676.1999.tb02472.x
• Ladany, N., Hill, C. E., Corbett, M. M., & Nutt, E. A. (1996). Nature, extent, and importance of what psychotherapy trainees do not disclose to their supervisors. Journal of Counseling Psychology, 43(1), 10-24, doi: 10.1037/0022-0167.43.1.10
• Ladany, N., & Lehrman-Waterman, D. E. (1999). The content and frequency of supervisor self-disclosures and their relationship to supervisor style and the supervisory working alliance. Counselor Education and Supervision, 38(3), 143-160, doi: 10.1002/j.1556-6978.1999.tb00567.x
• Ladany, N., Walker, J. A., & Melincoff, D. S. (2001). Supervisory style: Its relation to the supervisory working alliance and supervisor self‐disclosure. Counselor Education and Supervision, 40(4), 263-27, doi: 10.1002/j.1556-6978.2001.tb01259.x
• Loganbill, C., Hardy, E., & Delworth, U. (1982). Supervision: A conceptual model. The Counseling Psychologist, 10(1), 3-42, doi: 10.1177/0011000082101002
• Lizzio, A., Wilson, K., & Que, J. (2009). Relationship dimensions in the professional supervision of psychology graduates: Supervisee perceptions of processes and outcome. Studies in Continuing Education, 31(2), 127-140, doi: 10.1080/01580370902927451
• Magnuson, S., Wilcoxon, S. A., & Norem, K. (2000). A profile of lousy supervision: Experienced counselors' perspectives. Counselor Education and Supervision, 39(3), 189-202, doi: 10.1002/j.1556-6978.2000.tb01231.x
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. Revised and expanded from “case study research in education”. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
• Meydan, B. (2015). Bireyle psikolojik danisma uygulamasinda Mikro Beceri Supervizyon Modeli’nin etkililiginin incelenmesi [Examining the effectiveness of Microcounseling Supervision Model in individual counseling practice]. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 5(43), 55-68.
• Nelson, M. L., Barnes, K. L., Evans, A. L., & Triggiano, P. J. (2008). Working with conflict in clinical supervision: Wise supervisors' perspectives. Journal of Counseling Psychology, 55(2), 172-184, doi: 10.1037/0022-0167.55.2.172
• Nelson, M. L., & Friedlander, M. L. (2001). A close look at conflictual supervisory relationships: The trainee's perspective. Journal of Counseling Psychology, 48(4), 384-395, doi: 10.1037/0022-0167.48.4.384
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. Sage Publictions, Inc.
• Ramos-Sanchez, L., Esnil, E., Goodwin, A., Riggs, S., Touster, L. O., Wright, L. K., & Rodolfa, E. (2002). Negative supervisory events: Effects on supervision and supervisory alliance. Professional Psychology: Research and Practice, 33(2), 197-202, doi: 10.1037/0735-7028.33.2.197
• Rogers, C. R. (2007). The necessary and sufficient conditions of therapeutic personality change. Psychotherapy: Theory, Research, Practice, and Training, 44(3), 240-248, doi: 10.1037/0033-3204.44.3.240
• Ronnestad, M. H., & Skovholt. T. M. (2003). The journey of the counselor and therapist: research findings and perspectives on professional development. Journal of Career Development, 30(1), 5-44, doi: 10.1023/A:1025173508081
• Schreier, M. (2014). Qualitative content analysis. In U. Flick (Eds.), The Sage Handbook of Qualitative Data Analysis (p. 170-183). Sage Publications. Retrieved November 25, 2017, from http://www.ewipsy.fuberlin.de/einrichtungen/arbeitsbereiche/qualitative_sozial_bildungsforschung/Medien/58869_Flick__The_SAGE_HB_of_Qualitative_Data_Analysis_Chapter1_mapping-the-field.pdf
• Stoltenberg, C. (1981). Approaching supervision from a developmental perspective: The counselor complexity model. Journal of Counseling Psychology, 28, 59–65, doi: 10.1037/0022-0167.28.1.59
• Ulker-Tumlu, G., Balkaya-Cetin, A., & Kurtyilmaz, Y. (2015, October). Psikolojik danisman adaylarinin bireyle psikolojik danisma oturumlarinin degerlendirilmesi [Assessing individual counseling sessions of counselor candidates]. Paper presented at the annual National Conference of Guidance and Counseling, Mersin, Turkey.
• Yesilyaprak, B. (2012). The paradigm shift of vocational guidance and career counseling and its implications for Turkey: An evaluation from past to future. Educational Sciences: Theory and Practice, 12(1), 97–118.
• Yildirim, A., & Simsek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel arastirma yontemleri [Qualitative research methods in the social sciences]. Ankara, Turkey: Seckin Yayincilik.
• Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Worthen, V., & McNeill, B. W. (1996). A phenomenological investigation of good supervision events. Journal of Counseling Psychology, 43(1), 25-34, doi: 10.1037/0022-0167.43.1.25
• Worthington, E. L. (2006). Changes in supervision as counselors and supervisors gain experience: A review. Training and Education in Professional Psychology, 18(3), 133-160, doi: 10.1037/0735-7028.18.3.189