Öğretmenlerin Mesleki Tükenmişliklerinin Sosyo-Demografik Değişkenler ile İş Doyumu ve Genel Yetkinlik İnancı Açısından İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 74, 123 - 144, 20.03.2018

Burhan Caprı , Mustafa Guler

Öz

Problem Durumu: Meslek yaşamı insan yaşamının önemli ve vazgeçilmez bir alanıdır. İnsanlarla yüz yüze iletişimin yoğun olduğu alanlarda çalışanlarında yoğun duygusal tepkiler gözlenmektedir. Çalışanlar, çalışma koşulları ve örgütsel yapı nedeniyle yüksek düzeyde stresle karşı karşıya kalabilmekte ve uzun süreli stres tükenmişliğe dönüşebilmektedir. Eğitim ve hizmet sektörü çalışanları daha fazla tükenmişlik yaşamaktadır. Stres düzeyi yüksek meslekler arasında yer alan öğretmenlik mesleği, engelli çocukların eğitimi söz konusu olduğunda daha da stresli hale gelmektedir. Özel eğitimde doğrudan temasın yoğunluğu, çocukların özellikleri, gereksinimleri, bu çocukların davranışlarını kontrol etmede güçlükler yaşanması ve öğretimin zor ve yorucu olması tükenmişlik açısından özel eğitim öğretmenleri için risk faktörleri olarak değerlendirilmektedir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin çoğu, özel eğitim alanı dışında farklı alanlardan mezun öğretmenlerdir. Bu durum, öğretmenlerin lisans eğitimini almadıkları bir alanda ve farklı özellikteki çocuklarla çalışmak durumunda kalmaları ve beklenti ve mesleki rolleri öğretmenler için yıpratıcı ve yorucu olabilmektedir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde çalışan öğretmenler, mesleğin gerektirdiği sorumluluklar ve özel bilgi ve beceri gerektiren uygulamaları nedeniyle tükenmişlik riski taşıyan grupta yer almaktadırlar. Öğretmen tükenmişliğinin sonucunda oluşan sorunlar, hem bireyi hem de eğitim ve öğretim hizmetlerini olumsuz etkileyebilmektedir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin sosyo-demografik değişkenler ile iş doyumu ve genel yetkinlik inancı açısından tükenmişlik düzeylerinin belirlenmesi, tükenmişliğe neden olan değişkenlerin incelenmesine, konuya ilişkin önlemler alınmasına, tükenmişlik konusunda öğretmenlere yönelik yapılacak çalışmaların belirlenmesine, öğretmenlerin hizmet sundukları ortamlar ve sosyo-ekonomik koşulların iyileştirilmesine, konu ile ilgili yeni çalışmaların yapılmasına katkılar sunabileceği düşünülmektedir. Bu çalışmanın genel amacı, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki tükenmişlik

Burhan CAPRI – Mustafa GULER / Eurasian Journal of Educational Research 74 (2018) 123-144 143

puanlarının sosyo-demografik değişkenler ile iş doyumu ve genel yetkinlik inancı puanları açısından incelenmesidir.

Araştırmanın Yöntemi: Bu çalışmada betimsel yöntemle yapılmış ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma grubu, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde görevli öğretmenlere yönelik Aydın/Kuşadası, Mersin ve Erzurum illerinde açılan “Özel Eğitim Alanında Destek Verecek Uzman Öğretici Yetiştirme Kursu”na Türkiye’nin farklı illerinden katılan 297 kadın 155 erkek olmak üzere toplam 452 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmada, Tükenmişlik Ölçeği Kısa Formu, Minnesota İş Doyum Ölçeği, Genel Yetkinlik İnancı Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Uygulamalar; katılımcıların kurs ortamlarında gerçekleştirilmiştir. Uygulama sürecinde, tüm katılımcılara araştırmanın amacı ve ölçeklerin uygulanmasına ilişkin temel yönergeler standart bir şekilde açıklanmıştır.

Verilerin Analizi : Araştırmadan elde edilen verilerin istatistiksel analizi için SPSS 16.0 paket programı kullanılmıştır. Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik puanlarının sosyo-demografik değişkenler açısından anlamlı düzeyde farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek amacıyla verilere ikili karşılaştırmalar için t testi, çoklu karşılaştırmalar içi Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) uygulanmıştır. Farklılaşmanın kaynağını belirlemek üzere post hoc test olarak verilere Scheffe testi uygulanırken, etki büyüklüğünü belirlemek için de eta kare (η2) değerine bakılmıştır. Ayrıca öğretmenlerin mesleki tükenmişlik puanları ile iş doyumu ve genel yetkinlik inancı puanları arasındaki ilişkinin belirlenmesi için Pearson korelasyon Katsayısı ve iş doyumu ile genel yetkinlik inancı puanlarının mesleki tükenmişlik puanlarını yordamadaki katkılarını ele almak için çoklu regresyon analizi kullanılmıştır.

Araştırmanın Bulguları: Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, öğretmenlerin mesleki tükenmişlik puanları üzerinde cinsiyet [(t(450)= .56, p>.05) ],medeni durum [(t(450)= 1.56; p>.05) ], branş [(F(2-449)= 1.04; p>.05)] ve çalışma arkadaşlarından destek görüp görmeme [(F(2-449)= 1.67; p>.05)]değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık elde edilmezken, yaş [(F(3-448)= 6.28, p<.05)], görev süresi [(F(3-448)= 3.73; p<.05) ], mesleğini kendine uygun görme [(F(3-448)= 9.02; p<.05)], yöneticilerinden takdir görme [(F(2-449)= 18.80, p<.05)] ve mesleğe bağlılık [(F(2-449)= 8.47, p<.05) ] değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık elde edildiği görülmüştür. Buna ek olarak, etki büyüklüğünü belirlemek üzere elde edilen eta kare değerleri açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik puan ortalamaları üzerinde, yöneticilerinden takdir görme değişkeninin etkisi orta düzeyde (η2= 0.08) bulunurken, diğer anlamlı fark elde edilen değişkenlerin etkisinin ise küçük düzeyde olduğu bulunmuştur. Diğer yandan, öğretmenlerin mesleki tükenmişlik puanları ile iş doyumu (r= -0.37; p<.01) ve genel yetkinlik inancı puanları (r= -0.26; p<.01) arasında negatif yönde anlamlı ilişkiler elde edilmiş ve iş doyumu ile genel yetkinlik inancı puanlarının birlikte, mesleki tükenmişlik puanlarına ilişkin varyansın % 17'sini açıklayarak, mesleki tükenmişlik puanlarının anlamlı birer yordayıcı olduğu (R= .041, R2= 0.17, p<.01) görülmüştür.

Araştırmanın Sonuçları ve Öneriler: Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, öğretmenlerin mesleki tükenmişlik puanları üzerinde branş, cinsiyet, çalışma arkadaşlarından destek görüp görmeme ve medeni durum değişkenleri açısından

144 Burhan CAPRI – Mustafa GULER / Eurasian Journal of Educational Research 74 (2018) 123-144

anlamlı bir farklılık elde edilmezken, görev süresi, yaş, mesleğe bağlılık, yöneticilerinden takdir görme ve mesleğini kendine uygun görme değişkenleri açısından anlamlı bir farklılık elde edildiği görülmüştür. Diğer yandan, öğretmenlerin mesleki tükenmişlik puanları ile iş doyumu ve genel yetkinlik inancı puanları arasında negatif yönde anlamlı ilişkiler elde edilmiş ve iş doyumu ile genel yetkinlik inancı puanlarının birlikte mesleki tükenmişlik puanlarının anlamlı birer yordayıcı olduğu görülmüştür. Tükenmişlik sendromu konusunda öğretmenlerin bilgilendirilmesi, özellikle mesleğinde tükenmişlik yaşayan öğretmenlere önlemler alınması, öğretmenlerin özel eğitim alanında mesleki gelişimleri katkı sağlayacak, hizmet içi eğitim, kurs ve seminerlerin düzenlenmesi, öğretmenlerin tükenmişliklerini azaltabilir. Özel eğitim alanında yetişmiş personel ihtiyacı giderilmelidir. Bu yüzden üniversitelerde özel eğitim bölümlerinin sayısı arttırılmalı, bu bölümlerde ihtiyacı karşılayacak sayıda mezun verilmelidir. Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde çalışan öğretmenlere tükenmişliği konusunda, yapılacak yeni araştırmalarda, yapılacak yeni araştırmalarda, problem çözme, yaşam doyumu, stres, evlilik uyumu, öz-yeterlik, yükleme biçimleri gibi farklı değişkenlerle incelenmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Tükenmişlik, İş Doyumu, Genel Yetkinlik İnancı, Özel Eğitim Öğretmenleri

Evaluation of Burnout Levels in Teachers regarding Socio-Demographic Variables, Job Satisfaction and General Self-Efficacy

Öz

Purpose: This study aims to examine the occupational burnout levels of teachers working in special education and rehabilitation centers affiliated with the Ministry of National Education regarding socio-demographic variables, job satisfaction, and general self-efficacy levels.

Research Methods: The descriptive method and relational scanning model were used in the study. The research group consists of 297 females and 155 males. This total of 452 teachers participated in the Special Education Specialist Training Course in Aydın/Kuşadası, Mersin, and Erzurum provinces between 04/20/2015 and 07/10/2015 for participants in different cities of Turkey. A Personal Information Form created by the researchers, along with the Burnout Scale-Short Form (BS-SF), Minnesota Job Satisfaction Scale, and General Competence Belief Scale (GCBS) were used in the research. In the analysis of the data, t-test, One-Way Analysis of Variance (ANOVA), Pearson correlation coefficient, and multiple regression analysis were used. Findings: As a result of the analysis, significant negative correlations were found between teachers’ occupational burnout levels and levels of job satisfaction and general competence beliefs. Also, job satisfaction and general competence belief levels together were a significant precursor of occupational burnout levels.

Implications for Research and Practice: The work environment of special education teachers should be improved, and they should be provided social opportunities. The emphasis should be on family education studies. The burden of special education teachers should be reduced by providing the necessary counseling and guidance services for families parenting children with disabilities.

Anahtar Kelimeler

Occupational Burnout, Job Satisfaction, General Self-Efficacy, Special Education Teachers

Kaynakça

• Akinci, M. (2016). Özel eğitim kurumlarında (rehabilitasyon) ve devlet okullarında calışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri [The level of burnout of teachers who work in private schools (rehabilitation) and public schools]. (Master dissertation). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aksoy, S. U. (2007). Eskişehir ili özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin değerlendirilmesi [An assessment on the level of burnout of teachers who work in private institutions in Eskişehir province]. (Master dissertation). Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Ari, E. (2015). Öğretmenlerin iş doyumlarının mesleki tükenmişlik üzerine etkisinin yapısal eşitlik modeli ile araştırılması [Examination on the influence of Job Satisfaction of Teachers on Occupational Burnout by Structural Equation Modeling]. The Journal of International Social Research, 8(39), 549-565.
• Arslan, G. & Aslan, G. (2014). Zihin engelli bireylere eğitim veren öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin İncelenmesi (Tokat İli Örneği). [Examination of the burnout levels of teachers who give education for mentally handicapped individuals (Tokat Province Sample)]. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(2), 49-66.
• Aslan, H. (1997). Kocaeli’nde bir grup sağlık çalışanında işe bağlı gerginlik, tükenme ve iş doyumu [Tension, exhaustion and job satisfaction of healthcare professionals in Kocaeli]. Toplum ve Hekim,12(82), 24-29.
• Avsaroglu, S., Deniz, M. E. & Kahraman, A. (2005). Teknik öğretmenlerde yaşam doyumu iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Examination of Satisfaction with life, job satisfaction and occupational burnout levels of technical teacher]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 115-129.
• Aydemir, H. (2013). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ve yaşam doyumlarının incelenmesi [Analysis on the burnout levels and life satisfaction of teachers working in special education]. (Master dissertation). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Cabuk, A. (2015). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Evaluation on the burnout levels of teachers working in private education institutions in terms of certain variables]. (Master dissertation). Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cam, O. (1989). Hemşirelerde tükenmişlik ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi [Burnout in nurses and its evaluation according to different variables]. (Doctoral dissertation). Ege Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Capri, B. (2006). Tükenmişlik ölçeği’nin Türkçe uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışması [A study on validness and reliability of burnout scale adapted in Turkish]. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-77.
• Celik, F. (2016). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerde tükenmişlik: Adıyaman ili örneği [Burnout in teachers who work in private education institutions: Adıyaman Province Sample]. (Master dissertation). Türk Hava Kurumu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Celikkaleli, O. & Capri, B. (2008). Genel yetkinlik inancı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları [A study on validness and reliability of general competency scale adapted in Turkish]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 93–104.
• Ciftci, H. D. (2015). Özel eğitim merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mesleki yetkinlik ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi [Determination on the relationship between professional competence and burnout levels of teachers working in private education centers]. Mediterranean Journal of Humanities, 5(1), 221-241.
• Cimen, S. (2007). İlköğretim öğretmenlerinin tükenmişlik yaşantılarını ve yeterlik algıları[Burnout experiences and competency perception of primary school teachers]. (Master dissertation). Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Cokluk, O. (2003). Örgütlerde tükenmişlik. Elma, C. & Demir, K. (Ed.), Yönetimde Çağdaş Yaklasımlar. (2th ed.) [Burnout in Organizations. Elma, C. & Demir, K.
• Burhan CAPRI – Mustafa GULER / Eurasian Journal of Educational Research 74 (2018) 123-144 139 (Ed.), Contemporary Approaches in Management. (2th ed.]). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Colak, Y. (2017). İlkokul ve ortaokullarda görev yapan yönetici ve öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Analysis on the burnout levels of managers and teachers working in primary and secondary schools]. (Master dissertation). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Demirbas, A. R. (2006). Üç farklı hastanenin yöneticilerinin ve klinikte çalışan sağlık personelinin tükenmişlik durumları [Burnout states of managers working at different hospitals and healthcare personels working at clinics]. (Master dissertation). Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Emery, D. W. &Vandenberg, B. (2010). Special education teacher burnout and Act. International Journal Of Special Education, 25(3), 119-131.
• Erturk, E. & Kececioglu, T. (2012). Çalışanların iş doyumları ile mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkiler: Öğretmenler üzerine bir uygulama [Relationship between job satisfaction and occupational burnout levels of workers: A practice on teachers]. Ege Akademik Bakış, 12(1), 39-52.
• Evers, W., Brouwers, A. & Tomic, W. (2001). Burnout and self-efficacy: A study on teachers’ belief when implementing an innovative educational system in the netherland. British Journal of Educational Psychology, 72, 227-243.
• Fernet, C., Guay, F., Snecal, C. & Austin, S. (2012). Predicting ıntraindividual changes ın teacher burnout: The role of perceived school environment and motivational factors. Teaching and Teacher Education, 28, 514-525.
• Filiz, Z. (2014). Öğretmenlerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Examination on job satisfaction and the burnout level of teachers]. Uluslararası Yönetim İktisat ve İsletme Dergisi, 10(23), 157- 171 Forlin, C. (2001). Inclusion: İdentifying potential stressors for regular class teachers. Educational Research, 43(3), 235–245.
• Girgin, G. & Baysal, A. (2005). Tükenmişlik sendromuna bir örnek: Zihinsel engelli öğrencilere eğitim veren öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyi [An example of burnout syndrome: Occupational burnout of teachers who give education for mentally handicapped students]. TSK Koruyucu Hekimlik Bulteni, 4(4), 172-187.
• Gozum, S. (1996). Koruyucu sağlık hizmetlerinde görev yapan hemşire ve ebelerde iş doyum, tükenmişlik ve işe devamsızlığı etkileyen faktörlerin araştırılması [Research on the factors affecting job satisfaction, burnout and absenteeism of nurses and midwifes working at preventive health services]. (Unpublished doctoral dissertation). Atatürk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Gunduz, B., Capri, B. & Gokcakan, Z. (2013). Mesleki tükenmişlik, işle bütünleşme ve iş doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Analysis on the relationship between occupational burnout, combination with work and job satisfaction].Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 29-49.
• İzgar, H. (2001). Okul yöneticilerinde tükenmişlik [Burnout in School Administrators] Ankara: Nobel Yayınları.
• Kapar, G. (2016). Lise öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik ve iş doyumu düzeyleri üzerine bir çözümleme: Van örneği [An analysis on the occupational burnout and job satisfaction level of high school teachers: Van Sample]. (Master dissertation). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Kaybasi, Y. (2008). Bazı değişkenler açısından öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri [The occupational burnout levels of teachers in terms of certain variables]. Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 191-212.
• Kinman, G., Wray, S. & Strange, C. (2011). Emotional labour, burnout and job satisfaction in teachers: The role of workplace social support. International Journal of Experimental Educational Psychology, 31(7), 843-856.
• Mistan, B. (2017). Özel eğitim kurumlarında çalışan öğretmenlerin iş doyumu ve mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Evaluation on the job satisfaction and occupational burnout level of teachers working in private education institutions in terms of certain variables]. (Master dissertation). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Oruc, S. (2007). Özel eğitim alanında çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi: Adana ili örneği [Evaluation on the burnout levels of teachers working in private education institutions in terms of certain variables: Adana Province Sample]. (Master dissertation). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Otacioglu, S. G. (2008). Müzik öğretmenlerinde tükenmişlik sendromu ve etkileyen faktörler [Burnout syndrome in music teachers and its influencing factor]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(15), 103-116.
• Ozcan, E. (2016). Özel eğitim okulunda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin karşılaştırılması [Comparison on the burnout level of teachers working in private schools]. (Master dissertation). Ufuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ozkan, S. (2008). Rol çatışması ve rol belirsizliğinin hekim ve hemşirelerin tükenmişlik düzeyleri üzerine olan etkileri [The effects of role conflict and role ambiguity on the burnout levels of medical doctors and nurses]. (Master dissertation). Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sagir, M., Ercan, O., Duman, A. & Bilen, K. (2014). Matematik öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik ve iş tatmin düzeyleri arasındaki ilişki [Relationship between the occupational burnout and job satisfaction level of math teachers]. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 277-294.
• Strassmeier, W. (1992). Stres amongst teachers of children with mental handicaps. International Journal of Rehabilitation Research, 15, 235–239.
• Sucuoglu, B. & Kuloglu, N. (1996). Özürlü çocuklarla çalışan öğretmenlerde tükenmişliğin değerlendirilmesi [Evaluation on the burnout level of teachers who work with disabled children]. Türk Psikoloji Dergisi, 10(36), 44-60.
• Surgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve tükenmişliği etkileyen örgütsel faktörler: Akademik personel üzerinde bir uygulama [Burnout and organizational factors that affect burnout]. (Master dissertation). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sahin, D. (2009). Ankara Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesi hemşirelerinin rol çatışması-rol belirsizliği ve tükenmişlik durumları [Role conflict-role ambiguity and burnout states of nurses in Keçiören Ankara Training and Research Hospital]. (Master dissertation). Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Sanli, S. (2006). Adana ilinde çalışan polislerin iş doyumu ve tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi [Evaluation on the job satisfaction and burnout levels of policemen working in Adana province in terms of certain variables]. (Master dissertation). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tanrıverdi, L. (2008). İlköğretim müfettişlerinin iş tatmini ile tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Analysis on job satisfaction and the burnout level of primary school inspectors]. (Master dissertation). Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tarakci, E., Tutuncuoglu, F. & Tarakci, D. (2012). Özel eğitim ve rehabilitasyon alanında çalışan meslek elemanlarının öz-yeterlilik ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi [Examination of Self-Sufficiency and burnout level of members of profession working in private education and rehabilitation sector]. Fizyoterapi Rehabilitasyon, 23(1), 26-35.
• Tumkaya, S. (1996). Öğretmenlerdeki tükenmişlik görülen psikolojik belirtiler ve başa çıkma davranışları [Psychological signs and dealing ways for burnout in teachers]. (Doctoral dissertation). Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Tuncbilek, S. (2016). Özel eğitim okul öğretmenlerinin mesleki tükenmişlik duygusu ve iş tatminleri arasındaki ilişki: Ankara ili örneği [Relationship between the feeling of occupational burnout and job satisfaction of teachers working at private schools: Adana province sample]. (Master dissertation). Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Weiskopf, P. E. (1980). Burnout among teachers of exceptional children. Exceptional Children, 47(1), 18-23. Yalcın, B. S. & Bek, H. (2010). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde çalışan eğitimcilerin mesleki yeterlilik algısı ile iş doyumlarının incelenmesi [Analysis on the professional competency perception and job satisfaction of educators 123-144 working at private education and rehabilitation centers]. Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3, 55-70.