İletişim Bozuklukları Üzerine Bir Araştırma: Kültürlerarası Bir Ortamda Yanlış Anlama Kaynakları

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 78, 139 - 158, 20.11.2018

Perihan Korkut , Mustafa Dolmacı Burcu Karaca

Öz

Problem
durumu:  Son yıllarda artan kültürler arası iletişim olgusu,
kültürler arası iletişim kavramının dil öğretimi sürecine de katılması
gerekliliğini ortaya çıkarmıştır. Bu yüzden, özellikle İngilizce öğretmenliği
bölümü öğrencilerinin, öğrenmekle ve gelecekte öğretmekle yükümlü oldukları
dilin, evrensel ve toplumları birbirine bağlayan bir dil olduğu da göz önünde
bulundurulduğunda, kültür ve küresel toplum konularında eğitilmesi gerektiği
doğru bir düşünce olacaktır. Bu düşünce, ikinci dil öğrencilerinin ikinci dilde
kurdukları iletişimlerin kültürel gelişimleri açısından değerlendirmelerini ön
plana taşımaktadır. Türk eğitim sisteminde öğrencilere bu olanağı sunan değişim
programları yer almaktadır. En önemlisi de Avrupa Birliği Komisyonunun sunduğu
Erasmus Öğrenci Değişim Programıdır. Erasmus Değişim Programı’nın öğrencilerin
başka kültürlerden öğrencilerle buluşmalarını sağlaması açısından uluslararası
farkındalıklarına katkıda bulunduğu söylenebilir. İngilizcesi ileri derecede
olan öğrenciler için bile farklı kültürlerden biriyle karşılaştığında, birçok
kaynağa bağlı olarak, yanlış anlamalar söz konusu olabilir. Bunun sonucunda da
Erasmus Değişim Programı çok kültürlülük hedefine ulaşamıyor olabilir.

Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı Erasmus Programı ile gelen
ziyaretçi öğrenciler ile Türk sınıf arkadaşları arasında geçen iletişimlerde
kültür farklılığından kaynaklanan iletişim problemlerini araştırmaktır. Bu
problemlerin ortaya çıkarılması gerekli önlemlerin alınması ve Erasmus
programına dahil olan öğrencilerin oryantasyon etkinliklerinde kullanılabilmesi
açısından alan yazına katkı sunacaktır.

Araştırmanın
Yöntemi: Bu araştırma, nitel
araştırma yöntemlerinden fenomenolojik araştırma türündedir. Veriler toplam 69
katılımcıdan toplanmıştır. Bunların 39’u Türkiye’deki üç farklı üniversitede
okumakta olan Türk üniversite öğrencileri iken 30 katılımcı da bu
üniversitelerde Erasmus program ile ziyaretçi öğrenci statüsünde olan beş
farklı ülkeden gelen öğrencilerdir.

Literatür taramasından elde edilen teorik bilgiler
ışığında oluşturulan beş adet açık uçlu soru katılımcılara yöneltilmiştir.
Veriler toplanırken soruların her biri katılımcılara açıklanmış ve
tartışılmıştır. Daha sonra katılımcılara yanıtlarını kâğıda dökmeleri için
zaman tanınmıştır. Bu şekilde özellikle ziyaretçi öğrencilerin birbirlerine
anadillerinde sorulardan anladıklarını açıklamaları mümkün olmuş, oluşabilecek
yanlış anlamaların önüne geçilmeye çalışılmıştır.

Elde edilen veriler, araştırmacılar tarafından içerik
analizi ile incelenerek temalar ve alt temalar oluşturulmuştur. Öncelikle her
araştırmacı kendi üniversitesinden gelen cevapları ayrı ayrı okumuş ve örnek
alıntılar ile özetlemiştir. Daha sonra üç araştırmacı bir araya gelerek
analizlerin örtüşen ve örtüşmeyen yönlerini tartışmışlardır. Araştırmacılar,
literatürün ışığında temaları birlikte belirlemişlerdir. Daha sonra her
araştırmacı verileri belirtilen temalar doğrultusunda okuyarak kontrol
etmiştir.

Araştırmanın
Bulguları: Katılımcıların verdikleri
cevaplar üç ana tema etrafında toplanmıştır: (1) iletişimin kalitesi (2) genel
olarak yanlış anlamaların kaynakları – kültürel davranışlar, edimbilimsel
unsurlar, eğitim ve diğer alanlar ve (3) birbirlerini algılayış biçimleri. Buna
göre Türk öğrenciler ziyaretçi öğrenciler ile iletişimlerinin kalitesini
onların algıladıklarından daha iyimser olarak değerlendirmektedirler. Örneğin
Türk öğrenciler içinden iletişimini %100, yani mükemmel olarak değerlendiren 4
katılımcı olmasına rağmen ziyaretçi öğrenciler arasında mükemmel iletişimi
olduğunu rapor eden katılımcı çıkmamıştır. Yanlış anlamalarda önemli kaynaklar
genellikle göz teması kurma alışkanlıkları, davet etme ve davete iştirak
alışkanlıkları olarak tanımlanmıştır. Ziyaretçi öğrenciler uzun göz teması
kurduklarında Türk öğrencilerin kendilerinden bir şey istediğini düşündüklerini
belirtmişlerdir. Davet ve davete iştirak konularında da Türk öğrencilerin hayır
cevabını kolay kolay kabul etmediğini düşündüklerini, daha sonra Türk kültürünü
tanıdıkça buna alıştıklarını anlatmışlardır. Benzer şekilde Türk katılımcılar
da ziyaretçi öğrencilerin sıklıkla davet ve ikramda bulunmadıklarını ve
davetlere karşılık vermediklerini ifade etmişlerdir. Eğitim konusunda Türk
öğrenciler ziyaretçi öğrencilerin ders çalışma disiplinleri ve örneğin
kütüphaneyi daha fazla kullanmaları gibi noktaları belirtmişler, bu
özelliklerini de yurt dışındaki eğitim sisteminin farklı olmasına
bağlamışlardır. Ziyaretçi öğrenciler için ise özellikle öğretim üyeleri ile
aralarındaki iletişimdeki zorlukların genellikle onların İngilizce
seviyelerinin daha yüksek olmasını beklemelerinden kaynaklandığı ortaya
çıkmıştır.  Birbirlerini nasıl gördükleri
sorusuna da ziyaretçi öğrencilerin Türkleri yardımsever, iyi niyetli ama bazen
sınırları aşma noktasında fazla korumacı olarak tarif ederken Türk öğrenciler
de ziyaretçi öğrencileri daha bireysel ve özgür ruhlu kişiler olarak tarif etme
eğilimindedirler. 

Araştırmanın
Sonuçları ve Öneriler: Araştırmanın
sonuçlarına göre hem Türk öğrenciler, hem de ziyaretçi öğrencilerin
iletişimlerinde birbirlerini yanlış anladıkları, ya da yanlış anlaşıldıklarını
düşündükleri durumlar olmuştur. Bu yanlış anlaşılmalar çoğunlukla, iletişim
kaynaklarının sahip olduğu kültürel farklılıklardan kaynaklanmaktadır. Bunlar,
bilgilendirme ile kolayca üstesinden gelinebilecek, göz teması, davet ve davete
iştirak gibi konulardır. Kolayca anlaşılmaktadır ki, hem ev sahibi hem de
misafir öğrenciler, yeni karşılaştıkları kültürdeki sosyokültürel açıklarını,
kendi sahip oldukları kültürün normları ile doldurmaya çalışarak iletişimsel
bozukluklara ve yanlış anlaşılmalara sebebiyet vermiştir. Çalışma
göstermektedir ki, sosyokültürel deneyim eksikliğinden kaynaklanan yanlışlar,
öğrencilerin dilsel iletişim becerilerine de ket vurmaktadır. Bunun önüne
geçebilmek için, üniversitelerde verilen dil eğitiminde ve öğrencileri Erasmus
değişim programına hazırlama programlarında bu çalışmanın sonuçları ışığında
farkındalık etkinlikleri yürütülebilir. Daha fazla oryantasyon etkinlikleri ile
öğrencilerin yaşadığı zorluklar ortadan kaldırılmaya çalışılabilir.
Öğrencilerin, farklı kültürlere, kültürel farklılıklara karşı tutumlarını
geliştirmeye, tolerans ve saygı göstermeye yönelik çalışmalar ve
bilgilendirmeler yapılabilir. Özellikle Erasmus Değişim Programı kapsamında
uzun dönem yurt dışında bulunacak öğrencilerin, kültürel bir şok yaşamaması ve
tolerans geliştirmelerinin kolaylaştırılması açısından, yabancı öğrencilerle
kısa dönemli görüşmelere ve etkinliklere katılmaları sağlanabilir. İleriki
çalışmalarda daha farklı veri toplama süreçleri tasarlanarak daha fazla
kültürün temsil edildiği çalışmalar yapılmalıdır. 

Anahtar Kelimeler

Kültürlerarası iletişim, iletişimsizlik, değişim öğrencileri, kültürel farklılıklar

A Study on Communication Breakdowns: Sources of Misunderstanding in a Cross-Cultural Setting

Öz

The Erasmus
exchange program has a positive influence on students’ intercultural awareness
since they find the chance to meet other cultures. Despite high levels of
proficiency, there may still be misunderstandings between students of different
cultures. As a consequence, the Erasmus program might not achieve its
pluriculturalism aim. Purpose of the
Study: This study aimed to find out what kind of communicational problems
-if any- stemmed from cultural differences in the interactions of Erasmus
students with the Turkish students in an undergraduate education context. Method: The data was collected from 69
participants: 39 Turkish students attending three different universities in
Turkey and 30 Erasmus students coming from seven different countries.

Findings: The answers were clustered in three main themes; the quality of
communication; common areas of misunderstanding; and perceptions of each other.
Turkish students perceived a better quality of communication with the visiting
students. The eye contact patterns of the visiting students and Turkish students
caused misunderstanding. As for pragmatics, inviting and offering procedures w ere
the main sources of misunderstanding. Visiting students perceived Turkish
people as helpful and benevolent, sometimes to the point of being pushy or too
protectionist. Turkish people, on the other hand, tended to describe visiting
students as individualistic and “free-spirited” people. Implications for Research and Practice: University courses can help
students engage in awareness raising activities, and provide more orientation
at the onset of exchange terms. Further studies are needed to investigate other
potential areas of miscommunication, and with a more representative sample of
cultures.

Anahtar Kelimeler

Intercultural Communication, Miscommunication, Exchange students, Cultural differences

Kaynakça

• Baker, W. (2012). From cultural awareness to intercultural awareness: Culture in ELT. ELT Journal, 66(1), 62-70.
• Barkhuizen, G., & Feryok, A. (2006). Pre-service teachers’ perceptions of a short-term international experience programme. Asia-Pacific Journal of Teacher Education, 3(1), 115-134. DOI: 10.1080/13598660500479904
• Barnett, G.A., & Jiang, K. (2017). Issues in intercultural communication: A systematic network analysis. In L. Chen (Ed.), Intercultural communication (pp.99-118). Boston/Berlin: Walter de Gruyter Inc.
• Bayat, N. (2013). A study on the use of speech acts. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 70, 213-221. DOI: 10.1016/j.sbspro.2013.01.057
• Berg, B.L. (2001). Qualitative research methods for the social sciences (4th ed.). Boston: Allyn and Bacon.
• Bordens, K.S., & Abbott, B.B. (2008). Research design and methods: A process approach (8th ed.). New York: McGraw Hill.
• Bratanic, M. (2007). Nonverbal communication as a factor in linguistic and cultural miscommunication. In A. Esposito, M. Bratanic, E.Keller & M.Marinaro (Eds.), Fundamentals of Verbal and Nonverbal Communication and the Biometric Issue (pp. 82-91). Amsterdam: IOS Press.
• Brown, H. D. (2007). Principles of language learning and teaching (5th ed.). New York: Pearson Longman.
• Byram, M. (1997). Teaching and assessing intercultural communicative competence. Clevedon, UK: Multilingual Matters Ltd.
• Chick, K. (1989). Intercultural miscommunication as a source of friction in the workplace and in educational settings in South Africa. In O. Garcia & R. Otheguy (Eds.), English Across Cultures, Cultures Across English (pp.139-160). Berlin-NY: Mouton de Gruyter.
• Council of Europe. (2001). Common European framework of reference for languages: Learning, teaching and assessment. Cambridge: Cambridge University Press.
• Crowther, D., & DeCosta, P.I. (2017). Developing mutual intelligibility and conviviality in the 21st century classroom: Insights from English as a lingua franca and intercultural communication. TESOL Quarterly, 51(2), 450-460.
• Dörnyei, Z. (2007). Research methods in applied linguistics: Quantitative, qualitative and mixed methodologies. Oxford: Oxford University Press.
• Fox, C. (1997). The authenticity of intercultural communication. International Journal of Intercultural Relations, 21(1), 85-103.
• Garand, D. (2009). Misunderstanding: A typology of performance. Common Knowledge. 15(3), 472-500.
• Groenwald, T. (2004). A phenomenological research design illustrated. International Journal of Qualitative Methods, 3(1), 42-55.
• Gulbinskiene, D., & Lasauskiene, R. (2014). Intercultural communicative competence (ICC) of EFL students at university level. Man and the Word/Foreign Languages, 16(3), 150-159.
• Hao, Q, H., & Zhang, Y. (2009). A survey on Chinese college students’ intercultural literacy. US-China Foreign Language, 7(7), 1-5.
• Hartog, J. (2006). Beyond “misunderstandings” and “cultural stereotypes”: Analysing intercultural communication. In K.Buhrig, & J.D. ten Thije (Eds.), Beyond misunderstanding: Linguistic analyses of intercultural communication (pp. 175-188). Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Ieracitano, F. (2014). New European citizens? The Erasmus generation between awareness and scepticism. European Journal of Research on Social Studies, 1(1), 16-21. DOI: 10.15526/ejrss.201416199
• Ifantidou, E. (2013). Pragmatic competence and explicit instruction. Journal of Pragmatics, 59, 93-116. DOI: 10.1016/j.pragma.2012.12.008
• Kaur, J. (2011). Intercultural communication in English as a lingua franca: Some sources of misunderstanding. Intercultural Pragmatics, 8(1), 93-116. DOI: 10.1515/IPRG.2011.004 Miles, M.B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Novinger, T. (2001). Intercultural communication: A practical guide. Texas: University of Texas Press.
• Olsina, E.C. (2002). Managing understanding in intercultural talk: An empirical approach to miscommunication. Atlantis, 24(2), 37-57.
• Qin, X. (2014). Exploring the impact of culture in five communicative elements: Case of intercultural misunderstandings between Chinese and American. Journal of Intercultural Communication, 34. Retrieved from http://eds.a.ebscohost.com/eds/delivery?sid=aaee960aOa34-4c.1f-82e3-eOFlebbe30f9
• Spinthourakis, J.A., Karatzia-Stavlioti, E., & Roussakis, Y. (2009). Pre-service teacher intercultural sensitivity assessment as a basis for addressing multiculturalism. Intercultural Education, 20(3), 267–276.
• The Centre for UE Education and Youth Programmes, Turkish National Agency, LLP/Erasmus Programme. (2010). Studying in Turkey for Erasmus (4th ed.). Retrieved from http://www.ua.gov.tr/docs/erasmus-/studying_in_turkey.pdf?sfvrsn=0
• Uckun, B. & Buchanan, J. (2009). Investigation of cross-cultural communication between native English-speaking lecturers and their students in Turkish tertiary education. Gaziantep Üniversitesi SosyalBilimler Dergisi, 8(1), 101-109.
• Verma, M. H. (2013). Communication breakdown: a pragmatics problem. The Criterion An International Journal in English. 12, 1-8. Retrieved February, 21, 2018 from http://www.the-criterion.com/V4/n1/Verma.pdf
• Walters, L.M., Garii, B., & Walters, T. (2009). Learning globally, teaching locally: Incorporating international Exchange and intercultural learning into pre-service teacher training. Intercultural Education, 20(1), 151-158. DOI: 10.1080/14675980903371050
• Yu W., Chang, X. (2009). An investigation into learners’ intercultural communicative competence. US-China Foreign Language,7(8), 22-27.