Öz
Problem Durumu: Devam niyeti bireyin bir yere başvurma, çalıştığı ya da bulunduğu kurumda çalışmaya istekli olma durumu olarak tanımlanmaktadır (Chapman vd., 2005). Örgütsel ün kavramı ise bir örgütün kimliği ve önemi ile ilgili bireylerin sahip olduğu ortak görüşlerdir (Rao, 1994; Rindova & Kotha, 2001), örgütün medyadaki görünürlüğü ve popülerliği (Deephouse, 2000) ve farklı topluluklardaki bireylerin zihinlerinde örgütler ile ilgili varolan anlayış (Grunig & Hung, 2002; Yang & Grunig, 2005) olarak tanımlanmaktadır. Çalışma kapsamındaki kavramlardan bir diğeri ise örgütsel çekicilik kavramıdır. Bir kurumun, gelecekteki işgörenler tarafından çekici bir iş yeri olarak değerlendirilmesi olarak tanımlanan örgütsel çekicilik kavramı, bireylerin çalışacakları yere, o yerde çalışmak için başvurup başvurmama konusundaki karar verme süreçlerini etkileyen önemli bir faktör olarak ele alınmaktadır (Akçay, 2014).
Örgütsel çekicilik ile örgütsel ün arasındaki ilişkiyi inceleyen bir dizi çalışma vardır (Cable & Graham, 2000; Turban ve Cable, 2003; Caligiuri ve diğerleri, 2010; Williamson, King, Lepak & Sarma, 2010). Başarılı bir şekilde yönetildiğinde örgütün itibarı, kurumun hedef grup için tanınırlığının artışına ve örgüte yakınlığın artmasına yardımcı olur. Bu sayede hedef grubun bireyleri daha yüksek itibarı olan kuruluşları tercih etmektedir (Brook ve ark. 2003). Benzer şekilde, örgütsel çekicilik ve tanınırlık arasındaki ilişkiyi konu alan çalışmalarda, örgütsel çekicilik düzeyinin önemli öncüllerinden biri olduğu vurgulanmıştır (Gatewood, Gowan & Lautenschlager, 1993; Turban ve Greening, 1997; Stevens, Dragoni &. Collins, 2001; Turban ve arkadaşları, 2001).
Örgütsel itibar, örgütsel çekicilik ve devam etme niyeti arasındaki ilişki “eylem teorisi” ile açıklanabilir (Fishbein ve Ajzen, 1975). Mantıksal eylem teorisi, kişinin davranışsal niyetini tanımlayan belirleyicilerinden birinin bir nesneye, organizasyona veya davranışa dair insanların fikirleri olduğunu öne sürmektedir. Bu fikirler bir nesne, örgüt veya davranış hakkında öznel bir norm oluştururlar. Bu teori açısından örgütsel itibarın ve örgütsel çekiciliğin öznel normlar oluşturduğunu söylemek yanlış olmaz.
Araştırmanın Amacı: Bu çalışmanın amacı, bir üniversitenin kurumsal itibarının ve örgütsel çekiciliğin uluslararası öğrencilerin lisans eğitimini aldıkları üniversitede lisansüstü eğitime devam etme niyetine olan etkisini tespit etmektir. Buna göre, bu çalışmanın hipotezleri aşağıdaki gibi oluşturulmuştur:
Hipotez 1: Üniversitenin itibarı öğrencilerin üniversitenin çekiciliğine ilişkin algılarını etkiler. Hipotez 2: Öğrencilerin üniversitenin itibarına ilişkin algılarının, öğrencilerin lisans eğitimini aldıkları üniversitede lisansüstü eğitimine devam etme niyetleri üzerinde anlamlı etkisi vardır. Hipotez 3: Öğrencilerin üniversitenin çekiciliğine ilişkin algılarının, öğrencilerin lisans eğitimini aldıkları üniversitede lisansüstü eğitimine devam etme niyetleri üzerinde anlamlı etkisi vardır.
Hipotez 4: Üniversitenin örgütsel çekiciliği, örgütsel itibarının öğrencilerin lisans eğitimine devam ettikleri üniversitede lisansüstü eğitime devam etme niyetleri üzerindeki etkisinde aracı rolü vardır.
Araştırmanın Bulguları: Çalışma Kocaeli Üniversitesinde yapılmıştır. Üniversite Marmara Bölgesi’nde yer alan Kocaeli ilinde yer almaktadır. Marmara Bölgesi Türkiye’nin en çok sanayileşmiş bölgesi olduğundan ve İstanbul’un yer aldığı bölge olmasından dolayı uluslararası öğrenciler tarafından oldukça fazla şekilde tercih edilen bir bölgedir. Kocaeli de İstanbul’un komşu illerinden biri olduğu ve büyükşehir olduğundan dolayı birçok iş imkanına ve sosyal imkanlara sahiptir. Tüm bu etkenlerin uluslararası öğrencilerin üniversite tercihlerini etkilediklerine inanılmaktadır. Ayrıca Kocaeli Üniversitesi 81000 öğrencisi ve 2000’den fazla akademik personeli ile Türkiye’nin en kalabalık üniversitelerinden biridir. 2018 yılı verilerine göre, Kocaeli Üniversitesi Türkiye’deki üniversiteler arasında akademik çalışmalar, doktora programlarından mezun olan öğrenciler gibi kriterlere göre değerlendirildiğinde 30. sırada yer almaktadır (URAP, 2018).
Araştırmanın örneklemini 2015-2016 eğitim öğretim yılında Kocaeli Üniversitesi’nde eğitim gören 1476 uluslararası öğrenciden o yıl eğitime başlayan 231 öğrenci oluşturmaktadır. Öğrencilerin çoğu Türkmenistan, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgizistan, Tacikistan ve Özbekistan gibi Türkî Cumhuriyetlerinden gelmektedir. Bu öğrencileri Avrupa’dan ve Afrika ülkelerinden gelen öğrenciler takip etmektedir. Öğrencilerin 85’i (%36,8) kadın, 146’sı (%63,2) erkektir. 134’ü (%58) lisans öğrencisi, 71’i (%30,7) yüksek lisans ve 26’sı (%11,3) doktora öğrencisidir.
Araştırma sonucunda üniversitenin örgütsel itibarının örgütsel çekiciliği (β=0.90, p=0.000) ve devam niyetini (β=0.74, p=0.000) yordadığı bulunmuştur. Bu sonuçlar, örgütsel çekiciliğin, üniversitenin örgütsel itibarı ile öğrencilerin lisans eğitimini aldıkları üniversitede lisansüstü eğitimine devam etme niyetleri arasındaki ilişkide kısmi bir aracı rolüne sahip olduğunu göstermektedir. Araştırmanın sonuçları, uluslararası öğrencilerin üniversitenin örgütsel itibarı, öğrencilerin lisans eğitimini aldıkları üniversitede lisansüstü eğitimine devam etme niyetleri ve örgütsel çekiciliğe ilişkin algıları arasında olumlu ilişkiler olduğunu ortaya koymuştur. Üniversitenin örgütsel itibarı hakkındaki algılarının ve örgütsel çekiciliğin, aynı üniversitede lisansüstü eğitime devam niyetlerini etkilediği görülmektedir. Araştırmanın bir başka bulgusu, uluslararası öğrencilerin üniversitenin örgütsel itibarına ilişkin algısının, üniversitenin örgütsel çekiciliğe ilişkin algıları üzerinden aynı üniversitede lisansüstü eğitime devam etme niyetini etkilemiş olmasıdır. Başka bir ifadeyle, üniversitenin örgütsel çekiciliğinin, üniversitenin örgütsel itibarı ile öğrencilerin lisans eğitimini aldıkları üniversitede lisansüstü eğitimine devam etme niyetleri arasında aracılık yapan bir değişken olduğu bulunmuştur. Araştırma kapsamında elde edilen bir diğer bulgu ise üniversitenin örgütsel itibarının alt boyutları olan akademik performansın kalitesi, dış performansın kalitesi ve duygusal özdeşleşme boyutları ile üniversitenin örgütsel çekiciliği ve öğrencilerin lisans eğitimini aldıkları üniversitede lisansüstü eğitimine devam etme niyetleri arasında pozitif yönde bir ilişki olmasıdır. Bunun yanı sıra, öğrencilerin üniversitenin örgütsel itibarının alt boyutlarına ilişkin algıları, örgütsel çekicilik ve üniversitede lisansüstü eğitime devam etme niyetlerini doğrudan etkilemektedir. Araştırmanın sonucunda örgütsel itibarın alt boyutlarından akademik performansın kalitesi, üniversitenin örgütsel çekiciliği ve üniversitede lisansüstü eğitime devam etme niyetini en çok etkileyen alt boyutu olduğu bulunmuştur.
Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Araştırmanın sonuçları, uluslararası öğrencilerin üniversitenin örgütsel itibarı, aynı üniversitede lisansüstü eğitime devam etme niyeti ve örgütsel çekicilik algıları arasında olumlu ilişkiler olduğunu ortaya koymuştur. Üniversitenin örgütsel itibarı hakkındaki algıları, üniversite ve örgütsel çekiciliğin devam etme niyetlerini doğrudan etkilediği görülmektedir. Ayrıca, sonuçlar örgütsel çekiciliğin örgütsel itibar ve devam etme niyeti arasındaki ilişkiye aracılık ettiğini göstermiştir.
Diğer çalışmalarda olduğu gibi, bu araştırmanın bazı sınırlılıkları vardır. İlk olarak, bu çalışma 2015-2016 akademik yıllarında Kocaeli Üniversitesine kayıtlı uluslararası öğrencilere yapılmıştır. Algılarının değişip değişmediğini anlamak için aynı öğrencilerle 2., 3. veya 4. yıllarında başka bir araştırma yapılması önerilebilir. Ayrıca bu çalışma yalnızca bir üniversitedeki uluslararası öğrenciler ile gerçekleştirilmiştir. Bu durumun, çalışmanın genellenebilirliğini sınırlandırdığını söylemek mümkündür. Bu nedenle, diğer araştırmacıların daha kapsamlı bir sonuca ulaşmak için bu araştırmayı diğer üniversitelerdeki uluslararası öğrencilerle yapmaları önerilebilir. Bu sayede çalışmanın genellenebilirliği arttırılabilecek, daha kapsamlı veriler elde edilebilecektir.