Adölesanlarda Sağlık Okuryazarlığı ve Beslenme Okuryazarlığının Diyet Kalitesine Etkisi

Yıl 2021, Sayı: 27, 532 - 538, 30.11.2021

Münire Kırşan Burcu Ateş Özcan

https://doi.org/10.31590/ejosat.962135

Cited By: 6

Öz

Sağlık okuryazarlığı ve beslenme okuryazarlığı son zamanlarda gittikçe popüler hale gelirken, konu hakkında yeterli çalışma bulunmaması ilgili çalışmalara ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Bu çalışma adölesanların sağlık okuryazarlığı ve beslenme okuryazarlığı düzeylerinin diyet kalitesine etkilerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışma özel bir lisede 2020-2021 güz döneminde eğitim-öğrenim gören 15-19 yaş arası 70’i erkek, 158’i kız toplamda 228 adölesan ile yürütülmüştür. Katılımcılara anket formu, sağlık okuryazarlığı ölçeği (SOY-32), beslenme okuryazarlığı ölçeği (BOY) ve Akdeniz diyeti kalite indeksi (KIDMED) uygulanmıştır. Katılımcıların ortalama SOY-32 puanı 15,24 ± 10,25 puan (yetersiz düzey), ortalama BOY puanı 60,88 ± 18,53 puan (orta düzey), ortalama KIDMED puanı 6,6 ± 2,17 puandır (orta diyet kalitesi, diyette iyileştirme gerekli). SOY-32 ile BOY puanları arasında zayıf derecede pozitif yönlü anlamlı (p<0,001), diyet kalitesi ile negatif yönlü (p>0,05), BOY ile diyet kalitesi arasında ise pozitif yönlü (p=0,073) ilişkiler saptanmıştır. Beslenme okuryazarlığı puanının 1 birim artması ile diyet kalitesi puanının 0,018 birim arttığı, SOY-32 puanının 1 birim artması ile diyet kalitesinin 0,012 puan azaldığı saptanmıştır. Öğrencilerin %38,6’sının beslenme ve sağlık bilgilerini edindiği kaynağın televizyon, radyo, internet olduğu, %27,2’sinin aile, arkadaş ve sadece %7,5’in diyetisyen, %2,6’sının doktor ve sağlık çalışanı olduğu gözlenmiştir. Çalışmada adölesanların sağlık okuryazarlığı, beslenme okuryazarlığı ve diyet kalitesi düzeyleri ve etkileri beklenenin altındadır. Bunun sebebinin, öğrencilerin doğru bilgi kaynaklarına ulaşamamaları veya bilgiyi hayata geçirmede sıkıntı yaşamaları olabileceği düşünüldüğünden sağlık ve beslenme bilgilerinin doğru kaynaklar ile öğrencilere ulaştırılması ve bunlarla ilgili eğitimlerin öğrencilere verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık okuryazarlığı, Beslenme okuryazarlığı, Diyet kalitesi

Destekleyen Kurum

yoktur

Proje Numarası

yoktur

Teşekkür

yoktur

The Effect of Health Literacy and Nutrition Literacy on Diet Quality in Adolescents

Öz

While health literacy and nutritional literacy have become increasingly popular recently, the lack of sufficient studies on the subject shows that there is a need for relevant studies. This study was conducted to examine the effects of adolescents' health literacy and nutritional literacy levels on diet quality. The study was conducted with a total of 228 adolescents, 70 boys and 158 girls, between the ages of 15-19, studying in a private high school in the fall semester of 2020-2021. A questionnaire, health literacy scale (HLS-32), nutritional literacy scale (NLSA) and Mediterranean diet quality index (KIDMED) were applied to the participants. The mean HLS-32 score of the participants was 15.24±10.25 points (unsatisfactory), the mean NLSA score was 60.88±18.53 points (intermediate level), the mean KIDMED score was 6.6±2.17 points (moderate diet quality, improvement in diet needed). There were weakly positive and significant (p=<0.001) correlations between HLS-32 and NLSA scores, negative correlations with diet quality (p>0.05), and positive correlations between NLSA and diet quality (p=0.073). It was determined that with 1 unit increase in nutritional literacy score, diet quality score increased by 0.018 units, and with 1 unit increase in HLS-32 score, diet quality decreased by 0.012 points. It was determined that 38.6% of the students obtained their nutrition and health information from television, radio and internet, 27.2% obtained from family and friends, only 7.5% obtained from dietitians, 2.6% obtained from doctors and health frofessionals. In the study, the health literacy, nutritional literacy and diet quality levels and effects of the adolescents were lower than expected. Since it is thought that the reason for this may be that the students cannot reach the right information sources or have difficulties in implementing the information, it is recommended that the health and diet information be delivered to the students with the right resources and that related trainings should be given to the students.

Anahtar Kelimeler

Health literacy, Nutrition literacy, Diet quality

Proje Numarası

yoktur

Kaynakça

• Ateş Özcan, B., Yeşilkaya, B., Yaldız, N., & Pehlivan, M. (2020). Factors affecting quality in adolescents: the effect of sociodemographic characteristics and meal consumption. Progress in Nutrition, 22 (4), e2020094.
• Bari, N.N. (2012). Nutrition literacy status of adolescent students in Kambala district, Uganda. Oslo and Akershus Univercity College of Applied Sciences. Department of Sciences, Nutrition and Management. Master’s Programme in Food, Nutrition and Sciences.
• Bayındır Gümüş, A., & Yardımcı, H. (2020). Üniversite öğrencilerinin günlük besin ögesi alımlarının Akdeniz diyeti kalite indeksi (KİDMED) ile ilişkisi. Adıyaman Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2),167-173.
• Berberoğlu, U., Öztürk, O., İnci, M.B., & Ekerbiçer, H.Ç. (2018). Bir aile sağlığı merkezine kayıtlı 18-65 yaş grubu bireylerdeki sağlık okuryazarlığı durumunun değerlendirilmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 8(3), 575-581
• Berkman, N.D., Sheridan, S.L., Donahue, K.E., Halpern, D.J., & Crotty, K. (2011). Low health literacy and health outcomes: an updated systematic review. Ann Intern Med, 155(2), 97-107.
• Carbone, E.T., & Gibbs, H.D. (2013). Measuring nutrition literacy: Problems and potential solutions. J Nutr Disorders Ther, 3(1).
• Carbone, E.T., & Zoellner, J.M. (2012). Nutrition and health literacy: a systematic review to inform nutrition research and practice. J Acad Nutr Diet, 112(2), 254-265.
• Chang, L.C. (2011). Health literacy, self‐reported status and health promoting behaviours for adolescents in Taiwan. Journal of Clinical Nursing, 20(1‐2), 190-196.
• Dima-Cozma, C., Gavrilută, C., Mitrea, G., & Cojocaru, D. C. (2014). The importance of healthy lifestyle in modern society: a medical, social and spiritual perspective. Eur J Sci Theol, 10(3), 111-120.
• Gibbs, H.D., & Chapman-Novakofski, K. (2012). Exploring nutrition literacy: Attention to assessment and the skills clients need. Health, 4 (3), 120-124.
• Joulaei, H., Keshani, P., & Kaveh, M.H. (2018). Nutrition literacy as a determinant for diet quality amongst young adolescents: a cross sectional study. Progress in Nutrition, 20(3), 455-464.
• Koçak, K., & Saltuk Demir, L. (2019). Adölesanlarda sağlık okuryazarlığı ile riskli sağlık davranışarı arasındaki ilişki, 3. International 21. National Public Health Congress.
• Kolasa, K.M., Peery, A., Harris, & Shovelin, K. (2001). Food literacy partners program: a strategy to increase community food literacy. Topics in Clinical Nutrition, 16 (4), 1-10.
• Kuczmarski, M.F., Adams, E.L., Cotugna, N., Pohlig, R.T., Beydoun, M.A., Zonderman, A.B., & Evans, M.K. (2016). Health literacy and education predict nutrient quality of diet of socioeconomically diverse, urban adults. Journal of Epidemiology and Preventive Medicine, 2(1).
• Malatyalı İ., & Biçer E. (2018). Sağlık okuryazarlığı düzeyinin belirlenmesi: sivas cumhuriyet üniversitesi örneği, ASHD; 17(2), 16-27.
• Manganello, J.A. (2008). Health literacy and adolescents: a framework and agenda for future research. Health Educ Res, 23(5), 840-847.
• Mansfield, E., Wahba, R., & De Grandpré, E. (2020). Integrating a health literacy lens into nutrition labelling policy in Canada. Int J Env Res Pub He, 17(11), 4130.
• Naeeni, M.M., Jafari, S., Fouladgar, M., Heidari, K., Farajzadegan, Z., Fakhri, M., et al. (2014). Nutritional knowledge, practice, and dietary habits among school children and adolescents. Int J Prev Med, 5(Suppl 2), S171.
• Okyay P., & Abacıgil F. (2016). Türkiye sağlık okuryazarlığı ölçekleri güvenirlililk ve geçerlilik çalışması, Anıl Matbaa. 1. Baskı. Ankara 2016; 43-60.
• Quaidoo, E.Y., Ohemeng, A., & Amankwah-Poku, M. (2018). Sources of nutrition information and level of nutrition knowledge among young adults in the Accra metropolis. BMC Public Health, 18(1), 1-7.
• Rodrigues, P.R.M., Luiz, R.R., Monteiro, L.S., Ferreira, M.G., Gonçalves-Silva, R.M.V., & Pereira, R.A. (2017). Adolescents’ unhealthy eating habits are associated with meal skipping. Nutrition, 42, 114-120.
• Saribay, A.K., & Kirbas, S. (2019). Determination of nutrition knowledge of adolescents engaged in sports. Univers J Educ Res, 7(1), 40-47.
• Serra-Majem, L., Ribas, L., Ngo, J., Ortega, R.M., Garcia, A., Perez-Rodrigo, C. et al. (2004). Food, youth and the mediterranean diet in spain. Development of KIDMED, mediterranean diet quality ındex in children and adolescents. Public Health Nutr, 7(7), 931-935.
• Silk, K.J., Sherry, J., Winn, B., Keesecker, N., Horodynski, M.A., & Sayir, A. (2008). Increasing nutrition literacy: testing the effectiveness of print, web site, and game modalities. J Nutr Educ Behav, 40(1), 3-10.
• Smith, M.L. (2009). Health literacy and weight-related behaviors among college students. University of Missouri-Kansas City, College of Arts& Sciences, Department of Psychology, PhD thesis.
• Spronk, I., Kullen, C., Burdon, C., & O'Connor, H. (2014). Relationship between nutrition knowledge and dietary intake. Br J Nutr, 111(10), 1713-1726.
• Şahinöz T. ve ark. (2018). Üniversite son sınıf öğrencilerinin sağlık okuryazarlığı düzeyleri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma, GÜSBD, 7(3), 71- 79.
• Sonay Türkmen, A., Kalkan, İ., & Filiz, E. (2017). Adölesan beslenme okuryazarlığı ölçeğinin türkçe'ye uyarlanması: geçerlilik ve güvenirlilik çalışması. DBHAD, (10), 1-16.
• Vaitkeviciute, R., Ball, L.E., & Harris, N. (2015). The relationship between food literacy and dietary intake in adolescents: a systematic review. Public Health Nutrition, 18(4), 649-658.
• Vidgen, H.A., & Gallegos, D. (2014). Defining food literacy and its components. Appetite, 76(1), 50-5.