Enflasyon ve Faiz Oranı İlişkisi: Fisher Hipotezinin Türkiye İçin Geçerliliği

Yıl 2021, Sayı: 27, 615 - 624, 30.11.2021

Alper Gedik

https://doi.org/10.31590/ejosat.989935

Cited By: 5

Öz

Enflasyon ile faiz oranı arasında ilişki ekonomi alnında yapılan çalışmalarda sıkça incelenen konulardandır. Enflasyon faiz oranı ilişkisini ilk olarak inceleyen Irving Fisher (1930) yapmış olduğu amprik çalışmasında nominal faiz oranı ile enflasyon ilişkisini ortaya koyarak kendi ismiyle anılan Fisher hipotezini literatüre kazandırmıştır. Daha sonra birçok ülke ve ülkeler dahil edilerek birçok bilimsel analizle bu hipotezin geçerliliği tartışılmıştır. Enflasyon ile sıklıkla karşılaşan Türkiye ekonomisi açısından faiz oranları ile ilişkinin değişik dönemlerde analiz edilerek geçerli olup olmadığı araştırılmıştır. Bu çalışmamızda 2009:02 – 2021-07 dönemlerindeki aylık enflasyon oranı ve faiz oranı logaritmik haliyle analize dahil edilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişkiyi analiz etmek için değişkenlerin durağanlığı ADF, PP ve Zivot Andrews gibi birim kök testleriyle sınanmış ve değişkenler I(1) durağan bulunmuştur. Yapılan eşbütünleşme analizi değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin bulunmasının ardından, bu ilişkinin yönü hakkında bilgi edinebilmek amacıyla değişkenlere Granger Nedensellik testi uygulanmış ve enflasyon oranından faiz oranına doğru tek yönlü bir nedensellik bulunmuştur. Yapılan analizler neticesinde elde edilen bulgulara bakıldığında faiz oranında meydana gelebilecek değişmelerin enflasyon oranı tarafından açıklanabileceği görülmüştür. Fisher hipotezinin Türkiye için uzun dönemde geçerli olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon, Faiz Oranı, Fisher Hipotezi

The Relationship of Inflation and Interest Rate: The Validity of the Fisher Hypothesis for Turkey

Öz

The relationship between inflation and interest rate is one of the most frequently studied topics in the field of economics. Irving Fisher (1930), who first examined the relationship between inflation and interest rate, introduced the Fisher hypothesis, which is named after her, to the literature by revealing the relationship between nominal interest rate and inflation in her empirical study. Later, many countries and countries were included and the validity of this hypothesis was discussed with many scientific analyzes. In terms of the Turkish economy, which is frequently faced with inflation, the relationship with interest rates has been analyzed in different periods and it has been investigated whether it is valid or not. In this study, monthly inflation rate and interest rate between 2009:02 – 2021-07 are included in the analysis in logarithmic form. In order to analyze the relationship between the variables, the stationarity of the variables was tested with unit root tests such as ADF, PP and Zivot Andrews and the variables were found to be I(1) stationary. Co-integration analysis. After the long-term relationship between the variables was found, the Granger Causality test was applied to the variables in order to obtain information about the direction of this relationship, and a one-way causality from the inflation rate to the interest rate was found. When the findings obtained as a result of the analyzes are examined, it is seen that the changes that may occur in the interest rate can be explained by the inflation rate. It shows that the Fisher hypothesis is valid for Turkey in the long run.

Anahtar Kelimeler

Inflation, Interest Rate, Fisher Hypothesis

Kaynakça

• Ahmad, S. (2010) “The Long Run Fisher Effect in Developing Countries”, Studies in Economics and Finance, 27 (4), pp.268-275.
• Altınok S. (2004) “İktisada Giriş”, Atlas Kitabevi, 3. Baskı, Konya.
• Atgür, M. ve Altay, N. O., (2015) “Enflasyon ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (2004-2013)”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2),.
• Atkıns, J. Frank ve COE, Patrik, J. (2002). “An ARDL Bounds Test of the Long-Run Fisher Effect in the United States and Canada”, Journal of Macroeconomics, 24(2), ss. 255-266.
• Bayat, T. (2011). "Türkiye'de Fisher Etkisinin Geçerliliği: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Yaklaşımı", Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 38, ss. 47-60.
• Bocutoğlu, E. (2011), Makro İktisat, 8. Baskı, Murathan Yayınevi, Trabzon.
• Bonham, C. (1991), “Correct Cointegration Test of the Long Run Relationship between Nominal Interest Rate and Inflation”, Applied Economics, 23, pp.1487-1492.
• Boudoukh, J. and Richardson, M. (1993) “Stock Returns and Inflation: A Long Horizon Perspective”, American Economic Review, 83, pp.1346-55.
• Christopoulos, D. K., Leon- L., Miguel A. (2007). "A Long- Run Non Linear Approach to The Fisher Effect", Journal of Money Credit and Banking, 39(2/3), ss. 543-559.
• Çakmak, E. vd. (2002), “Fisher Hipotezinin Türkiye Açısından Değerlendirilmesi 1989-2001”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(3-4), 31-40.
• Çiçek, M. (2005), “Dezenflasyon Sürecinde Türkiye'de Enflasyonun Uzun ve Kısa Dönem Dinamiklerinin Modellenmesi”, Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(1), 107-126.
• Çinko, L. (2017), “Türkiye’de Fisher Hipotezinin Geçerliliğinin Sınanması”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6(1), 2017.
• Dickey, D. and Fuller, W. A. (1979) “Distribution of the Estimates for Autoregressive Time Series with a Unit Root” Journal of the American Statistical Association, 74: 427-431.
• Dinler, Z. (2008), İktisat, 2. Baskı, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa,
• Doğan, Ü. (1987), “Verimlilik Analizleri ve Verimlilik – Ergonomi İlişkisi”, İzmir Ticaret Borsası Yayını, No: 31, 82-83. Dornbusch, R. ve Fischer, S. (1998), Makro Ekonomi, (Çev: Salih Ak, Erhan Yıldırım, Refai Yıldırım), McGraw Hill, New York.
• Durukan A. (1988), Enflasyon İthali, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Ensitüsü, İstanbul Üniversitesi.
• Engle, R. and Granger, C. W. J. (1987) “Co-Integration and Error Correction: Represention, estimation and Testing” Econometrica, 55(2): 251-276.
• Ertürk, E. (1996), Uluslararası İktisat Teori-Politika İktisadi Birleşmeler-Uluslararası Parasal İlişkiler, Ekin Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Fama, E. (1975) “Short Term Interest Rates as Predictors of Inflation”, American Economic Review, 65, pp.269-282.
• Fısher, I. (1930). The Theory of Interest: As Determined By Impatience to Spend Income and Opportunity to Invest It, USA: Kelley Publishing.
• Gök A. (2018), Türkiye İçin Fısher Hipotezinin Geçerliliğinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Trabzon, Mayıs.
• Granger, C. W. J. and Newbold, P. (1974). “Spurious Regressions in Econometrics”, Journal of Econometrics, 2 (2): 111-120.
• Granger, C.W.J. (1969) “Investigating causal relation by econometric and cross-sectional method” Econometrica, 37, 424-438.
• Gujarati, D. N. (1999) Temel Ekonometri, (Çev. Ü. Şenesen ve G. G. Şenesen). İstanbul: Literatür Yayınları. Gül, E. ve Açıkalın, S. (2008) “An Examination of the Fisher Hypothesis: The Case of Turkey”, Applied Economics, 40(24), pp.3227-3231.
• Hacıoğlu, V. ve Yerlikaya, Ö. (2014). "Fisher Hipotezi ve Beklentilerin Rolü", İktisat Fakültesi Mecmuası, 64(2), ss. 109-130.
• İncekara, A. Demez, S. ve Ustaoğlu, M. (2012). “Validity of Fisher effect for Turkish economy: Cointegration analysis", Procedia- Socialand Behavioral Sciences, 8th International Strategic Management Conference, İstanbul Üniversitesi, 396-405.
• Johansen, S. (1988) “Statistical Analysis of Cointegration Vectors” Journal of Economic Dynamic and Control, 12, 231-254.
• Johansen, S. and Juselius, K. (1990) “Maximum Likelihood Estimation and Inference on Cointegration with Application to the Demand for Money” Oxford Bulletin of Economic and Statistics, (52): 169-210.
• Karluk R. (2005), Cumhuriyet’in İlanından Günümüze Türkiye Ekonomisi’nde Yapısal Dönüşüm, Beto Yayın, İstanbul, 10. Baskı, Eylül
• Köse, N., Emirmahmutoğlu, F., Aksoy, S. (2012) “The interest rateinflation relationship under an inflation targeting regime: The case of Turkey”, Journal of Asian Economics, 23, pp.476.485.
• Kurnaz, Ö. (2009), “Türkiye’de Enflasyon ve Büyüme İlişkisi 1987-2006 Dönemi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Küçükaksoy, İ., & Akalın, G. (2017). Fisher Hipotezi'nin Panel Veri Analizi İle Test Edilmesi: Oecd Ülkeleri Uygulaması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(1), 19-40.
• Lebe, F. ve Özalp, L. F. A.,(2016), “Fisher Hipotezinin Alternatif Faiz Oranları ile Türkiye Ekonomisi Açısından Analizi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1).
• Mercan, M. (2013). Enflasyon Ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Fisher Hipotezi Çerçevesinde Test Edilmesi: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4), 368-384.
• Mishkin, F.S. (1992) “Is Fisher Effect For Real: A Re-examination of the Relationship between Inflation and Interest Rates”, Journal of Monetary Economics, 30, ss.195-215.
• Mishkin, F.S. (1995) “An Empirical Examination of the Fisher Effect in Australia”, NBER Working Paper, No: 5080.
• Nusaır, S. A. (2008). "Testing for Fisher Hypothesis Under Regime Shifts: an Aplication to Asian Countries", International Economic Journal, 22, ss. 273-284.
• Orhan O. (1995), Başlıca Enflasyon Teorileri ve İstikrar Politikaları, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Parasız İ. (1997), Banka ve Para Finansal Piyasalar, Ezgi Kitabevi, Ekim, Bursa.
• Parasız, İ. (2009), Para Banka ve Finansal Piyasalar, 9. Baskı, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Paya, M. (2017), Para Teorisi ve Para Politikası, 4. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Payne, J. and Ewing, B. (1997) “Evidence from Lesser Developed Countries on the Fisher Hypothesis: A Cointegration Analysis”, Applied Economics Letters, 4, pp.683-687.
• Pelaez, R. (1995) “The Fisher Effect: Reprise”, Journal of Macroeconomics, 17, pp.333-346.
• Sağlam, Y. (2018). Fisher Hipotezi’nin Fourier Yaklaşımı ile Testi: Gelecek-11 Ülke Grubu Örneği. Journal of Yaşar University, 13(52), 316-321.
• Seyidoğlu, H. (2013), Uluslararası Finans, 6. Baskı, Guzem Can Yayınları, İstanbul.
• Sloman J. (2004), İktisat Makro, (Çeviren: Ahmet Çakmak), Prentice Hall, New York.
• Subaşı D. (2005), Enflasyonun Arima Modelleri ile Tahminlenmesi: 1994-2005 Türkiye Uygulaması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi.
• Şimşek, M. ve Kadılar, C. (2006) “Fisher Etkisinin Türkiye Verileri İle Testi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(1), ss.99-111.
• Tayfur, B. (2011) “Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Yaklaşımı”, Erciyes Üniversitesi İİBF. Dergisi, Sayı:38, Haziran-Aralık, ss.47-60.
• Terzi Hatun ve Tütüncü Asiye, Türkiye’de Üretici Fiyat Endeksi ve Tüketici Fiyat Endeksi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: ARDL Sınırlı Testi Yaklaşımı, Sosyoekonomi Dergisi, 25.Sayı, 2017.
• Tunalı, H., & Erönal, Y. Y. (2016). Enflasyon Ve Faiz Orani İlişkisi: Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1415-1431.
• Turgutlu, E. (2004) “Fisher Hipotezinin Tutarlılığının Testi: Parçalı Durağanlık ve Parçalı Koentegrasyon Analizi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF. Dergisi, 19(2), ss.55-74.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (2004), Enflasyon Kitapçığı, TCMB Yayınları, Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2008), “Fiyat Endeksleri ve Enflasyon-Sorularla Resmi İstatistikler Dizisi-3”, https://biruni.tuik.gov.tr/yayin/views/visitorPages/index.zul, (31.03.2018).
• Unay C. (2001), Makro Ekonomi, Vipaş A.Ş. Yayın, Bursa.
• Ünsal, E. (2007), Makro İktisat, 7. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara.
• Üstünel, B. (1990), Makro Ekonomi, Ofset Yayımcılık, İstanbul.
• Wallace, M. and Warner, J. (1993) “The Fisher Effect and the Term Structure of Interest Rates: Tests of Cointegraiton”, The Review of Economics and Statistics, 75, ss.320-324.
• Westerlund, J. (2005) “Panel Cointegration Tests of the Fisher Hypothesis”, Lund University, Department of Economics Working Papers, 10, ss.1-34.
• Westerlund, J. (2008). "Panel Coıntegratıon Tests of The Fısher Effect", Journal of Applıed Econometrıcs, 23, ss. 193-233.
• Yılancı, V. (2009) “Fisher Hipotezinin Türkiye İçin Sınanması: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Analizi”, Atatürk Üniversitesi İİBF. Dergisi, 23(4), ss. 205-213.