Modern Mimariye Göre Dini Yapılarda Günışığının Tasarım ve Mekânla Etkileşimi

Yıl 2022, Sayı: 35, 195 - 202, 07.05.2022

Mehmet Sait Cengız

https://doi.org/10.31590/ejosat.1071317

Cited By: 3

Öz

Algısal etkiye müdahale eden en önemli dış faktör ışıktır. Diğer bir deyişle ışık, mimari eserin algılanmasında en etkili unsurdur. Gün ışığı mimari mekan tasarımında bir yapı elemanı olarak düşünülmelidir. Bu sayede bina tasarımlarında farklı ve özgün sonuçlar elde etmek mümkündür. Bu amaçla son dönemde yaşamış ya da yaşamakta olan 5 ünlü mimarın tanınmış dini yapılarında gün ışığının kullanımı incelenmiş, gün ışığının tasarım ve mekanla ilişkisi analiz edilmiştir. Bu analiz, gün ışığının yapıya dahil edilmesi (yatay-dikey veya doğrudan-yansıyan ışık) ve kullanım şekli (sembolik-fiziksel) açısından karşılaştırılmıştır. Seçilen mimarlar tarafından tasarlanan dini yapılarda ışığın bir sembole atıfta bulunularak mekanda kullanıldığı görülmüştür. Bu mimarların günışığını bir tasarım ilkesi olarak kullandıkları, yapılarında bazen fiziksel bazen de sembolik anlamlar yükledikleri, gün ışığının ise tasarlanan mekana zenginlik katacak bir unsur olarak yorumlandığı gözlemlenmiştir. Bu nedenle dini yapılarda tasarım öğesi olarak gün ışığının kullanılması, iç mekanlarda farklı anlamların ve özgün sonuçların ortaya çıkmasına katkı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Günışığı, Mekan, Dini yapılar, Modern mimari, Simgesel ışık, İşlevsel ışık.

The Interaction of Daylight With Design and Place In Religious Buildings According To Modern Architecture

Öz

The most important external factor that interferes with the perceptual effect is light. In other words, light is the most effective element for the perception of architectural work. Daylight should be considered as a building element in architectural place design. In this way, it is possible to obtain different and original results in building designs. For this purpose, the use of daylight in the well-known religious buildings of 5 famous architects who lived or still live in the recent period was examined, and the relationship of daylight with design and place was analyzed. This analysis has been compared in terms of the incorporation of daylight into the structure (horizontal-vertical or directly-reflected light) and the way it is used (symbolic-physical). In the religious buildings designed by the selected architects, it has been seen that the light is used in the place by referring to a symbol. It has been observed that these architects used daylight as a design principle, sometimes giving physical and sometimes symbolic meanings in their buildings, and daylight was interpreted as an element that would add richness to the designed place. Therefore, the use of daylight as a design element in religious buildings contributed to the emergence of different meanings and original results in the interior.

Anahtar Kelimeler

Daylight, Place, Religious buildings, Modern architecture, Symbolic light, Functional light.

Kaynakça

• Ünver, R., 1985. Yapıların içinde ısık-renk iliskisi, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul.
• Ataköy, S. 2018. Camilerde Günışığı Aydınlığı ve Örnek İncelemeler, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yamamoto, T., 1995, Çagdag Mimarlar 1, Tadao Ando, 9-15, YEM Yayın, Istanbul
• Yıldız, G., 1995. Dogal Isıgın Mimari Mekanı Biçimlendirmesi ve Anlam Boyutu Üzerine : (Louis I Kahn ve Tadao Ando), Yüksek Lisans Tezi, I.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul.
• Yücel, A., 1981. Mimarlıkta Biçim ve Mekanın Dilsel Yorumu Üzerine, I.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Istanbul.
• Kurtay, C. Design of the External Environment for Proper Daylight in Indoor Volumes, Gazi University Journal of the Faculty of Engineering and Architecture, 2002, 17, #3, 75–87.
• Erlalelitepe, I., Aral, D., and Kazanasmaz, T. Investigation of Educational Structures in Terms of Natural Lighting Performance, Megaron, 2011, 6, #1, pp. 39-51.
• Cengiz M.S., 2022. Human-Centered Architectural Lighting Design In Prisons. Light Engineering. 30(1).
• Efe, S.B., Varhan, D. 2020. Interıor Lıghtıng af A Hıstorıcal Buıldıng By Usıng Led Luminaires: A Case Study Of Fatıh Paşa Mosque, Light & Engineering 28(4), 77–83.
• Cengiz M.S. 2022. Using Artificial Lighting To Support Daylighting In Architectural Building Designs. Light Engineering, 30(1).
• Ünver, R., Enarun, D. (1998). Lighting of Mosques, a Historical Overview, CIBSE National Lighting Conference 1998, 5-8 Nisan 1998. Lancaster, 3-11.
• Ünver, R. ve Enarun, D., (1999). A Comparative Investigation of Lighting of Mosques and Churches in İstanbul”, 24Th. Session of the CIE, CIE Publication No. 133, 24-30 Haziran 1999, Warsav, 288-292.
• Karabiber, Z. ve Ünver, R., Çelik, E., (2001). Lighting and Acoustical Performance of a Worship Space: Kadırga Sokullu Mosque, 2. International Congress on Studies in Ancient Structures, 24-27 Temmuz 2001, İstanbul, 941-950.
• https://www.cnnturk.com/yasam/kabe-nedir-neden-kutsaldir-kabe-nerededir-ne-zaman-kim-tarafindan-yapilmistir (Accessed date: 4 December 2021)
• https://www.mucadelegazetesi.com.tr/haber-diyarbakir-ulu-camii-105233.html (Accessed date: 4 December 2021)
• Cengiz M.S., Cengiz Ç. (2018). Numerical analysis of tunnel lighting maintenance factor. International Islamic University Malaysia Journal, 19(2):154-163.
• Cengiz M.S., 2022. Human-Centered Architectural Lighting Design In Prisons. Light Engineering. 30(1).
• Cengiz M.S., 2022. Using Artificial Lighting To Support Daylighting In Architectural Building Designs. Light Engineering, 30(1).
• Eren, M., Yapıcı, İ., Yıldırım, S., Cengiz, Ç., Gencer, G., Palta, O., Aybay, E., Yurci, Y. 2017. Driver circuit effects in LED Lighting Systems, Realization of warming in lighting, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.III, 1-4.
• Cengiz, Ç., Cengiz, M.S., Yurci, Y., Kayanklı, M., Parlakyıldız, Ş., İlcihan, Z. 2017. Realization of warming in lighting, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.II, 83-85.
• Palta, O., Yıldırım, S., Yapıcı, İ., Eren, M., İlcihan, Z., Aybay, E., Gencer, G. 2017. Cost Comparison in Lighting and Selection Criteria in Leds, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.III, 5-10.
• Yaylak, M., Kaynaklı, M., Ceylan., H., Cengiz, M.S., Aybay, E. 2017. Academic Study Trends in Engineering and Basic Science, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.III, 49-55.
• Akalp, O., Özbay, H., Efe, S.B. 2021. Desıgn and Analysıs of Hıgh-Effıcıent Drıver Model For Led Lumınaıres, Light & Engineering, 29(2), 96–106.
• Ünver, R., (2003). Some Examples on the Lighting Specifications of Ancient Worship Spaces, 25th Session of the CIE, CIE Publication No. 152-2003, 25 Haziran-2 Temmuz 2003, San Diego.
• Fitoz, İ. ve Erkin G. , (2007). Space, Light and Beliefs, The Use of Daylighting in Churches and Mosques,
• Arias, Ernesto G., 1993. The Meaning and Use of Housing: International Perspectives, Approaches, and Their Applications, Aldershot, Avebury.
• Ünver, R., (2000). Aydınlatma ve Dini Yapılar, Tasarım Dergisi, 102: 138-145.
• Aksugür, E. 1977. Renk Çesitlerinin Özellikleri Ayrı İki Isık Kaynagı Altında, Mekanın Algılanan Büyüklügüne Etkisi, Doktora Tezi, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Istanbul.
• Djalilova, L., Sahin, B.E. A Review on the Applications of Daylight Usage in Sustainable School Design, Artium, 2020, Vol. 8, #1, pp. 44-60.
• Arpacioglu, U., Çalışkan, C.I., Sahin, B., Odevci, N. In Architectural Planning, A Fictional Design Support Model for Increasing Daylight Efficiency, Design Theory, 2020, Vol. 16, #29, pp. 53-78.
• Koknel Yener, A. Daylight Analysis in Classrooms with Solar Control, Architectural Science Review, 2002, Vol. 45, #4, pp. 311–316.
• Ander, G.D. 1995. Daylighting Performance and Design, Van Nostrand Reinhold, New York.
• Arnheim, R. 1974. Art and the Visual Perception, A Psychology of the Creative Eye, University of California Press, Berkeley, p.225-264-268-271.
• Arnheim, R. 1966. Toward a Psychology of Art, University of California Press., Berkeley and Los Angeles, p. 225.
• Baeza, A. C. 1991. L’Architecture D’Aujord’hui, 274, 90-93.
• Balamir,A. 2000. Tadao Ando’nun Japonca Modernizmi, Tadao Ando, 73-75, Boyut Yayın Grubu, Istanbul.
• Erzen, J. N. 2003. Tadao Ando Yeryüzü ve Evren Arasında, Arredamento Mimarlık, 2003-9, s.43-46.
• Kahn L. 1991. Architecture: Silence and Light, London
• Tanyeli, U. 2000. Ando, Modernizm ve “Japonizm”, Tadao Ando, Boyut Yayın Grubu, Istanbul.
• Kahn, L. 1957. Order in Architecture, Perspecta, The Yale Architectural Journal, U.S.A., 89
• Yamamoto, T. 1995. Çagdag Mimarlar 1, Tadao Ando, 9-15, YEM Yayın, Istanbul
• Kahn, L.I. 1962. The Notebooks and Drawings of Louis I Kahn, Falcon Press, Philadelphia.
• Üçüncü, G. 1995. Günısıgı Kullanımı Açısından Le Corbusier, Alvar Aalto ve Tadao Ando Arasındaki Benzerlikler ve Farklılıklar, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon. Kahn, L.I. 1968. Architecture: Silence and Light Guggenheim Müzesi'nde bir konferanstan. (Brownlee, D.B. (1991), s.127.
• Tanyeli, U. 2002. Steven Holl: Kavramsal Mimarlıgın Yeni Ürünleri, Arredamento Mimarlık, 2002/02, 41-55
• Tümer, E. 1988. Louis Kahn, Argos, Aralık, Günes Yayınları, ss. 116-117.
• Tyng, A. 1984. Beginnings : Louis I Kahn's Philosophy of Architecture, Wiley-Interscience, New York, p.129-130-133-137.
• Kahn, L.I. 1971. The Room, the Street and Humarı Agreement, bir konusmadan, Detroit, s.33.
• Curtis, W.J.R. 1992. Le Corbusier Ideas And Forms., Phaidon Press Ltd., London.
• Kahn, L.I. 1974. Credo, in Architectural Design, 5, p.280.
• Ando, T. 1990. Materials, Geometry and Nature, Academy Editions, London.
• Ando, T. 1996. The Colours of Light, T. Heneghan Phaidon Press Inc., London.
• Kahn, L.I. 1972. I Love Beginning Uluslararası Dizanyn Konferansı, Aspen, Colorado, Temmuz 19.
• Öztürk, B. 1997. Büyük Açıklıklı Yapılarda Çatı Isıklıkları, Yüksek Lisans Tezi, I.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul, s.24-26.
• Cengiz Ç., Cengiz M.S. 2021. The Relationship Between Shadow and Visional Comfort In Indoor Areas. II. Internatıional Halich Congress On Multıdıscıplınary Scientific Research.
• Cengiz M. S., Cengiz Ç. (2018). Numerical analysis of tunnel lighting maintenance factor. International Islamic University Malaysia Journal, 19(2):154-163.
• Palta, O., Yıldırım, S., Yapıcı, İ., Eren, M., İlcihan, Z., Aybay, E., Gencer, G. 2017. Cost Comparison in Lighting and Selection Criteria in Leds, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.III, 5-10.
• Yaylak, M., Kaynaklı, M., Ceylan., H., Cengiz, M.S., Aybay, E. 2017. Academic Study Trends in Engineering and Basic Science, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.III, 49-55.
• Cengiz M.S. 2022. Role of Functional Lighting Urban Beautification: Qatar-Doha Road Lighting Case. Light Engineering, V30.
• Cengiz Ç., Cengiz M.S. 2021. Using Symmetric and Asymmetric Lens In Urban Lighting. II. Internatıonal Halich Congress On Multidisciplinary Scientific Research.
• Eren, M., Yapıcı, İ., Yıldırım, S., Cengiz, Ç., Gencer, G., Palta, O., Aybay, E., Yurci, Y. 2017. Driver circuit effects in Lighting Systems, Realization of warming in lighting, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.III, 1-4.
• Cengiz, Ç., Cengiz, M.S., Yurci, Y., Kayanklı, M., Parlakyıldız, Ş., İlcihan, Z. 2017. Realization of warming in lighting, IOSR Journal of Electrical and Electronics Engineering, 12(6) Ver.II, 83-85.
• Aykal, F.D., Gumuş, B., Unver, F.R., Ozgur, M. An Approach in Evaluation of Re-Functional Historical Buildings in view of Daylighting A Case Study in Diyarbakir Turkey, Light and Engineering, 2011, 19, #2, pp. 64–76.
• Unver, F.R., Ozturk, L., Akın Adıgüzel, S., Çelik, O. The effect of the facade alternatives on the daylight illumination in offices, Energy and Buildings, 2003, Vol. 35, #8, pp. 737–746.
• Caracristi, Paul J., 1999. The Presence Of Light: A Model for Architectural Design and Criticism, Master Thesis, Dalhouse University-Caltech, Halifax, Nova Scotia.
• Cimcoz, N. 2001. Mekanda Gün Isıgı, Ege Mimarlık, Izmir, 38-39, s.18-31.
• Fitoz, I. 2002. Mekân Tasarımında Belirleyici Bir Etken Olarak Yapay Isık için Aydınlatma Tasarımı Modeli, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Arpacioglu, U. An Important Factor for Spatial Quality and Comfort is: Daylight. Architecture, 2012, 368, 48–53.
• Fontoynont, M. 1999. Daylight Performance of Buildings, James & James (Science Publishers) for the European Commission, London
• Göker, M. 2006. Mimari Yapılarda Saydamlık ve Mekan Tasarımında Isık Kontrolü, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Istanbul.
• Klee, P. 1956. Das Bildnerische Denken, Ed. Benno Schwabe, Basel (ed. İtaliana Teoria della forma e della figurazione, Ed. Feltrinelli, Milano 1959).
• Kortan, E. 1986. 20. yy. Mimarlıgına Estetik Açıdan Bakıs, ODTÜ, Ankara, s.32
• Kostof, S. 1995. A History of Architecture: Settings and Rituais, Oxford University Press, New York, p.195-200
• Ksiazek,, S. 1993. Journal of the Society of Architectural Historians, England, December, 4, p.416-427-429.
• Kuban, D. 1992. Mimarlık Kavramları, Yapı Endüstri Merkezi Yayınları, Istanbul.
• Kutlu, G.H. 2001. Çagdas Mimarlıkta Isık Kullanımı, Ege Mimarlık Dergisi, Izmir, 2001-2, s.13
• Cengiz, M.S., Cengiz, Ç. 2021. The Relatıonshıp Of Daylıght Dırectıon and Color In Archıtecture. Internatıonal Conference On Multıdıscıplınary Studıes
• Cengiz M.S., Cengiz Ç. 2021. The Use of Wall Washıng And Wall Grazıng Methods On Vertıcal Surfaces In Archıtectural Lıghtıng. Internatıonal Conference On Multıdıscıplınary Studıes.
• Küçükdogu, M.S. 1976. Iklimsel Konfor ve Aydınlık Seviyesine Baglı Görsel Konfor Gereksinmeleri Açısından, Pencerelerin Tasarlanmasında Kullanılabilecek Bir Yöntem, Doktora Tezi, I.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Istanbul.
• Özdeniz, B.M. 1995. Günısıgı Çalgıcısı Üç Mimar, II. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu, Diyarbakır, 8 Ekim 2003
• Özorhon, I.F. 2002. Mimari Mekân Kimligini Belirleyen Yönüyle Dogal Isık, Yüksek Lisans Tezi, I.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul.
• Serefhanoglu, M. 1974. Türkiye'de yapıların düsey yüzeylerinin güneşlenme durumları, Istanbul
• Serefhanoglu, M. 1992. Yapıların iç aydınlatmasında gün ısıgı ile lamba ısıgının temel özellikleri ve ayrımları, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları, Istanbul.
• Ünver, R. 1985. Yapıların içinde ısık-renk iliskisi, Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul.
• Yıldız, G. 1995. Dogal Isıgın Mimari Mekanı Biçimlendirmesi ve Anlam Boyutu Üzerine : (Louis I Kahn ve Tadao Ando), Yüksek Lisans Tezi, I.T.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü, Istanbul.
• Yücel, A. 1981. Mimarlıkta Biçim ve Mekanın Dilsel Yorumu Üzerine, I.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Istanbul.
• Mangkuto, R. A., Rohmah, M., Asri, A.D. Design optimization for window size, orientation, and wall reflection regarding various daylight metrics and lighting energy demand: A case study of buildings in the tropics, Applied Energy, 2016, 164, pp. 211–219.
• Koknel Yener, A. Performance Analysis of Window Glazing from Visual Comfort and Energy Conservation Points of View, Architectural Science Review, 2003. 46, #4, pp. 395–401.
• Şerefhanoğlu Sözen, M., Arıcı, P. İstanbul Aydınlatma Master Planı Kapsamında Haliç Bölgesi- Dini Yapılar, Yapı Fiziği Kongresi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. 1999.
• Şerefhanoğlu Sözen, M. Kent Güzelleștirme ve Aydınlatma Master Planı, CIE, Division 5. TC 21 City Beautification. 2005.
• Arpacıoğlu, Ü., Çalışkan, C.İ., Şahin, B., Ödevci, N. (2020) Mimari Planlamada, Günışığı Etkinliğinin Arttırılması için Kurgusal Tasarım Destek Modeli, Tasarım Kuram. 2020, 16, #29, pp. 53-78.
• Kurtay, C., Esen, O. Ofis yapıları için ışık rafı tasarımında 30° ve 45° enlemlerinde optimum verim sağlanması için bir yöntem. Journal of the Faculty of Engineering & Architecture of Gazi University. 2019, V34, #2, pp. 835–844.
• Şerefhanoğlu Sözen, M., Arifoğlu, N. İstanbul Aydınlatma Master Planı Hazırlık Çalışmaları Galata-Pera-Beyoğlu Bölgesi, Yapı Fiziği Kongresi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul. 1999.
• Sözen, Ş.M. Kent güzelleştirme ve aydınlatma master planı. III. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu ve Sergisi Bildirileri, 23-25 Kasım 2005. pp. 11–18.
• https://exploringupstate.com/first-unitarian-church-rochester-ny/ (Accessed date: 4 December 2021)
• https://www.arkitera.com/haber/mekanin-ruhu-la-tourette-manastiri/ (Accessed date: 4 December 2021)
• https://www.arkitektuel.com/ronchamp/ (Accessed date: 4 December 2021)
• https://www.t2buck.com/folded.htm (Accessed date: 4 December 2021)
• https://www.arkitektuel.com/isik-kilisesi/ (Accessed date: 4 December 2021)