Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Öğretmen Adaylarının Özel Eğitime İlişkin Görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 76 - 90, 26.04.2022

Emrah Marul , Mehtap Karacil

Öz

Bu araştırmanın amacı, rehberlik ve psikolojik danışmanlık programında öğrenim görmekte olan öğretmen adaylarının özel eğitime ilişkin görüşlerini incelemektir. Araştırma nitel araştırma yöntemi ile desenlenmiştir. Araştırmanın verileri yarı yapılandırılmış görüşmeler ile toplanmıştır. Bunlara ek olarak, veriler araştırmacı günlüğü ve doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır. Toplanan veriler nitel betimsel analiz teknikleri ile analiz edilmiştir. Bu analizlerden elde edilen bulgulara göre temalar oluşturulmuştur. Öğretmen adaylarının görüşleri doğrultusunda ortaya çıkan bu temalar; özel eğitime ilişkin ders sayısının yetersiz oluşu, özel gereksinimli bireylerle uygulamalara yer verilmemesi, dersin işlenişinin niteliği ve dersi veren öğretim üyesinin alanda uzman olmaması şeklindedir. Elde edilen bulgular doğrultusunda ileriye yönelik araştırma ve uygulamaya dönük öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Rehberlik ve psikolojik danışmanlık, Öğretmen adayları, Özel eğitim

Opinions of Guidance and Psychological Counseling Teacher Candidates on Special Education

Öz

The aim of this research is to examine the opinions of teacher candidates studying in the guidance and psychological counseling program on special education. The research was designed with the qualitative research method. The data of the research were collected through semi-structured interviews. In addition to these, data were collected through researcher diary and document review. The collected data were analyzed with qualitative descriptive analysis techniques. Themes were formed according to the findings obtained from these analyzes. These themes that emerged in line with the opinions of teacher candidates; Insufficient number of special education lessons, not including applications with individuals with special needs, the nature of the course and the instructor's not being an expert in the field. In line with the findings obtained, suggestions for future research and practice are presented.

Anahtar Kelimeler

Guidance and psychological counseling, Special education, Teacher candidates

Kaynakça

• Akkök, F., & Watts, A. G. (2003). Public policies and career development: A framework for the design of career information, guidance and counseling services in developing and transition countries. Country reports on Turkey, which is supported by World Bank. https://documents1.worldbank.org/curated/en/546071468763805157/pdf/285980PAPER0LLLDevelopingCntrs01public1.pdf
• Aksoy, V., & Diken, İ. H. (2009). Rehber öğretmen özel eğitim öz- yeterlik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 10(1), 29-42. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000131
• Alver, B., Bozgeyikli, H., & Işıklar, A. (2011). Psikolojik danışma ve rehberlik programı öğrencilerinin kaynaştırma eğitimine yönelik tutumlarının incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 155-168. Bailey, M., Henderson, P., Krueger, D., & Williams, L. A. (1997). A visit to a comprehensive guidance program that works (1nd ed.). ERIC/CASS.
• Vural Batık, M., & Fırıncı Kodaz, A. (2018). Kurum deneyiminin psikolojik danışman adaylarının özel eğitim öz yeterlik algılarına etkisi. 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37(1), 902-929. DOI: 10.7822/omuefd.327621
• Batu, S., Kırcaali-İftar, G., & Uzuner, Y. (2004). Özel gereksinimli öğrencilerin kaynaştırıldığı bir kız meslek lisesindeki öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin görüş̧ ve önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 33-50. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000082
• Bogdan, R. C., & Biklen, S. K. (2007). Qualitative research for education: An introduction to theories and methods (5nd ed.). Pearson Education.
• Bülbin, S., Ünsal, P., & Özokçu, O. (2004). Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin önleyici sınıf yönetimi becerilerinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 51-64.
• Cavkaytar, A., & Diken, İ. H. (2005). Özel eğitime giriş (3. baskı). Kök.
• Chadwick, B. A., Bahr, H. M., & Albrecth, S. L. (1984). Social science research methods (1nd ed.). Prentice-Hall.
• Cimsir, E., & Carney, J. V. (2017). School counsellor training, attitudes, and perceptions of preparedness to provide services to students with disabilities in inclusive schools in Turkey. European Journal of Special Needs Education, 32(3), 346-361. https://doi.org/10.1080/08856257.2016.1240340
• Cimsir, E., & Hunt, B. (2018). Students with disabilities: Practical information for school counselors in Turkey. International Journal for the Advancement of Counselling, 40(2), 122-132.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches (5nd ed.). Sage.
• Çulhaoğlu İmrak, H. (2009). Okulöncesi dönemde kaynaştırma eğitimine ilişkin öğretmen ve ebeveyn tutumları ile kaynaştırma eğitimi uygulanan sınıflarda akran ı̇lişkilerinin incelenmesi (Tez No. 230596) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi-Adana]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Çelik, Ö., Yorulmaz, A., & Çokçalışkan, H. (2019). Öğretmen genel yeterlikleri açısından sınıf öğretmenleri ve öğretmen adaylarının kendilerini değerlendirmeleri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 203-215. https://doi.org/10.17494/ogusbd.548342
• Çetin, Ç. (2004). “Özel eğitim alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1). 35-46.
• Demir, M. Y. (2009). Sosyal bilişsel teori. M. Sahin (Ed.), Öğrenme teorileri: Eğitimsel bir bakışla (5. baskı, s.77-129) içinde. Nobel.
• Elliott, D., & McKenney, M. (1998). Four inclusion models that work. Teaching Exceptional Children, 30(4), 54-58. https://doi.org/10.1177/004005999803000411
• Eripek, S. (2005). Zihin engelliler. S. Eripek (Ed.), Özel eğitim. (5. baskı, s. 37-52) içinde. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Gözün, Ö., & Yıkmış̧, A. (2004). Öğretmen adaylarının kaynaştırma konusunda ilgilendirilmelerinin kaynaştırmaya yönelik tutumlarının değişimindeki etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 65-77.
• Gürkan, T. (1993). İlkokul öğretmenlerinin öğretmenlik tutumları ile benlik kavramları arasındaki ilişki. Sevinç.
• Gürsel, O. (2005). Bireyselleştirilmiş eğitim programları (BEP). O. Gürsel (Ed.), Bireyselleştirilmiş eğitim programlarının geliştirilmesi (3. baskı, s. 1-12) içinde. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi (11. baskı). Nobel.
• Kargın, T. Acarlar, F., & Sucuoğlu, B. (2003). Öğretmen, yönetici ve anne-babaların kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 4(02), 55-76. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000207
• Kargın, T. (2007). Eğitsel değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama süreci. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 8(1), 1-15.
• Kargın, T. (2009). Özel gereksinimi olan öğrencilerin yerleştirilmesi ve Bep. G. Akçamete (Ed.). Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim (2. baskı, s. 77-112) içinde. Kök.
• Kırcaali-İftar, G. (1998). Kaynaştırma ve destek özel eğitim hizmetleri. S. Eripek (Ed.), Özel eğitim (1. baskı, s. 17-22) içinde. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Küçüker, S. (1999). Özürlü çocuk ailelerine yönelik psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 1(3), 3-29.
• Kuzgun, Y. (2016). Rehberlik ve psikolojik danışma (13. baskı). Nobel.
• Larson, L. M., & Daniels, J. A. (1998). Review of the counseling self-efficacy literature. The Counseling Psychologist, 26(2), 179-218. https://doi.org/10.1177/0011000098262001
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Millî Eğitim Bakanlığı özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Millî Eğitim Bakanlığı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_06/24163215_ozel_eYitim_yonetmeliYi_son_hali.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020). Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yönetmeliği. Millî Eğitim Bakanlığı. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_08/14231603_Rehberlik_ve_Psikolojik_DanYYma_Hizmetleri_YonetmeliYi_2.pdf
• Orel, A., Töret, G., & Zerey, Z. (2004). Sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırmaya yönelik tutumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 23-33.
• Özgüven, İ. E. (2001). Çağdaş̧ eğitimde psikolojik danışma ve rehberlik (2. baskı). PDREM.
• Özgüven, İ. E. (2002). Özel eğitimde rehberlik. G. Can (Ed.), Rehberlik (1. baskı, s. 209-226) içinde. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative research (1nd ed.). John Wiley & Sons.
• Perry, S. N. (1993). School counseling. In G. R. Walz & J. C. Bleuer (Eds.). Counselor efficacy: Assessing and using counseling outcomes research. Information Analyses (pp. 37-51). ERIC.
• Sargın, N., & Hamurcu, H. (2010). Özel özel eğitim kurumlarında çalışan rehber öğretmenlerin sorunlarına ve beklentilerine yönelik bir çalışma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 323-329.
• Schunk, D. H. (2008). Learning teories: An educational perspective (5nd ed.). Pearson Educational.
• Studer, J. R. (2005). Supervising school counselors in training: A guide for field supervisors. Professional School Counselor, 8(4), 353-359.
• Sucuoğlu, B. (2006). Etkili kaynaştırma uygulamaları (1. baskı). Ekinoks.
• Tan, H. (2014). Psikolojik danışma ve rehberlik (5. baskı). Millî Eğitim.
• Tosuntaş, Ş. B. (2020). Öğretmenlik mesleği genel yeterliklerinin incelenmesi. Academy Journal of Educational Sciences, 4(1), 53-61.
• Tuğluk, M. N., & Kürtmen, S. (2018). Türkiye’de öğretmen yeterlikleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(30), 809-841. https://doi.org/10.14520/adyusbd.480236
• Uzuner, Y. (1999). Niteliksel araştırma yaklaşımı. A. A. Bir (Ed.). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (1. baskı, s. 173-193.) içinde. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Werts, G., Culatta R. A., & Tompkins J. R. (2007). Fundamentals of special education (3nd ed.). Pearson Merrill Prentice Hall.
• Yeşilyaprak, B. (2004). Eğitimde rehberlik hizmetleri (9. baskı). Nobel.
• Yıldırım Doğru, S. (2007). Kaynaştırma eğitimi veren sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi konusundaki genel görüş ve sorunları. Mesleki Eğitim Dergisi, 9(17), 166-180.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. baskı). Seçkin.
• Yin, R. K. (2009). Case study research: Design and methods (4nd ed.). Sage.
• Yiyit, F. (2001). Okul psikolojik danışmanların yetkinlik beklentilerini ölçmeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması (Tez No. 107444) [Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi- Adana]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yüksel, K. (2010). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz-yeterlik algıları (Tez No. 262339) [Yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi- Eskişehir]. Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.