İlkokul Öğrencilerinin Yakın Çevrelerindeki Bitkilere İlişkin Algıları ve Deneyimleri

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 2, 236 - 250, 31.08.2021

Ceren Utkugün

Öz

Bu araştırma ilkokul öğrencilerinin yakın çevrelerindeki bitkilere ilişkin algı ve deneyimlerinin incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Çalışmada nitel araştırmalarda yer alan olgubilim (fenomenoloji) araştırma deseni kullanılmıştır. İlkokul öğrencilerinin yakın çevrelerindeki bitkilere ilişkin algı ve deneyimleri bir olgu olarak ele alınmış ve bu konuda öğrencilerin görüşleri ortaya çıkartılmaya çalışılmıştır. Çalışma nitel araştırma yaklaşımı içinde yer alan amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemiyle Afyonkarahisar il merkezinde alt, orta ve üst sosyo ekonomik düzeyde yer alan 3 devlet okulunun 3. sınıfına devam etmekte olan 120 ilkokul öğrencisi ile gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın verileri yazılı görüş alma formu kullanılarak elde edilmiştir. Yazılı görüş alma formu; 1, 2 ve 3. sınıf Hayat Bilgisi Öğretim Programı “Doğada Hayat” ünitesi içerisinde yer alan bitki sevgisi ve bitkilere duyarlılığa vurgu yapan kazanımlar doğrultusunda geliştirilmiştir. Çalışmada elde edilen veriler içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiş, öğrencilerin yanıtları derinlemesine incelenmiş, betimlemeler kullanılarak tablolaştırılmış ve ilkokul öğrencilerinin görüşlerinden yapılan doğrudan alıntılarla desteklenmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre; ilkokul öğrencilerinin çevrelerindeki bitki ve ağaçlara önem verdiği ve bunların korunmasına yönelik davranışlarının olduğu tespit edilmiştir. Öğrenciler yaşadıkları şehirde yeşil ve geniş oyun alanları, park, bahçe, ormanlık alanlar ile bitki ve hayvanlarla birlikte yaşayabilecekleri alanlar olmasını istemektedirler. Öğrenciler yaşadıkları şehirde veya evlerinde bitki ve ağaçlar bulunmasının estetik ve psikolojik açıdan önemli olduğunu düşünmektedirler. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu “ezmiyorum, koparmıyorum, zarar vermiyorum, zarar verenleri uyarıyorum” ifadeleriyle kendi hayatlarından örnekler vererek bitkileri koruduklarını belirtmişlerdir. “Bitkiler de canlı, evimizin bir parçasıdır” gibi duygusal ifadelerde bulunmaları öğrencilerin bitkilere duyarlı olduğunu göstermektedir. Bitki ve ağaçlara duyarlılığı arttırmak için insanların bitki beslemesi gerektiğini düşünen öğrenciler; sosyal sorumluluk projeleri yapılmasını, okul programlarına bitki ve ağaçlara duyarlılık kazandıracak dersler konulmasını ve etkinlikler yapılmasını önermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

İlkokul, Yakın çevre, Bitki, Duyarlılık, Deneyim

Primary School Students’ Perceptions and Experiences regarding Plants in Their near Environment

Öz

This research was conducted to examine the perception and experience of primary school students regarding plants in their near environment. The research pattern of phenomenology (phenomenology) involved in qualitative research was used in the study. The perception and experiences of the primary school students regarding the plants in their near environment were treated as a phenomenon and the students' opinions were tried to be revealed on this subject. The study was conducted with the criterion sampling method, one of the purposeful sampling methods included in the qualitative research approach, with 120 primary school students attending the third grade of 3 public schools at lower, middle and upper socio-economic levels in the city center of Afyonkarahisar. Written interview form was developed in line with the acquisitions emphasizing plant love and sensitivity to plants included in the “Life in Nature” unit of the 1st, 2nd and 3rd grade Life Studies Curriculum. The data obtained in the study were analyzed using content analysis technique, the responses of the students were examined in depth, tabulated using descriptions and supported by direct quotations from the views of the primary school students. According to the findings obtained as a result of the research, it was determined that primary school students attach importance to the plants and trees around them and have behaviors to protect them. Students want to have green and large playgrounds, parks, gardens, woodlands and areas where they can live with plants and animals in their city. Students think that it is important to have plants and trees in the city or in their homes from an aesthetic and psychological point of view. A large majority of students stated that they protected plants by giving examples from their own lives with the words “I do not crush, I do not pluck, I do not harm, I warn those who do harm.” The fact that they make emotional statements such as “plants are also living, they are part of our house” suggests that students are sensitive to plants. Students who think people should grow plants to increase sensitivity to plants and trees; they recommended that social responsibility projects should be carried out, school programs should include courses that will give sensitivity to plants and trees, and activities should be carried out.

Anahtar Kelimeler

Primary school, Near environment, Plant, Sensitivity, Experience

Kaynakça

• Akyüz, Y. (1979). Eğitimde çocuk-doğa ve çevre korunması ilişkileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1-4) 85-95.
• Altunay, E., Oral, G. & Yalçınkaya, M. (2014). Eğitim kurumlarında mobbing uygulamalarına ilişkin nitel bir araştırma. Sakarya Üniversitesi Journal of Education, 4(1), 62-80.
• Atasoy, E.,& Ertürk, H. (2008). İlköğretim öğrencilerinin çevresel tutum ve çevre bilgisi üzerine bir alan araştırması. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 105-122.
• Aynal Öztürk, Ş. (2013). Haydi çocuklar doğaya ve bahçelere açılıyoruz: Mekan dışı eğitim İsveç’ten örnekler. International Journal of Social Science, 6(1), 371-384.
• Birinci, O. (2013). İlkokul 3. sınıf hayat bilgisi dersine yönelik geliştirilen doğa eğitimi etkinliklerinin öğrencilerin doğa algılarına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rize.
• Büyükalan Filiz, S. (2018). İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin okul bahçelerine ilişkin sahip oldukları metaforlar. Social Sciences Studies Journal, 4(20), 2996-3008.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Chawla, L. (1998). Significant life experiences revisited: a review of research on sources of environmental sensitivity. Environmental Education Research, 4(4), 369-382.
• Cresswell, J. (2012). Educational research. Boston: Pearson Education Inc.
• Doğan, M. (2007). Orta öğretimde çevre eğitimi. İçinde: “Çevre eğitimi” Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını No:178, 59-68.
• Eminel Kutay, M. (2019). Çocukların doğa ile ilişkilerinin güçlendirilmesinde okul bahçelerinin rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erduran Nemutlu, F. (2017). Doğa ve bitki tanıma eğitiminde etkileşimli uygulama: Çanakkale örneği. Uluslararası Peyzaj Mimarlığı Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-5.
• Ergun, L. (1993). “Ortaöğretimde çevre için eğitim”, Çevre Eğitimi. Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
• Ersoy, Ş. (2002). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi dersinde “Biyolojik Çeşitlilik ve Erozyon” konularının anlamlı öğrenme kuramına dayalı olarak öğretiminin akademik başarıya ve kalıcılığa etkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır?. Çevre ve İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı. 65-66.
• Güngör Cabbar, B. (2020). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin ağaç kavramına karşı metaforik algıları. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 189-208.
• Haktanır, G. (2007). Okul öncesi dönemde çevre eğitimi. İçinde: “Çevre eğitimi” Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını No: 178, 11-34.
• Johnson, B. & Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları nicel, nitel ve karma yaklaşımlar. Ankara: Eğiten Kitap.
• Karatekin, K. & Çetinkaya, G. (2013). Okul bahçelerinin çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi (Manisa ili örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(27), 307-316.
• Kefeli, N., Atagün, G., Kobal Bekar, N., Karayel, R., Çelik Ertekin, D., Murat Doğru, Ş. & Güner, P. (2018). “Z kuşağı tarımla buluşuyor 3” doğa eğitimi projesinin değerlendirilmesi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 6(1), 96-119.
• Köşker, N. (2013). İlkokul öğrencileri ve sınıf öğretmeni adaylarının doğaya ilişkin algıları ve sorumluluklarına yönelik düşünceleri. Turkish Studies, 8(3), 341-355.
• Lekies, K. & Sheavly, M. (2007). Fostering children’s interests in gardening. Applied Environmental Education and Communication, 6(1), 67-75.
• Neuman, L. W. (2010). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar. İstanbul: Yayın Odası.
• Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 125-138.
• Özdemir, O. & Uzun, N. (2006). Yeşil sınıf modeline göre yürütülen fen ve doğa etkinliklerinin anasınıfı öğrencilerinin çevre algılarına etkisi. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Dergisi, 1(2), 12-20.
• Özsoy, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin çevre algılarının çizdikleri resimler aracılığıyla incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1117-1139.
• Şahin, F., Aktaş, E., Bacak, N. & Düz, Y. (2016). Okul bahçeciliği ve pazar projesi. Uluslararası -Yüksek Öğretimde Yeni Eğilimler Kongresi: Değişime Ayak Uydurmak, İstanbul, 12-13 Nisan 2016.
• Şişman, E. & Gültürk, P. (2011). İlköğretim okul bahçelerinin peyzaj planlama ve tasarım ilkeleri açısından incelenmesi: Tekirdağ örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(1), 53-60.
• Tandoğan, O. (2014). Çocuk için daha yaşanılır bir kentsel mekan: Dünyada gerçekleştirilen uygulamalar. Megaron, 9(1), 19-33.
• Tepe, M. E., Sarı, E. & Ocak, İ. (2020). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersinde açık havada öğrenmeye yönelik tutumları: Ölçek geliştirme çalışması, Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi, 3(2), 119-134.
• Tatar, N. & Bağrıyanık, K. E. (2012). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin okul dışı eğitime yönelik görüşleri. İlköğretim Online, 11(4), 883-896.
• Tuncel, G. (2018). Sosyal bilgiler dersinde “doğal çevreye duyarlılık” değerinin geliştirilmesinde alternatif çevreci uygulamalar. International Journal of Geography Education, 38, 91-103.
• Uzun, N., Sağlam, N. & Varnacı Uzun, F. (2008). Yeşil sınıf modeline dayalı çevre eğitimi projesinin çevre bilinci ve kalıcılığına etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 9(1), 59-74.
• Uzunali, A. (2021). Okul bahçelerinin peyzaj tasarımı ile yeniden değerlendirilmesi, Trabzon Prof. Dr. İhsan Koz İlkokulu örneği. Online Journal of Art and Design, 9(3), 172-184.
• Ünver, G., Bümen, N. T. & Başbay, M. (2010). Ortaöğretim alan öğretmenliği tezsiz yüksek lisans derslerine öğretim elemanı bakışı: Ege Üniversitesi örneği. Eğitim ve Bilim Dergisi, 155(35), 63-77.
• Ürey, M. & Kaymakçı, S. (2020). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde kullanılan okul dışı öğrenme ortamları ve uygulamaları hakkındaki görüşleri. Milli Eğitim, 49(227), 7-32.
• Yardımcı, E. (2009). Yaz bilim kampında yapılan etkinlik temelli doğa eğitiminin ilköğretim 4 ve 5. sınıftaki çocukların doğa algılarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, S. & Bulut, Z. (2002). Kentsel mekanlarda çocuk oyun alanları planlama ve tasarım ilkeleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(3), 345-351.