Hayat Bilgisi Ders Kitaplarındaki Metin ve Görsellerin Değerler Açısından İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 1, 172 - 204, 31.03.2018

Talip Öztürk Zeynep Sude Özkan

Öz

Bu araştırmada, 2016-2017 eğitim öğretim yılında okutulan özel bir yayınevine ait ilkokul 3. sınıf Hayat Bilgisi ders kitaplarındaki metin ve resimlerin değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden analitik araştırma deseninde gerçekleştirilmiş ve veriler ders kitabından oluşan dokümanlar aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde içerik analizi yöntemi esas alınmıştır. Bu kapsamda, Türk Millî Eğitimi’nin değerlere yaptığı tanımlardan hareketle bir “Değer İnceleme Formu” hazırlanmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı 3. sınıf Hayat Bilgisi dersi öğretim programında öğrencilere kazandırılması hedeflenen 20 değerin ders kitaplarındaki durumu, hazırlanan formdan hareketle incelenmiştir. Metinlerde yer alan değer içerikli ifadeler belirlenmiştir. Görsel ifadelerden değer eğitimi amacı taşıyanlar tespit edilmiştir. Metin ve resimlerden elde edilen bu veriler kodlanıp sınıflandırılmıştır. Analiz işlemi NVivo 10 programı yardımı ile gerçekleştirilmiştir. Çalışma sonuçlarına göre, incelenen ders kitabında en çok yer alan değerin “Sevgi” ve en az yer alan değerin ise “Misafirperverlik” olduğu görülmüştür. Hayat Bilgisi dersi kitaplarındaki metinlerde ve görsellerde öğrencilerin “sabır”, “bilimsellik”, “doğa sevgisi”, “estetik” ve “misafirperverlik” gibi az yer bulan değerlere daha çok önem verilerek düzenleme yapılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Değer eğitimi, Hayat Bilgisi dersi, ders kitapları, analitik araştırma deseni

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Aral, D. (2008). Millî Eğitim Bakanlığının hazırladığı 6. sınıf Türkçe ders kitabında yer alan değerler üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Balcı, A. (2013). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem Teknik ve İlkeler. 10. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Baloğlu, B. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. 4.Baskı. İstanbul: Der Yayınları.
• Baloğlu, M. ve Balgalmış, E. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim yöneticilerinin öz değerlerinin betimlenmesi: Tokat ili örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 19-31.
• Belet, Ş. D. ve Deveci, H. (2008). Türkçe ders kitaplarının değerler bakımından incelenmesi. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Sempozyumu. Çanakkale: 2-4 Mayıs 2008.
• Candan, D. G. ve Ergen. G. (2014). 3. Sınıf Hayat Bilgisi ders kitaplarının temel evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi.7 (2), 134-161.
• Doğan, B. ve Gülüşen, A. (2011). Türkçe ders kitaplarındaki (6–8) metinlerin değerler bakımından incelenmesi. Sosyal Bilimler Dergisi. 1 (2), 75-102.
• Ersoy, F. ve Şahin, T. (2012). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2), 1535-1558,
• Fallahi, V. ve Nya, M. S. (2011). Content analysis of reading and writing textbooks of the primary school of iran regard in UNICEF's decuple values. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 15, 472-474.
• Gülersoy, A. E. (2013). İdeal ders kitabi arayışında Sosyal Bilgiler ders kitaplarının bazı özellikler açısından incelenmesi, International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education – 2 (1), 8-26.
• Güven, S. (2013). İlköğretim ders programlarının öğrenciye kazandırılması hedeflenen değerler açısından incelenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6 (14), 355-374.
• Güzel, D. (2013). 3. Sınıf Hayat Bilgisi ders kitaplarının evrensel değerleri içermesi bakımından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Çanakkale.
• Kara, C. (2012). Çocuk kitabı seçiminde resimlemelerle ilgili olarak ebeveynin dikkat etmesi gereken başlıca unsurlar. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1 (1), 225-232.
• Karagöz, B. (2009). Yapılandırmacı yaklaşıma göre ilköğretim 6. ve 7.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Muğla.
• Kırmızı, F. S. (2014). 4.sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi. 12 (27), 217-259.
• Kuş, Z., Merey, Z. ve Karatekin, K. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitaplarında yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 11 (25), 183-214.
• MEB. (2004). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar Hayat Bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu.
• MEB. (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar Hayat Bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu.
• MEB. (2015). İlkokul Hayat Bilgisi dersi 1, 2 ve 3. sınıflar öğretim programı.
• MEB. (2017). Hayat Bilgisi dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. Sınıflar).
• Sönmez, Ö. F. (2014). Atasözlerinin Sosyal Bilgiler programındaki değerler açısından incelenmesi, Journal of World of Turks, 6 (2), 101-115.
• Şahin, M. (2012). Ders kitaplarının mesaj tasarımı ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13 (3), 129-154.
• Şen, Ü. (2008). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin ilettiği değerler açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1 (5), 763-779.
• TDK. (2017). Türkçe Sözlük, URL: http://www.tdk.gov.tr/
• Topses, G., Güçlü, N., Yel, S., Korkmaz, A., Çakmak, M., Köksal, H. ve Albayrak, F. (2001). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Hayat Bilgisi1-3. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Yaşaroğlu, C. (2013). Hayat bilgisi dersi kazanımlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. Turkish Studies. 8 (7), 849-858.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zayimoğlu Öztürk, F. ve Coşkun, M. (2015). Hayat Bilgisi Dersine yönelik bir tutum ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması, Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (4), 239-251.