EVALUATION OF PEOPLE’S HOUSES WITHIN THE SCOPE OF REFUNCTIONING

Yıl 2022, Cilt: 36 Sayı: 2, 487 - 518, 29.06.2022

Şennur Fıçıcıoğlu Hicran Hanım Halaç

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1071321

Öz

People's Houses became the centers of culture, art and development of the cities thanks to the 9 branches they included in the period they were founded. People's Houses, which are expected to educate and develop the public, should have some features for the activities to be carried out and should be designed for this purpose. Accordingly, the people's houses represent the Turkish Architecture of the Republican Period as of the period they were built. Since they have an important function in history and witness a certain period, they need to be preserved. In this context, within the scope of this study, the functional change, which is a part of the protection, was examined through People’s Houses. How the new functions adapted to the city and their relations with the surroundings were investigated. The adaptation of the building to the functional change; It has been tried to determine the present-day usage situations and bulk changes of the existing spaces in the building. The first period community centers were opened in 1932, first in 14 provinces, then in 20 additional provinces, with a total of 34 community centers. 12 of 34 community centers have been used with different functions until today and constitute the scope of the article. The method of the study; Archival documents, news sources and scientific researches were scanned and the past and present status information of the community centers were determined to be presented in a comparative table. The extent to which the building can adhere to the spatial organization it contains in the period of its establishment and its volumetric reflections affect the original quality of the building. The new function should be given considering these criteria and the context features of the building. The new functions of Community Centers were discussed and evaluated in this direction. Although its relations with the city vary, it has been determined that the original spatial setup of the building could not be preserved. It is a mistaken approach to subtract from the original value of the structure to provide the programs needed by the given new functions. These applications, which contradict the logic of re-functioning to protect, are examined in detail in the study.

Anahtar Kelimeler

Conservation, Community Centre, Refunctioning, Restoration

TARİHİ HALKEVLERİNİN YENİDEN İŞLEVLENDİRME KAPSAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Halkevleri, kuruldukları dönemde içerdiği 9 kol sayesinde şehirlerin kültür, sanat ve gelişim yuvası olmuştur. Halkı eğitmesi ve geliştirmesi beklenen bu oluşumların bünyesinde gerçekleştirdiği etkinlikler için yapıların bazı özelliklere sahip olması ve bu amaçla tasarlanması gerekmektedir. Bu sebeple halkevleri olarak tasarlanmış yapılar, yapıldıkları dönem itibariyle Cumhuriyet Dönemi Türk Mimarisini temsil etmektedir. Tarihte önemli bir işleve sahip olmaları, belli bir döneme tanıklık etmeleri sebebiyle korunmaları gerekmektedir. Bu çalışma kapsamında korumanın bir parçası olan işlev değişikliği, halkevleri üzerinden incelenmiştir. Halkevlerine verilen yeni işlevlerin kente nasıl adapte olduğu ve çevre yapıların işlevleriyle kurduğu ilişkiler araştırılmıştır. Yapının işlev değişikliğine sağladığı uyum; yapıda var olan mekanların günümüz kullanım durumları ve hacim değişiklikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. İlk dönem halkevleri 1932 yılında ilk olarak 14 ilde, daha sonra ek olarak 20 ilde toplam 34 halkevi olacak şekilde açılmıştır. 34 halkevinden 12’si günümüze kadar farklı işlevlerle kullanılmıştır ve makalenin kapsamını oluşturmaktadır. Çalışmanın yöntemi; arşiv belgeleri, haber kaynakları ve bilimsel araştırmalar taranarak halkevlerinin geçmiş ve günümüz durum bilgileri tablo halinde sunulacak şekilde belirlenmiştir. Yapının kurulduğu dönemde içerdiği mekânsal organizasyona ne kadar bağlı kalabildiği ve bunun hacimsel yansımaları, yapının özgün niteliğini etkilemektedir. Yeni işlev bu kriterlerle birlikte yapının bağlam özellikleri de dikkate alınarak verilmelidir. Halkevlerinin yeni işlevleri bu doğrultuda tartışılmış ve değerlendirilmiştir. Kentle kurduğu ilişkiler değişkenlik gösterse de yapıların özgün mekânsal kurgularının değiştiği tespit edilmiştir. Verilen yeni işlevlerin ihtiyaç duyduğu programları sağlamak için yapının özgün değerini değiştirmek hatalı bir yaklaşımdır. Korumak için yeniden işlevlendirme yaklaşımına ters düşen bu uygulamalar çalışma içerisinde detaylı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halkevi, Koruma, Restorasyon, Yeniden İşlevlendirme

Kaynakça

• Abidin, M., & Selâh, Z. (1933). Zonguldak halkevi ilk projesi. Arkitekt, 1933(3), 85-88.
• Afyon Kültür Merkezi Web Sitesi (2021, 29 Aralık). https://aku.edu.tr/hakkimizda/universitemizgenel-bilgiler/kultur-merkezlerimiz/
• Ahmet Vefik Paşa Bursa Devlet Tiyatrosu (2022, 21 Nisan). https://www.bursa.com.tr/tr/mekan/ahmet-vefik-pasa-bursa-devlet-tiyatrosu-638
• Ahmet Vefik Paşa Tiyatrosu (Halkevi Binası) (2021, 21 Kasım). http://alanbaskanligi.bursa.bel.tr/ahmet-vefik-pasa-tiyatrosu-halkevi-binasi/
• Akçalı, Ş. (2021, 29 Aralık). Modernleşme ve Cumhuriyetin Kamusal Mekanları http://www.seyda akcali.com/modernlesme-ve-cumhuriyetin-kamusal-mekanlari-bursa-ataturk-caddesi-ve-bursa- halkevi-ornekleri/
• Altınoluk, Ü. (1998). Binaların yeniden kullanımı. Yapı Endüstri Merkezi Yayınlar.
• Amsterdam Bildirgesi (1975) http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf
• Ankara Halkevi Binası (2021, 29 Aralık). http://www.mimarlarodasiankara.org/index.php?Did=35
• Atatürk Evi Müzesi-Malatya (2021, 21 Kasım). https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/malatya/gezi lecekyer/ataturk-evi-muzesi642630
• Aydın, M. K. (2021). Edirne Halkevi’nin kuruluşu ve faaliyetleri. Eğitim ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 116-149.
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri (1936, 10 Kasım). 490.100/3.14.6
• Bektaş, C. (2001). Koruma onarım. Literatür Yayınları.
• Belen, M. (1938). Bursa halkevi proje müsabakası. Arkitekt, 1938(1), 16-20.
• Carta Del Restauro (1931), http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0660878001536681682.pdf
• Çatladıoğlu, A. U. (2019). Cumhuriyetin ideolojisinin ulusal kimliğe yansımasında Ankara resim ve heykel müzesi (eski Türk ocakları binası) ve değişimlerinin analizi (Yüksek Lisans Tezi). Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demirdelen, C. & Ortak, Ş. (2006). Bir halk eğitim kurumu olarak Afyon halkevi ve faaliyetleri (kuruluşundan 1940 yılına kadar). Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 253-272.
• Douglas, J. (2006). Building adaptation second edition. Butterworth Heinemann.
• Durukan, A. (2006). Cumhuriyetin çağdaşlaşma düşüncesinin yaşama ve mekâna yansımaları: halkevi binaları örneği (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Düzenli, T.T., Eren, E., Alpak, E.M. (2017). Müze bahçelerinin peyzaj özellikleriyle kullanıcı memnuniyeti ilişkisi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic., 12(13).
• Eroğlu, B. & Yaldız, E. (2006). Kültür mirasının sürekliliği için anıtsal binaların yeniden kullanılması bağlamında Ermenek tol medrese. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 315-340.
• Gazi, A., & Boduroğlu, E. (2015). İşlev değişikliğinin tarihi yapılar üzerine etkileri “Alsancak Levanten evleri örneği”. Megaron, 10(1), 57-69.
• Gaziantep’teki 123 yıllık Kendirli Kilisesi Restore Edildi (2021, 28 Kasım). https://youtu.be/IC8TkCnOOd0
• Gülbeyaz, G. (2016). Kuruluşundan kapanışına Malatya halkevi (Yüksek Lisans Tezi). Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gülcü, N. (2016). Antalya halkevi ve faaliyetleri (1932-1951) (Doktora Tezi). Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Halk Eğitim Merkezi – Edirne (2021, 21 Kasım). https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/edirne/kultur envanteri/halk-egitim-merkezi-1
• İzmit Halk Eğitimi Merkezi Tarihçe (2021, 21 Kasım). https://izmithem.meb.k12.tr/icerikler/tarih ce_307998.html
• Kayseri Büyükşehir Belediyesi (2013). Kayseri Ansiklopedisi, 3. Cilt, s. 82.
• Kocaağa, M. (2015). Eminönü halkevi ve faaliyetleri (1935-1951) (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Kocabıyık, Y. (2014). Yeniden işlevlendirme kavramı ve bu kapsamda İTÜ Taşkışla binasının incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Kuleli, A. E. (1998). Özgün işlevini sürdüremeyen anıtların yeniden kullanım sorunları (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Mimarların Zonguldak Halkevi tescil başvurusu kabul edildi (2021, 21 Kasım). https://www.evren sel.net/haber/324826/mimarlarin-zonguldak-halkevi-tescil-basvurusu-kabul-edildi
• Özdemir, Y. & Aktaş, E. (2011). Halkevleri (1932’den 1951’e). A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 45, 235-262.
• Özel, B. (2006). Eski yapıların yeni işlevle değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Pekol, B. (2010). İstanbul’da yeni işlevlerle kullanılan tarihi yapıların üslup sorunsalı (Doktora Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Sabri, A. (1936). Eminönü halkevi temsil ve jimnastik salonu projesi. Arkitekt, 1936(4), 103-105.
• Sayarı, S. (1939). Kırklareli halkevi projesi. Ülkü Dergisi, (80), 168-172.
• Şimşek Tolacı S., Gökarslan, A.B., & Köse, D. (2020). Modern Türk mimarisinde koruma ve yeniden işlevlendirmeye bir örnek: Burdur akşam sanat okulu. Modular, 3(2), 129-162.
• Tomsu, L., & Belen, M. (1937). Kayseri halkevi binası projesi. Arkitekt, 1937(4), 107-109.
• Taşcı, E. (2015). Eskişehir halkevi (Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Temiz, Ö. (2006). Gaziantep halkevi ve Başpınar dergisi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu. CHP Halkevleri ve Halkodaları, 1942, 1932-1942.
• Turanlı, A., & Satıcı, B. (2021). Tarihi yapıların yeniden işlevlendirilmesi: Hayriye hanım konağı örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(1), 73-95.
• Venedik Tüzüğü (1964). http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf
• Yaşar, V. (2018). Türkiye'nin modernleşme sürecinde Ankara halkevi ve faaliyetleri (1932-1951) (Yüksek Lisans Tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldız Kenter Sahnesi, 5 Kasım’da perde diyor (2021, 28 Aralık). https://antalyahaber.tv/bolge/yildiz-kenter-sahnesi-5-kasimda-perde-diyor-2956h