A FOCUS GROUP STUDY ON THE IMPORTANCE OF OCCUPATIONAL SAFETY CULTURE IN TERMS OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY

Yıl 2020, , 82 - 95, 04.08.2020

Ahmet Gökçe

https://doi.org/10.33439/ergonomi.749138

Cited By: 8

Öz

Ergonomic design of the working environment in terms of health and safety, minimizing the risks by determining the risk factors, the existence of legal and institutional regulations are the basic elements to ensure occupational health and safety. However, these measures to be taken are not sufficient to prevent work accidents. At this point, the safety culture, which emphasizes the importance of the "human" factor in preventing work accidents and ensuring health and safety in the working environment, has a very critical role. Having all the employees at a work place to adopt this safety culture and expanding it to all levels will bring along a safer working environment. Accordingly, this study aims to determine the safety culture levels by revealing the opinions of the people working in the carpentry profession which is categorized in the dangerous work class on the job safety culture. In this context, focus group interview and observation method which are the qualitative research methods were used. The interviews were held with 24 carpenters working in Erzincan and content analysis method was used as data analysis method. According to the findings, the participants were generally found to have low levels of safety culture and only the fatalism perception, one of the security culture determinants, had a positive effect on the level of safety culture. In addition, it was observed that there weren’t any conscious practices to identify and prevent the risk factors (especially physical and ergonomic risk factors).

Anahtar Kelimeler

Occupational safety culture,, Occupational health and safety,, Risk factors,, Ergonomics

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN İŞ GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ ÜZERİNE BİR ODAK GRUP ÇALIŞMASI

Öz

Çalışma ortamının sağlık ve güvenlik açısından ergonomik olarak tasarlanması, risk faktörlerinin belirlenerek risklerin en aza indirilmesi ve de yasal ve kurumsal düzenlemelerin varlığı, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için temel unsurları yansıtmaktadır. Ancak alınan bu önlemler iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanarak, iş kazalarının önlenmesi için yeterli olmamaktadır. Bu noktada, iş kazalarının önlenmesinde, çalışma ortamında sağlık ve güvenliğin sağlanmasında "insan" faktörünün önemi üzerinde duran güvenlik kültürü oldukça kritik bir yer teşkil etmektedir. Güvenlik kültürünün tüm kademelerdeki çalışanlara benimsetilmesi ve yaygınlaştırılması, daha güvenli bir çalışma ortamını beraberinde getirecektir. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, tehlikeli işler sınıfında yer alan marangozluk mesleğinde çalışan kişilerin iş güvenliği kültürüne yönelik bakış açılarını ortaya koyarak, güvenlik kültürü seviyelerini tespit etmektir. Bu kapsamda, nitel araştırma yöntemlerinden olan odak grup görüşmesi ve gözlem yöntemi kullanılmıştır. Erzincan ilinde faaliyet gösteren 24 marangozla bu görüşmeler gerçekleştirilmiş olup, veri analizi yöntemi olarak da içerik analizi yönteminden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular çerçevesinde, katılımcıların genel olarak güvenlik kültürü seviyelerinin düşük olduğu tespit edilirken, güvenlik kültürü belirleyicilerinden sadece kadercilik algısının güvenlik kültürü seviyesini olumlu yönde etkileyecek şekilde oluştuğu belirlenmiştir. Ayrıca, risk faktörlerinin (özellikle fiziksel ve ergonomik risk faktörleri) belirlenmesi ve de önlenmesine yönelik olarak bilinçli bir uygulamanın olmadığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş Güvenliği Kültürü, İş Sağlığı ve Güvenliği, Risk Faktörleri, Ergonomi

Kaynakça

• Akalp, G ve Aytaç S. (2005). İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Güvenlik Kültürü Oluşumu ve Bir Uygulama, IV. Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Konferansı (Bildiri), Ankara.
• Akyüz, K. C., Yılıdırım, İ, Tugay, T., Akyüz, İ. ve Gedik, T. (2016). Orman Ürünleri Sanayi Sektöründe İş Kazası İstatistiklerine Genel Bir Bakış”, Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 12(2), ss. 66-79.
• Ali, H., Abdullah, N.A.C. & Subramaniam, C. (2009). Management Practice in Safety Culture and Its Influence on Workplace Injury: An Industrial Study in Malaysia, Disaster Prevention and Management, 8(5), pp. 470–477.
• Arıcı, K. (1999). İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Dersleri, Tes-İş Eğitim Yayınları, Ankara.
• Arlı, E. (2013). Barınma Yerinin Üniversite Öğrencilerinin Kişisel ve Sosyal Gelişim ve Akademik Başarı Üzerindeki Etkilerinin Odak Grup Görüşmesi İle İncelenmesi, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(2), ss.173-178.
• Arpat, B.(2015). İş Güvenliği Kültürünün İş Kazalarına Etkileri: Metal Sektörü-Denizli İli Örneği, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Aytaç, S. ve Dursun, S. (2018). The Effect On The Safety Culture of Occupatıonalaccıdents and Safety Behavıor: The Case of Turkey", 38th International Academic Conference, Prague, pp. 20-28.
• Aytaç, S., Dursun, S., Yıldız Bağdoğan, S., (2018). Psikolojiye Giriş, Dora Yayınevi, Bursa.
• Aytaç, S., Özok, A.F., Yamankaradeniz, N., Çankaya, O., Akalp, G., Gökçe, A. ve Tüfekçi, U., (2018). Metal Sanayinde Çalışan Kadınların Sağlık ve Güvenlik Açısından Risk Faktörleri, Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayınları-27, Ankara.
• Aytaç, S., Özok, A.F., Yamankaradeniz, N., Çankaya, O., Akalp, G., Gökçe, A., Tüfekçi, U. (2018). Metal Sanayiinde Çalışan Kadınların Ergonomik Risk Algısı: Bir Araştırma, Ergonomi Dergisi, 1(1), ss. 29-38.
• Baloğlu, C. (2013). Avrupa Birliği ve Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği, Beta Yayınları, İstanbul.
• Baş, T., Çamır, M. ve Özmaldar, B. (2008). Odak Grubu Çalışması, Ed. Baş,T. ve Akturan, U., Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Başbuğ, A. (2005). İş Hukuku, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Cerev, G. ve Yıldırım S. (2018). Çalışanların Kişisel Özelliklerinin İş Kazası ve Meslek Hastalıklarına Etkisi Üzerine Bir İnceleme, Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 2(1), ss. 53-72.
• Cooper, D. M. (2000). Towards A Model of Safety Culture, Safety Science, 36, pp. 111–136.
• Cooper, M.D. & Phillips R.A. (2004). Exploratory Analysis of the Safety Climate and Safety Behavior Relationship, Journal of Safety Research, 35, pp. 497-512.
• Cox, S. & Flin, R. (1998). Safety Culture: Philosopher's Stone or Man of Straw?, Work and Stress, 12(3), pp. 189–201.
• Cox, S. J. & Cheyne, A.J. (2000). Assesing Safety Culture in Offshore Environments, Safety Science, 34, pp.111-129.
• Cox, S. J., & Flin, R. (1998). Safety Culture: Philosopher’s Stone or Man of Straw ?, Work and Stress, 12 (3), pp. 189 - 201.
• Cox, S. J. & Cheyne, A.J.T. (2000). Assessing Safety Culture in Offshore Environments, Safety Science, 34, pp. 111-129.
• Çokluk, Ö., Yılmaz, K. ve Oğuz E., (2011), “Nitel Bir Görüşme Yöntemi: Odak Grup Görüşmesi”, Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4 (1), 95-107.
• ÇSGB (2012). İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği, Resmi Gazete 26/12/2012, Sayı: 28509.
• Demirbilek, T. (2005). İş Güvenliği Kültürü, Legal Yayıncılık, İzmir.
• Dursun, S. (2012). İş Güvenliği Kültürü, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• Fung, I.W.H., Tam, C.M., Tung, C.F.K & Man, A.S.K. (2005). Safety Cultural Divergences Among Management, Supervisory And Worker Groups in Hong Kong Construction Industry, International Journal of Project Management, 23, pp. 504–512.
• Garcia, A.M., Boix, P. & Canosa, C. (2004). Why Do Workers Behave Unsafely at Work? Determinants of Safe Work Practices in Industrial Workers, Occup Environ Med., 61, pp. 239–246.
• Gerek, N. (1998). Türkiye’de İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği,Türk-Metal Sendikası Yayını, Ankara.
• Gümüş, R. (2017). Türkiye’de 2015 Yılında Meydana Gelen İş Kazalarının Analizi ve 2014 Yılı Verileri İle Karşılaştırılması, The Journal of Academic Social Science Studies, (55), ss. 277-287.
• Gürbüz, H. ve İbakovic, H. (2017). İşletmelerde İş Güvenliği, Güvenlik Performansı ve İş Güvenliği Kültürü, Sobider, Yıl 4, S. 11, ss. 442-469.
• Gyekye, S. A. & Salminen, S. (2009). Educational Status and Organizational Safety Climate: Does Educational Attainment Influence Workers’ Perceptions of Workplace Safety?, Safety Science, 47, pp. 20–28.
• Halis, M. (2003). Durumsallığı Açısından Türk Örgüt Kültüründeki Yönelimler, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, ss. 109–135.
• Havold, J.I., & Nesset, E. (2009). From Safety Culture to Safety Orientation: Validation and Simplification of a Safety Orientation Scale Using A Sample of Seafarers Working for Norwegian Ship Owners”, Safety Science, 47, pp. 305–326.
• ILO (2011), Yeraltı Kömür Madenlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Ayda Yayınevi, Ankara.
• ILO (2018). Genç İşçilerin Sağlık ve Güvenliğinin İyileştirilmesi, ILO Publications, Baskı:1.
• İSİG (2019), İş Cinayetleri Raporu, Erişim Adresi: http://isigmeclisi.org/20220-yasamak-ve-yasatmak-icin-direnecegiz-2019-yilinda-en-az-1736-isci-yasa, Erişim Tarihi: 21/03/2020.
• İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (2012). 6331 Sayılı, Resmi Gazete: 30/06/2012 (Sayı: 28339).
• İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirme Yönetmeliği (2012), Resmi Gazete: 29/12/2012, Sayı:28512.
• Kalaycıoğlu, D. (2019). Orman Ürünleri Sanayisinde Güvenlik Kültürü ve Güvenlik Performansının İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Trabzon.
• Kılkış, İ. (2014). İş Sağlığı ve Güvenliği, Dora Yayıncılık, Bursa.
• Kılkış, İ. (2019). İş Sağlığı ve Güvenliği, Sosyal Politika, 10. Baskı, Dora Yayıncılık, ss. 252-288.
• Kılkış, İ. , Güler, C. ve Gökulu, O. (2014). 6331 Within The Framework Employer Obligations and An Example of Risk Assessment In Shopping Malls, İş Güç Dergisi, 16(2), pp. 80-111
• Kocabaş, F., Aydın, U., Canbey Özgület, V., İlhan, M.N., Demirkaya, S., Ak, N. ve Özbaş, C., (2018). "Çalışma Ortamında Psikososyal Risk Etmenlerinin İş Kazası, Meslek Hastalıkları Ve İşle İlgili Hastalıklarla İlişkisi", Sosyal Güvence Dergisi,Yıl:7, S.: 14, ss.28-62.
• Kurt, R. (2013). Herkes İçin İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• Lee, T. (1998). Assessment of Safety Culture at A Nuclear Reprocessing Plant, Work and Stress, 12, pp. 217–237.
• Leka, S., Griffiths, A. & Cox, T. (2003). Systematic Problem Approaches for Employers, Managers and Trade Union Representatives, Work Organisation & Stress, World Health Organization Press, Geneva.
• Lin, S., Tang, W.J., Miao, J.Y., Wang, Z.M. & Wang, P.X. (2008). Safety Climate Measurement at Workplace in China: A Validity and Reliability Assessment, Safety Science, 46, pp.1037–1046.
• Mearns, K., Flin, R., Gordon, R. & Fleming, M. (1998). Measuring Safety Climate on Offshore Installations, Work and Stress, 12(3), pp. 230-254.
• Mearns, K., Rundmo, T., Gordon, R. & Fleming, M. (2004). Evaluation of Psychosocial and Organizational Factors in Offshore Safety: A Comparative Study, Journal of Risk Research, 7(5), pp. 545–561.
• Muniz, B. F., Peon, J.M.M. & Ordas, C.J.V. (2007). Safety Culture: Analysis of The Causal Relationships Between İts Key Dimensions, Journal of Safety Research, 38, pp. 627–641.
• Nam, D. (2019). İş Güvenliği Kültürü ve Güvenli Davranış Arasındaki İlişki: Gemi İnşa Sanayinde Bir Araştırma, Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Neal, A. & Griffin, M. A. (2002). Safety Climate and Safety Behaviour, Avustralian Journal of Management, 27.Special, pp. 67-75.
• Neal, A., Griffin, M.A. & Hart, P.M. (2000). The Impact of Organizational Climateon Safety Climate and İndividual Behavior, Safety Science, 34, pp. 99–109.
• Ocaktan, M.E. (2009). Bir Otomotiv Fabrikasında Güvenlik Kültürünün Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Öztürk, İ. ve Bolcan, A. E. (2019). İş Güvenliği İkliminin İşgören Memnuniyetine Etkisi: İstanbul’da Farklı Tehlike Grubuna Ait İşletmeler Arasında Bir Araştırma, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Özel Sayı, ss. 17- 32.
• Parker, D., Lawrie, M. & Hudson, P. (2006). A Framework for Understanding The Development of Organisational Safety Culture, Safety Science, 44, pp. 551–562.
• Robbins, S.T. & Judge, T.A. (2017). Örgütsel Davranış, Çev. İnci Erdem, 14. Basım, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Schein, E. H. (2004), Organizational Culture and Leadership, 3. Edition, Cambridge: Jossey-Bass.
• SGK (2018) İstatistik Yıllıkları 2018, Erişim Adresi: http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari, Erişim Tarihi: 21/03/2020.
• Smith, A. P. & Wadsworth, E.J.K (2009). Safety Culture, Advice and Performance, http://www.behavioural-safety.com/articles/cardiff_safety_culture_report.pdf, Erişim Tarihi:05.03.2020.
• Süzek, S. (1985). İş Güvenliği Hukuku, Savaş Yayınları, Ankara.
• Tavşancıl, E. ve Aslan, E. (2001). İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri, Epsilon Yayıncılık, İstanbul.
• Tharaldsen, J.E., Olsen, E. & Rundmo, T. (2008). A Longitudinal Study of Safety Climate on The Norwegian Continental Shelf, Safety Science, 46, pp. 427–439.
• Tutar, H., Nam, S. ve Nam, D. (2019). İş Kazalarının Önlenmesinde Güvenlik Kültürünün Belirleyicileri: Gemi İnşa Sanayi Üzerine Bir Araştırma, International EUropean Journal of Managerial Research, 3(4), ss. 99-118.
• Tüfekçi, C.U., Gökçe, A.,(2015).Metal Sanayinde Çalışan Kadınlar Arasında Algılanan Bir Risk Faktörü Olarak Psiko-Sosyal Riskler, Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi, 3(3), ss. 301- 307.
• Wiegmann, D.A., Zhang, H., von Thaden, T., Sharma, G. & Mitchell, A. (2002). A Synthesis of Safety Culture and Safety Climate Research, Technical Report ARL-02- 3/FAA-02-2, Aviation Research Lab Institute of Aviation, Erişim Adresi: https://www.nrc.gov/docs/ML1025/ML102500649.pdf, Erişim Tarihi: 01/02/2020.
• Wu, T. C., Lin, C.H & Shiau, S.Y. (2010). Predicting Safety Culture: The Roles of Employer, Operations Manager and Safety Professional, Journal of Safety Research, 41, pp. 423–431.
• Yu, W., Lao, X. Q., Pang, S., Zhou, J., Zhou, A., Zou, J., Mei, L. & Yu, I.T. (2013). A Survey of Occupational Health Hazards Among 7.610 Female Workers in China’s Electronics Industry, Archives of Environmental & Occupational Health, 68(4), pp. 190-195.
• Zencirkıran, M. ve Keser, A. (2018). Örgütsel Davranış, Dora Yayınevi, Bursa.