Türk Dünyasında Kronolojik Sistemler

Yıl 2006, Cilt: 1 Sayı: 20, 239 - 272, 01.06.2006

Ünver Günay

Öz

Herkesin ve her şeyin onun içine gömülü olduğu bir gerçeklik olarak zaman evrenseldir. Bununla birlikte, zamana ilişkin algı, idrak, yaklaşım ve düzenlemeler bir toplumdan ötekine farklı biçim ve düzeylerde tezahür etmektedir. Hakikaten, tarih içerisinde bir kısım toplumlar gelişmiş takvimler oluşturmayı başarmış, ötekiler bunu başaramamış görünüyorlarsa da, yine de her toplum zamanı belli bir kronolojik sistem çerçevesinde algılamış ve hayatını buna göre yaşamıştır. Her halükârda, gelişmiş kronolojik sistemler, ancak gelişmiş uygun kültür ve medeniyet ortamlarında gelişme imkânına kavuşuyorlar. Aynı toplumun tarihi ve kültürü içerisinde duruma göre çok çeşitli kronolojik sistem, takvim ve tarihlendirme usul ve teknikleri yer tutabiliyor. Esasen, kronolojik sistemler ve takvimlerin tarihi aynı zamanda bir sosyo-kültürel değişim tarihi olarak da karşımıza çıkıyor. Meselâ Türk tarihi ve toplulukları bu duruma tipik bir örnek teşkil ediyor. Hakikaten Türkler, tarihleri boyunca Hicri Takvim, Celali Takvim, Rumi Takvim ve en son olarak da Milâdi Takvim gibi çok çeşitli kronolojik sistemler ve takvimleri kullanmış olup, bunların en önemlilerinden biri On İki Hayvanlı Takvim’dir. Bu sonuncusu, bilim adamları ve araştırmacıların öteden beri dikkatini üzerine çekmiş ve hatta bir biçimde çekmeye devam etmektedir. Her halükârda, bu bağlamda Türk tarihçisi Osman Turan’ın konuyla ilgili monografisi ile Fransız dilbilimci ve Türkolog Louis Bazin’in Türklerde kronolojik sistemleri konu alan kitabı, kronolojik sistemler konusunda ayrıntılı bilgi, yorum ve değişik görüşleri ele alıp incelemeleri ve değerlendirmeleri bakımından kayda değerdir. Bu bakımdan, bu çalışma, bu iki eserde ele alınan meseleler bağlamında, Türklerde kronolojik sistemler konusuna genel bir göz atış yapmayı ve böylece müteakip çalışmalara ışık tutmayı amaçlamış bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kavramlar: Zaman, tarihi zaman, sosyal zaman, zamanın sosyolojisi, kronoloji, takvim, On İki Hayvan takvimi

CHORONOLOGICAL SYSTEMS IN TURKISH WORLD

Öz

Time is universal. But, the perception, conception, cognition of time can be changed from one society to another. This is reflected ecpecially on calender used by societies. Some developed societies could be able to invent developed calender, and organised their life according to it. This developed calender were also used by other societies. So, one calender system may have featuers of different nations. Turkish history is a typical sample of this. Turks used many calenders in history. Some of them are Hicri, Celali, Rumi and at last Miladi calender. The most important calender which Turks used is On İki Hayvanlı Calender. This calender has been taken the attraction of social scientists. There have been done some research on On İki Hayvanlı calender. Therefore, we tried to investigate the perception of time in Turkish world in the case of thise calender

Anahtar Kelimeler

Time, historical time, social time, sociology of time, chronology, calender, On İki Hayvanlı calender