Boşanmanın Öğrenciler Üzerindeki İzleri: Sınıf Öğretmenlerinin Perspektifinden

Yıl 2024, , 229 - 249, 30.06.2024

Hilal Uğraş

https://doi.org/10.17556/erziefd.1440126

Öz

Bu araştırma, ebeveynlerinin boşanmasının çocuklar üzerindeki etkilerini sınıf öğretmenlerinin görüşleri aracılığıyla belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden olgu bilim deseni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Türkiye'nin bir şehrinde, çeşitli devlet okullarında görev yapan yirmi sekiz sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Katılımcılar amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Veriler, yarı yapılandırılmış görüşme formları aracılığıyla toplanmış ve içerik analizi yolu ile betimlenmiştir. Araştırma bulgularına göre, ebeveynleri boşanmış öğrencilerin sınıf içindeki davranışlarında oluşan farklılıklar, ebeveynlerinin boşanmasının öğrencilerin akademik performansları üzerindeki etkisi, ebeveynlerinin boşanmasının öğrencilerin sosyal ilişkilerine etkisi, ebeveynleri boşanmış öğrencilere yönelik okulda uygulanan destek programları ve ebeveynleri boşanmış öğrenciler için faydalı olabilecek destek ve kaynaklar olmak üzere beş ana tema belirlenmiştir. Araştırma sonuçları, ebeveynlerinin boşanma sürecinden öğrencilerin sosyal, davranışsal, ekonomik ve psikolojik açılardan olumsuz olarak etkilediklerini göstermektedir. Ebeveynlerinin boşanmasının öğrenciler üzerindeki bu olumsuz etkilerini en aza indirmek amacı ile okullarda sağlanabilecek destek ve kaynakların geliştirilmesi konusunda sınıf öğretmenlerine rehberlik yapacak önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sınıf öğretmeni, ilkokul, boşanmış ebeveynler, boşanmanın öğrencilere etkisi

The Effects of Divorce on Students: From The Perspective of Primary School Teachers

Öz

This study aims to determine the effects of parental divorce on children through the views of primary school teachers. It was conducted using a phenomenological design based on qualitative research methods. The study group for the research consists of twenty-eight primary school teachers working in various public schools in a city in Turkey in the 2023–2024 academic year. Participants were determined by the purposive sampling method. Data were collected through semi-structured interview forms and described through content analysis. According to the research findings, five main themes were identified: differences in the classroom behavior of students with divorced parents, the impact of parental divorce on students' academic performance, the impact of parental divorce on students' social relationships, support programs implemented at school for students with divorced parents, and support and resources that can be useful for students with divorced parents. The results of the research show that students are negatively affected by their parents' divorce process in social, behavioral, economic and psychological terms. In order to minimize the negative effects of parental divorce on students, suggestions were made to guide classroom teachers on the development of support and resources that can be provided in schools.

Anahtar Kelimeler

Primary school teacher, primary school, divorced parents, the effect of divorce on student

Kaynakça

• Afifi, T. O., Boman, J., Fleisher, W., & Sareen, J. (2009). The relationship between child abuse, parental divorce, and lifetime mental disorders and suicidality in a nationally representative adult sample. Child Abuse & Neglect, 33(3), 139-147. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2008.12.009
• Akkaya, B. (2022). Ebeveyni boşanmış ve boşanmamış okul öncesi çocukların sosyal ilişkilerindeki iletişim becerilerinin ebeveyn görüşlerine göre değerlendirilmesi. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9(3), 1067-1103.
• Akyüz, Y. (1978). Türkiye’de öğretmenin “öğretmen” ve meslek imajı [Teacher in Turkey "teacher" and the image of the profession]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 11(1), 115-121.
• Alkan, E. Ö. (2014). Parçalanmış aile modelindeki öğrencilerin eğitimdeki başarı durumları: Trabzon örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Allen, K., Kern, M. L., Vella-Brodrick, D., Hattie, J. & Waters, L. (2018). Okulların okul aidiyetini teşvik etme konusunda bilmesi gerekenler: Bir meta-analiz. Eğitim Psikolojisi İncelemesi, 30(1), 1–34. https://doi.org/10.1007/s10648-016-9389-8
• Altuntaş, G. (2012). Boşanmış ebeveyneler ile boşanmamış ebeveynlerin lise birinci, ikinci, üçüncü sınıflarında okuyan çocuklarının sürekli öfke ve öfke ifade tarzı, benlik saygısı ve anksiyete düzeylerinin karşılaştırılması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Amato, P. R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and the Family, 62, 1269-1287. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01269.x
• Amato, P. R. (2014). The consequences of divorce for adults and children: An update. Društvena istraživanja-Časopis za opća društvena pitanja, 23(01), 5-24. https://doi.org/10.5559/di.23.1.01
• Amato, P. R., & Cheadle, J. (2005). The long reach of divorce: Divorce and child well‐being across three generations. Journal of marriage and family, 67(1), 191-206. https://doi.org/10.1111/j.0022-2445.2005.00014.x
• Anderson, K. J., & Minke, K. M. (2007). Parent involvement in education: Toward an understanding of parents' decision making. The Journal of Educational Research, 100(5), 311-323. https://doi.org/10.3200/JOER.100.5.311-323
• Angelo, M., S. (2018). High conflict separation/divorce, intimate partner violence and its effects on child adjustment. ProQuest Dissertations Publishing [Doctoral dissertation]. William James College.
• Aral, N., Gürsoy, F. (2000). Boşanmış ve boşanmamış ebeveynlerin çocuklarının depresyon düzeyleri üzerine bir araştırma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 1, 18-28.
• Aral, N., ve Başar, F. (1998). Boşanmış aileye sahip olan ve olmayan çocukların kaygı düzeylerinin incelenmesi. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Selçuk Üniversitesi, Konya
• Arendell, T. (2023). Mothers and divorce: Legal, economic, and social dilemmas. Univ of California Press. https://doi.org/10.2307/jj.2430428
• Arkes, J. (2014). Separating the harmful yersus beneficial effects of marital disruptions on children. Journal of Divorce and Remarriage, 58, 526-541. https://doi.org/10.1080/10502556.2017.1344500
• Arsu, F., Erbay, E., Ünal, F. G. & Gürgan, U. (2018). Grupla psikolojik danışmanın boşanmış aile çocuklarının öznel iyi oluş ve boşanmaya uyum düzeylerine etkisi. Uluslararası Necatibey Eğitim ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, Balıkesir, Türkiye.
• Atabey, D. (2017). Bazı değişkenlere göre erken çocukluk döneminde okul – baba ilişkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52, 721-729. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1930
• Atiles, J. T., Oliver, M. I., & Brosi, M. (2017). Preservice teachers' understanding of children of divorced families and relations to teacher efficacy. Educational Research Quarterly, 40(3), 25-49.
• Auersperg, F., Vlasak, T., Ponocny, I., & Barth, A. (2019). Long-term effects of parental divorce on mental health: A meta-analysis. Journal of Psychiatric Research, 119, 107-115. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2019.09.011
• Ayberk, Y., & Taylan, H. H. (2021). Değişen aile yapısında aile içi sorunların ve aile aidiyetinin incelenmesi (Cizre örneği). Journal of Academic Social Science Studies, 14(88). https://doi.org/10.29228/JASSS.54930
• Aydın, O., & Baran, G. (2012). Ebeveynleri boşanma sürecinde olan 9-12 yaş grubundaki çocukların boşanmaya uyum düzeylerinin incelenmesi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 35-52. https://doi.org/10.1501/Asbd_0000000004
• Aydoğan, İ. & Altunbulak, C. (2015). İlköğretim ikinci kademedeki boşanmış ve tam aileye sahip öğrencilerin okul başarıları ve okulda karşılaştıkları problemlerin incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2),75-102.
• Aysan, F., & Uzbaş, A. (2004). İlköğretim 4. ve 5. sınıflarda okuyan öğrencilerin sosyal becerileri ve okul uyumu ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2).
• Babalis, T.,Tsoli, K., Nikolopoulos, V. & Maniatis, P. (2014). The effect of divorce on schoolperformanceandbehavior in preschoolchildren in Greece: An empiricalstudy of Teachers’ views. Psychology, 5(1), 20. https://doi.org/10.4236/psych.2014.51005
• Bacanlı, H. (2002). Psikolojik kavram analizleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Baker, C., Clayton, S., & Bragg, E. (2021). Educating for resilience: Parent and teacher perceptions of children’s emotional needs in response to climate change. Environmental Education Research, 27(5), 687-705. https://doi.org/10.1080/13504622.2020.1828288
• Bandura, A. (1989). Regulation of cognitive processes through perceived self-efficacy. Developmental psychology, 25(5), 729. https://doi.org/10.1037/0012-1649.25.5.729
• Bandura, A., & Wessels, S. (1994). Self-efficacy, 4, 71-81.
• Bankir İşler, Y.( 2023). Boşanmış ve boşanmamış aileye sahip ergenlerin temel psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması, başa çıkma ve romantik ilişkilerde sorun çözme becerilerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Bayer, M., Ruthmann, K., & Schacht, A. (2017). The impact of personal relevance on emotion processing: evidence from event-related potentials and pupillary responses. Social Cognitive and Affective Neuroscience, 12(9), 1470-1479. https://doi.org/10.1093/scan/nsx075
• BBC & amp; Savage, M. (2020). (December BBC). Why the pandemic is causing spikes in break-ups and divorces. BBC The Life Project. https://www.bbc.com/worklife/article/20201203-why-the-pandemic-is-causing-spikes-in-break-ups-and-divorces
• Beausang, J., Farrell, A., & Walsh, K. (2012). Young people whose parents are separated or divorced: A case for researching their experiences at the intersection of home and school. Educational Research, 54(3), 343-356. https://doi.org/10.1080/00131881.2012.710092
• Berk, L. E. (2006). Child development, Seven Edition.
• Bernardi, F., & Boertien, D. (2017). Non-intact families and diverging educational destinies: A decomposition analysis for Germany, Italy, the United Kingdom and the United States. Social Science Research, 63, 181-191. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2016.09.004
• Bibou-Nakou, I. (2004). Helping teachers to help children living with a mentally ill parent: Teachers ‘perceptions on identification and policy issues. School Psychology International, 25(1), 42-58. https://doi.org/10.1177/0143034304041502
• Biernacki P, Waldorf D. (1981). Snowball sampling: Problems and techniques of chain referral sampling. Sociological Methods & Research, 10(2), 141-63. https://doi.org/10.1177/004912418101000205
• Bilici, A. B. (2018). Hayatı anlamlandırma sürecinde boşanmanın ortaokul çocuklarının üzerindeki psiko-sosyal etkileri (Fevzi Çakmak Ortaokul Örneği). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(56), 257-269. https://doi.org/10.17719/jisr.20185638998
• Black, M. M., Walker, S. P., Fernald, L. C., Andersen, C. T., DiGirolamo, A. M., Lu, C., … Shiffman, J. (2017). Early childhood development coming of age: Science through the life course. The Lancet, 389(10064), 77–90. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(16)31389-7
• Bloch, M., Peleg, I., Koren, D., Aner, H., & Klein, E. (2007). Long-term effects of early parental loss due to divorce on the HPA axis. Hormones and Behavior, 51(4), 516-523. https://doi.org/10.1016/j.yhbeh.2007.01.009
• Brajša-Žganec, A., Lopižić, J., & Penezić, Z. (2014). Psihološki aspekti suvremene obitelji, braka i partnerstva. Zagreb: Hrvatsko Psihološko Društvo.
• Büyükşahin, G. (2009). Boşanmış ve boşanmamış (tam) ailelerden gelen 11 – 13 yaş arası çocukların anne baba tutumlarını algılama biçimlerinin sosyal uyum düzeyleri ile ilişkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Carroll, J. (2013). Önce çocuklar. (Çev. Arzu Birkan). İstanbul: Doğan Kitap
• Cebeci, T., & Ceylan, S. (2009). Tam aileye ve tek ebeveyne sahip ailelerden gelen 7-12 yaşları arasındaki çocukların bağlanma stilleri ve kaygı durumları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Cherlin, A. J. (1999). Going to extremes: Family structure, children’s well-being, and social science. Demography, 36, 421-428. https://doi.org/10.2307/2648081
• Chiappetta, C. (2019). Reducing Domestic Violence and Improving Outcomes for Children: Funding Civil Legal Aid to Maximize Impact. Family Court Review, 57(4), 465–477. https://doi.org/10.1111/fcre.12440
• Cottongim, C. M. (2002). The school's role as a support system for children of parental divorce. East Tennessee State University.
• Creswell, J. W. (2013). Steps in conducting a scholarly mixed methods study.
• Cummings, E. M., & Schatz, J. N. (2012). Family conflict, emotional security, and child development: translating research findings into a prevention program for community families. Clinical Child and Family Psychology Review, 15, 14-27. https://doi.org/10.1007/s10567-012-0112-0
• Çiftçi-Arıdağ, N. & Ünsal-Seydooğulları, S. (2019). Lise öğrencilerinin yaşam doyumu ve yılmazlık düzeylerinin anne-baba tutumlarıyla ilişkisi açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(4), 1037-1060. https://doi.org/10.16986/HUJE.2018038527
• Çivitci, N., Çivitci, A., & Fiyakalı, N. C. (2009). Anne-babası boşanmış ve boşanmamış olan ergenlerde yalnızlık ve yaşam doyumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(2), 493 – 525.
• Demir, S., & Çelebi, Ş. (2017). Tek ebeveynli ailelerin sorunları: Nitel bir araştırma. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 111-128. https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.333891
• Demir-Dagdas, T.,Isik-Ercan, Z., Intepe-Tingir, S. & Cava-Tadik, Y. (2018). Parentaldivorceandchildrenfromdiversebackgrounds: Multidisciplinaryperspectives on mentalhealth, parent–childrelationships, andeducationalexperiences. Journal of Divorce &Remarriage, 59(6), 469-485. https://doi.org/10.1080/10502556.2017.1403821
• Donahey, K. (2018). Effects of divorce on children: The importance of ıntervention. Intuition: the BYU Undergraduate. Journal in Psychology, 13(1), 21-33.
• Ellington, A. J. (2003). A meta-analysis of the effects of calculators on students' achievement and attitude levels in precollege mathematics classes. Journal for Research in Mathematics Education, 34(5), 433-463. https://doi.org/10.2307/30034795
• Elo S., & Kyngäs H. (2008). The qualitative content analysis process. Journal of Advanced Nursing, 62, 107- 15. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04569.x
• Erdim, L., & Ergün, A. (2016). Boşanmanın ebeveyn ve çocuk üzerindeki etkileri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 3(1), 78-84. https://doi.org/10.17681/hsp.13621
• Ersan, C. (2020). Physical aggression, relational aggression and anger in preschool children: The mediating role of emotion regulation. The Journal of General Psychology, 147(1), 18-42. https://doi.org/10.1080/00221309.2019.1609897
• Fagan, P. F., & Churchill, A. (2012). The effects of divorce on children. Marri Research, 1, 1-48.
• Feyzioğlu, S., & Kuşçuoğlu, C. (2011). Tek ebeveynli aileler. Aile ve Toplum, 7(26), 97- 106. Flook, L., & Fuligni, A. J. (2008). Family and school spillover in adolescents’ daily lives. Child Development, 79(3), 776-787. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2008.01157.x
• Garbe, A., Ogurlu, U., Logan, N., & Cook, P. (2020). COVID-19 and remote learning: Experiences of parents with children during the pandemic. American Journal of Qualitative Research, 4(3), 45-65. https://doi.org/10.29333/ajqr/8471
• Garriga, A., & Pennoni, F. (2020). The causal effects of parental divorce and parental temporary separation on children’s cognitive abilities and psychological well-being according to parental relationship quality. Social Indicators Research, 1–25. https://doi.org/10.1007/s11205-020-02428-2
• Geniş, M., Toker, B., & Şakiroğlu, M. (2019). Boşanmanın çocuklara etkisi, çocuğa söylenmesi ve ebeveyn yabancılaşması derleme çalışması. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(3), 190-199.
• Gentles, S. J., Charles, C., Ploeg, J., & McKibbon, K. A. (2015). Sampling in qualitative research: Insights from an overview of the methods literature. The Qualitative Report, 20(11), 1772-1789. https://doi.org/10.46743/2160-3715/2015.2373
• Gordon, M. K. (2016). Phonological typology (Vol. 1). Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199669004.003.0001
• Greene, S. M., Anderson, E. R., Forgatch, M. S., DeGarmo, D. S., & Hetherington, E. M. (2012). Risk and resilience after divorce. In F. Walsh (Eds.), Normal family processes: Growing diversity and complexity (pp. 102–127). The Guilford Press.
• Gülay Ogelman, H., & Akman, B. (2009). Okul öncesi dönemde sosyal beceriler. Pegem Akademi. Gülmez, Ç., & Karadağ, M. (2020). Ebeveynleri boşanmış çocuklarla ebeveynleri boşanmamış çocukların bazı dini davranışları ve dini motivasyonlarının karşılaştırılması. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(18), 163-183.
• Gündüz, A. (2019). Boşanmanın etkisinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi: Tarsus örneği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ömer Halisdemir Üniversitesi.
• Günen, H., & Poyraz, T. (2017). Mardin’de gerçekleştirilen tercihli ve geleneksel evliliklerin nedenleri ve evliliğe karar verme süreci. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, 26, 187-222.
• Güney, E. (2016). Ebeveynleri boşanmış ve boşanmamış olan lise öğrencilerinin yılmazlık düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Güney, E., & Yalçın, S. B. (2020). Ebeveynleri boşanmış ve boşanmamış ergenlerin yılmazlık düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 217-229. https://doi.org/10.51119/ereegf.2020.7
• Güven, N., & Köroğlu, A. (2023). Boşanma Nedenleri ve Boşanma Sonrası Psikososyal Uyum: Trabzon İli Örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(Sosyal Bilimler Lisansüstü Öğrenci Sempozyumu Özel Sayısı), 1-24. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1279194
• Häggström, F., Borsch, A. S., & Skovdal, M. (2020). Caring alone: The boundaries of teachers' ethics of care for newly arrived immigrant and refugee learners in Denmark. Children and Youth Services Review, 117, 105248. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2020.105248
• Hashemi, L., & Homayuni, H. (2017). Emotional divorce: Child’s well-being. Journal of Divorce & Remarriage, 58(8), 631-644. https://doi.org/10.1080/10502556.2016.1160483
• Hetherington, E. M. (2006). The influence of conflict, marital problem solving and parenting on children’s adjustment in nondivorced, divorced and remarried families. Families count: Effects on Child and Adolescent Development, 203-237. https://doi.org/10.1017/CBO9780511616259.010
• Hoelter, L. (2009). Divorce and separation. In D. Carr (Ed.), Encyclopedia of the life course and human development. Boston: Gale Cengage.
• Holloway, I. (1997). Basic concepts for qualitative research. London: Blackwell Science. Huurre, T., Junkkari, H., & Aro, H. (2006). Long–term Psychosocial effects of parental divorce: A follow–up study from adolescence to adulthood. European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 256, 256-263. https://doi.org/10.1007/s00406-006-0641-y
• Iraklis, G. (2021). Children’s emotional needs regarding contact with their parents during their placement: Professionals perceptions. Residential Treatment for Children & Youth, 38(1), 46-62. https://doi.org/10.1080/0886571X.2019.1669097
• İşler, Y. B. (2023). Boşanmış ve boşanmamış aileye sahip ergenlerin temel psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması, başa çıkma ve romantik ilişkilerde sorun çözme becerilerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yükseklisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Jarwan, A. S., & Al-frehat, B. M. (2020). Emotional divorce and its relationship with psychological hardiness. International Journal of Education and Practice, 8(1), 72-85. https://doi.org/10.18488/journal.61.2020.81.72.85
• Joyce, A. N. (2016). High‐conflict divorce: A form of child neglect. Family Court Review, 54(4), 642-656. https://doi.org/10.1111/fcre.12249
• Kabaoğlu, F. (2011). Anne-babası evli ve boşanma sürecinde olan çocuk ve ergenlerin anne ve babalarından algıladıkları kabul ya da red düzeyleri ile kişilik özellikleri arasındaki ilişki [Yayınlanmamış yükseklisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Karahan, A. S. (2022). Boşanma sürecinde psikolojik müdahaleler üzerine bir derleme. AYNA Klinik Psikoloji Dergisi, 9(1), 88-111. https://doi.org/10.31682/ayna.943037
• Karakuş, S. (2003). Anne babası boşanmış ve boşanmamış çocukların depresyon düzeylerinin incelenmesi ve okul başarısına yansıması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kasuto, M. (2017). Boşanmış ailelerin çocuklarının boşanmamış ailelerin çocuklarına göre öz saygı ve ruh sağlığı değişkenlerinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Işık Üniversitesi.
• Kaya, F. Ş., & Gündüz, İ. (2019). Anne-babası evli veya boşanmış olan çocukların algıladıkları ebeveyn tutumu ile somatizasyon belirtileri arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35-56.
• Kelly, J. B. (2000). Children’s adjustment in conflicted marriage and divorce: A decade review of research. Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 39(8), 963-975. https://doi.org/10.1097/00004583-200008000-00007
• Kelly, J. B. (2007). Children’s living arrangements following separation and divorce. Family Process. 46, 35–52. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.2006.00190.x
• Kelly, J. B. ve Emery, R., (2003). Children’s adjustment following divorce: risk and resilience perpectives. Family Relations, 52, 352-362. doi.org/10.1111/j.1741- 3729.2003.00352.x
• Kesebir, S., Kavzoğlu, S. Ö., & Üstündağ, M. F. (2011). Bağlanma ve psikopatoloji. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2), 321-342. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2003.00352.x
• Khun-inkeeree, H., Yaakob, M. F. M., WanHanafi, W., Yusof, M. R., & Omar-Fauzee, M. S. (2021). Working on primary school teachers' preconceptions of organizational climate and job satisfaction. International Journal of Instruction, 14(3), 567-582. https://doi.org/10.29333/iji.2021.14333a
• Kızıltepe, Z. (2017). Content analysis. Qualitative research: Method, technique, analysis and approaches, 253-266.
• King, A. E., McQuarrie, F. A., & Brigham, S. M. (2021). Exploring the relationship between student success and participation in extracurricular activities. SCHOLE: A Journal of Leisure Studies and Recreation Education, 36(1-2), 42-58. https://doi.org/10.1080/1937156X.2020.1760751
• Kocabıyık, O. O. (2015). Olgubilim ve gömülü kuram: bazı özellikler açısından karşılaştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-66.
• Korkmaz, Y.(2022). Sosyal hizmet bilim dalı boşanma sürecinin öğrenci üzerindeki etkilerinin okul sosyal hizmeti temelinde değerlendirilmesi [Yayınlanmamış doktora tezi]. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Kucur, F., & Kelebek, Ö. (2021, September). Boşanmış kadınların boşanma aşaması, süreci ve sonrasında yaşadıkları zorluklar: Esenler SHM örneği. In Journal of Social Policy Conferences, 80, 231-266. Istanbul University. https://doi.org/10.26650/jspc.2021.80.0329
• Kurt, T. (2013). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: yılmazlığın aracı rolü. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Laletas, S., & Khasin, M. (2021). Children of high conflict divorce: Exploring the experiences of primary school teachers. Children and Youth Services Review, 12, 106072. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2021.106072
• Laletas, S., Reupert, A., & Goodyear, M. (2017). “What do we do? This is not our area”. Child care providers' experiences when working with families and preschool children living with parental mental illness. Children and Youth Services Review, 74, 71-79. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.01.024
• Laletas, S., Reupert, A., & Goodyear, M. (2022). Exploring the experiences of preschool teachers working with children living with parental mental illness. Early Childhood Education Journal, 50(1), 33-47. https://doi.org/10.1007/s10643-020-01131-8
• Lansford, J. E. (2009). Parental divorce and children's adjustment. Perspectives on Psychological Science, 4(2), 140-152. https://doi.org/10.1111/j.1745-6924.2009.01114.x
• Lebow, J. L. (2019). Current issues in the practice of integrative couple and family therapy. Family Process, 58(3), 610-628. https://doi.org/10.1111/famp.12473
• Lebow, J. L. (2020). The challenges of COVID‐19 for divorcing and post‐divorce families. Family process, 59(3), 967-973. ttps://doi.org/10.1111/famp.12574
• Lucas, N., Nicholson, J. M., & Erbas, B. (2013). Child mental health after parental separation: The impact of resident/non-resident parenting, parent mental health, conflict and socioeconomics. Journal of Family Studies, 19(1), 53-69. https://doi.org/10.5172/jfs.2013.19.1.53
• Lukefahr, A. (2019). A Study of Kindergarten through Eighth-Grade Teachers’ Perceptions of the Impact Gender Plays on Students Involved in Divorce (Doctoral dissertation). Lindenwood University.
• Mahony, L. (2013). Erken çocukluk öğretmenlerinin pedagojik uygulamaları: Ebeveyn ayrılığı ve boşanma yaşayan küçük çocuklarla bildikleri, düşündükleri ve yaptıkları [Yayınlanmamış doktora tezi]. Queensland Teknoloji Üniversitesi.
• Mahony, L., Walsh, K., Lunn, J., & Petriwskyj, A. (2015). Teachers facilitating support for young children experiencing parental separation and divorce. Journal of Child and Family Studies, 24, 2841-2852. https://doi.org/10.1007/s10826-014-0088-0
• Mahrer, N. E., O’Hara, K. L., Sandler, I. N., & Wolchik, S. A. (2018). Does shared parenting help or hurt children in high-conflict divorced families?. Journal of Divorce & Remarriage, 59(4), 324-347. https://doi.org/10.1080/10502556.2018.1454200
• Makenzie, M. (2021). Roman Espejo: Divorce and children. Journal of Youth and Adolescence, 50(3), 583-586. https://doi.org/10.1007/s10964-020-01359-y
• Martin, M., A. (2012). Family structure and the intergenerational transmission of educational advantage. Social Science Research, 41(1), 33–47. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2011.07.005
• Masarik, A. S., & Conger, R. D. (2017). Stress and child development: A review of the Family Stress Model. Current Opinion in Psychology, 13, 85-90. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2016.05.008
• Maxwell, J. A. (2012). A realist approach for qualitative research. Sage.
• MEB. (2015). Çocuğa yönelik şiddetin önlenmesi teknik destek projesi: revize erken uyarı uygulamaları (Faaliyet 1.2.4).Ankara: Proje ofisi.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. Ed.Selahattin Turan). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Merriam, S. B., & Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. sage.
• Moldes, V. M., Biton, C. L., Gonzaga, D. J., & Moneva, J. C. (2019). Students, peer pressure and their academic performance in school. International Journal of Scientific and Research Publications, 9(1), 300-312. https://doi.org/10.29322/IJSRP.9.01.2019.p8541
• Nazlı, S., Halisdemir, D., Gülleroğlu, H. D., & Kiye, S. (2021). Yetişkin boşanmaya uyum ölçeği'nin geliştirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 336-361.
• Nock, M. K. (2010). Self-injury. Annual review of Clinical Psychology, 6, 339-363. https://doi.org/10.1146/annurev.clinpsy.121208.131258
• Nock, S. L. (2000). The divorce of marriage and parenthood. Journal of Family Therapy, 22(3), 245-263.
• Noddings, N. (2015). The challenge to care in schools, 2nd Editon. teachers college press.
• Noy C. (2008). Sampling knowledge: The hermeneutics of snowball sampling in qualitative research. International Journal of Social Research Methodology, 11(4), 327-44. https://doi.org/10.1111/1467-6427.00150
• Ogunode, N. J., & Edet, I. N. (2023). Students’ Academic performance in schools. American Journal of Public Diplomacy and International Studies (2993-2157), 1(8), 112-122.
• Ögel, K., Tarı, I., & Eke, C. Y. (2006). Okullarda suç ve şiddeti önleme. İstanbul: Yeniden Yayınları, 17, 9-23.
• Öngider, N. (2006). Evli ve boşanmış ailelerde algılanan ebeveyn kabul veya reddinin çocuğun psikolojik uyumu üzerindeki etkileri [Yayınlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi.
• Özçelik, F. N. P. (2020). 6-10 yaş aralığındaki çocukların sosyal beceri gelişim düzeyleri ile anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 8(46), 365-379.
• Öztop, H., Bıçakçı, M., Soylu, N., Oğurtan, S. G., Nadir, U., Taşoluk, E., . . . Tok, S. (2018). ek Ebeveynli Aileler, 1. Baskı. Ankara: Aile Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile Eğitim Programı.
• Öztürk, S. (2006). Anne babası boşanmış 9 – 13 yaşlarındaki çocuklar ile aynı yaş grubundaki anne babası boşanmamış çocukların benlik saygısı ve kaygı düzeyleri ilişkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Patton, M. Q. (2015). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (çev. M. Bütün ve S. B. Demir) Ankara: Pegem Akademi.
• Pirtik, Ş. (2013). Boşanmış ve tam aileden gelen okul öncesi çocukların sosyal beceri ve akran tepkilerinin karşılaştırmalı olarak incelenmesi [Yayınlanmamış yükseklisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Polak, S., & Saini, M. (2019). The complexity of families involved in high-conflict disputes: A postseparation ecological transactional framework. Journal of Divorce & Remarriage, 60(2), 117–140. https://doi.org/10.1080/10502556.2018.1488114
• Prasso, S. (2020). China’s divorce spike is a warning to rest of locked-down world. Bloomberg Businessweek, 31.
• Riggio, H. R. (2001). Relations between parental divorce and thequality of adults iblin grelationships. Journal of Divorce & Remarriage, 36(1–2), 67–82. https://doi.org/10.1300/J087v36n01_04
• Riggio, H. R. (2004). Parentalmaritalconflictanddivorce, parent-childrelationships, socialsupport, andrelationshipanxiety in youngadulthood. PersonalRelationships, Eroğlu ve Topkaya Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 11(1), 99– 114.
• Riggio, H. R. ve Valenzuela, A. M. (2011). Parentalmaritalconflictanddivorce, parent– child relationships, and social support among Latino-American young adults. Personal Relationships, 18(3), 392–409. https://doi.org/10.1111/j.1475-6811.2010.01305.x
• Sadeghzadeh, Z., Ghodssi-Ghassemabad, R., Hamdieh, M., Shariatpanahi, S., Babazadeh, F., Abdoli, M., & Samadaee Gelehkolaee, K. (2023). The assessment of the related factors of emotional divorce among Iranian people during the Covid-19 pandemic: a descriptive study. BMC Psychology, 11(1), 360. https://doi.org/10.1186/s40359-023-01395-w
• Sağlam, M. (2011). Boşanma sürecinde olan ailelerdeki çocukların aile algılarının ve sorunlarının resimler aracılığı ile incelenmesi [Yayınlanmamış lisans tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Sancaklı, D. (2014). Boşanmış annelerin ve çocuklarının boşanma sürecinde ilişkin yaşantıları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Sayar, K. (2021). Parçalanmış Ailelerde ve Çocuklarında Görülen Problemler. kemalsayar. com/insana-dair/parcalanmis-ailelerde-ve-çocuklarinda-görülen problemler.
• Seijo, D., Fariña, F., Corras, T., Novo, M., & Arce, R. (2016). Estimating the epidemiology and quantifying the damages of parental separation in children and adolescents. Frontiers in Psychology, 7, 1611. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2016.01611
• Semra, M. E. T. (2023). The effect of the fıtted famıly status on the chıld's school success. Route Educational & Social Science Journal, 10 (1), 53-72
• Shek, D. T., & Wu, F. K. (2016). The influence of positive youth development and family functioning on adolescent academic adjustment in families with parental divorce or separation. International Journal on Disability and Human Development, 15(4), 443-453. https://doi.org/10.1515/ijdhd-2017-5011
• Sigal, A., Sandler, I., Wolchik, S., & Braver, S. (2011). Do parent education programs promote healthy postdivorce parenting? Critical distinctions and a review of the evidence. Family Court Review, 49(1), 120-139. https://doi.org/10.1111/j.1744-1617.2010.01357.x
• Sorek, Y. (2019). Children of divorce evaluate their quality of life: The moderating effect of psychological processes. Children and Youth Services Review, 107, 104533. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2019.104533
• Spremo, M. (2020). Children and divorce. Psychiatria Danubina, 32(3), 353-359.
• Stacey, R., And Mccabe, M.P. (2001). Parental divorce during adolescen adjustment in early adulthood. Adolescence, 36, 467-489.
• Stallman, H. M., & Ohan, J. L. (2016). Parenting style, parental adjustment, and co-parental conflict: Differential predictors of child psychosocial adjustment following divorce. Behaviour Change, 33(2), 112-126. https://doi.org/10.1017/bec.2016.7
• Størksen, I.,Røysamb, E., Moum, T., & Tambs, K. (2005). Adolescentswith a childhoodexperience of parentaldivorce: A longitudinalstudy of mentalhealthandadjustment. Journal of Adolescence, 28(6), 725–739. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2005.01.001
• Sun Y, Li Y. (2011). Effects of family structure type and stability on children's academic performance trajectories. Journal of Marriage and Family, 73, 541–556. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2011.00825.x
• Şirvanlı Özen, D. (1998). Eşler arası çatışma ve boşanmanın farklı yaş ve cinsiyetteki çocukların davranış ve uyum problemleri ile algıladıkları sosyal destek üzerindeki rolü [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Tahiroviç , S., & Demir, G. (2018). Influence of parental divorce on anxiety level of adolescents. Nicola Yelland (Ed.). Contemporary Perspective on Child Psychology and Education, 85-101. https://doi.org/10.5772/intechopen.71287
• Tanrıverdi, D., & Özgüç, S. (2019). Parçalanmış ve tam aileye sahip çocukların/ergenlerin şiddete yönelik tutumları ve saldırganlık davranışlarının karşılaştırılması. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 10(3), 165-172.
• Taş, B. (2018). Parental divorce and the importance of fathers’ roles in children’s lives. Academıc Studıes In Educatıonal Scıences.
• Tatlıoğlu, K. ve Demirel, N. (2016). Sosyal bir gerçeklik olarak boşanma olgusu: Sosyal psikolojik bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(22), 59-73. https://doi.org/10.16992/ASOS.987
• Tebeka, S., Hoertel, N., Dubertret, C., & Le Strat, Y. (2016). Parental divorce or death during childhood and adolescence and its association with mental health. The Journal of Nervous and Mental Disease, 204(9), 678-685. https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000000549
• Tebeka, S., Hoertel, N., Dubertret, C., & Le Strat, Y. (2016). Parental divorce or death during childhood and adolescence and its association with mental health. The Journal of Nervous and Mental Disease, 204(9), 678-685. https://doi.org/10.1097/NMD.0000000000000549
• Tolan, Ö. Ç. (2023). Boşanma ve Etkileri: Çocuklar ve ergenler üzerindeki psikolojik sonuçları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (50), 321-338. https://doi.org/10.52642/susbed.1221560
• Treloar, R. (2018). High-conflict divorce involving children: Parents’ meaning-making and agency. Journal of Social Welfare and Family Law, 40(3), 340-361. https://doi.org/10.1080/09649069.2018.1493652
• Turgut, S. İ. (2021). Boşanmış ailelerin 13-17 yaş grubu çocuklarında ebeveyne yabancılaşma sendromunun depresyon düzeyine etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Turğut, M. (Ed.). (2015). Türkiye boşanma nedenleri araştırması: TBNA 2014. TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı.
• Tuzun, H. (2004). Motivating learners in educational computer games. Indiana University.
• TÜİK (2020) Evlenme ve boşanma istatistikleri. https://tuikweb.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do?id=37211. (Accessed 03.12.2023).
• TÜİK (2023) https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2022-49437. Erişim Haziran 2023.
• Türkarslan, N. (2007). Boşanmanın çocuklar üzerine olumsuz etkileri ve bunlarla başetme yolları. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 11(11), 99-108.
• Uzun, Ç. (2013). Anne-babası boşanmış ve boşanmamış çocuklarda depresyon ve sosyal becerilerin değerlendirilmesi [Yayınlanmamış yükseklisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi.
• Üzbe, N., & Bacanlı, H. (2015). Başarı hedef yönelimi, benlik saygısı ve akademik başarının kendini engellemeyi yordamadaki rolü. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 33-50.
• Van der Wal, R. C., Finkenauer, C., & Visser, M. M. (2019). Reconciling mixed findings on children’s adjustment following high-conflict divorce [Divorce & Remarriage 2953]. Journal of Child and Family Studies, 28(2), 468–478. https://doi.org/10.1007/s10826-018-1277-z
• Veas, A., Castejón, J. L., Gilar, R., & Miñano, P. (2015). Academic achievement in early adolescence: The influence of cognitive and non-cognitive variables. The Journal of General Psychology, 142(4), 273-294. https://doi.org/10.1080/00221309.2015.1092940
• Veas, A., Castejón, J. L., Miñano, P., & Gilar-Corbí, R. (2019). Actitudes en la adolescencia inicial y rendimiento académico: el rol mediacional del autoconcepto académico. Revista de Psicodidáctica, 24(1), 71-77. https://doi.org/10.1016/j.psicod.2018.11.001
• Velasquez, A., West, R., Graham, C., & Osguthorpe, R. (2013). Developing caring relationships in schools: A review of the research on caring and nurturing pedagogies. Review of Education, 1(2), 162-190. https://doi.org/10.1002/rev3.3014
• Wallerstein, J. S., Lewis, J., & Blakeslee, S. (2000). The unexpected legacy ofdivorce: A 25 year landmark study. New York: Hyperion.
• Warren, C. A. B. (2002). Qualitative interviewing. In J. F. Gubrium & J. A. Holstein (Eds.), Handbook of interview research: Context and method (pp. 83–102). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Weiss, R. S. (1994). Learningfrom strangers: The art of method of qualitative interview studies. New York: Free Press.
• Wolf, S. (2004). Problem Çocuklar, Çev. A. Oral ve S. Kara, (6. Baskı), Say Yayınları, İstanbul.
• Wolfinger, N. H. (2000). Beyond the intergenerational transmission of divorce: Do people replicate the patterns of marital instability they grew up with?. Journal of Family Issues, 21(8), 1061-1086. https://doi.org/10.1177/019251300021008006
• Wolfinger, N. H. (2005). Understanding the divorce cycle: The children of divorce in their own marriages. Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511499616
• Yalvaç, M. (2000), Aile sosyolojisi: İlk el toplumdan modern topluma aile. Evin Ofset Matbaacılık.
• Yılmaz, N.D. (2011). Çatışma yaşayan ve boşanmış ailelerin ilköğretim çağındaki 7-12 yaş çocuklarının benlik algıları ve kaygı düzeyleri açısından çatışma yaşamayan ailelerin çocukları ile karşılaştırılması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seckin.