Edebiyat Öğretiminde Dahrendorf Modeli: “Leş” Metni Örneği

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 481 - 495, 31.08.2020

Melda Oryaşın , Selahattin Dilidüzgün

Öz

En genel amacı, anlama ve anlatma becerileri gelişmiş bireyler yetiştirmek olan dil ve edebiyat öğretiminin bu amaca ulaşmada çeşitli sorunlar yaşadığına ilişkin pek çok çalışma bulunmaktadır. Bu sorunlardan biri, sürecin temel gereci olan edebiyat metinlerinin çözümlenmesi ve bu çözümlemelere uygun öğrenme-öğretme etkinliklerinin düzenlenmesi ile ilgilidir. Buradan yola çıkarak çalışmada, farklı bir yaklaşım ve öneri sunmak adına Dahrendorf modelinin tanıtılması ve ilgili modelin örneklendirilerek etkinlikler hazırlanması amaçlanmıştır. Çalışma, tarama modelinde hazırlanmış olup betimseldir. Bu bağlamda modele ilişkin kuramsal bir çerçeve oluşturulmuş; bu kuramsal çerçeve, Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretim programı 12. sınıfların ikinci ünitesinde yer alan “1960 sonrası dönemi ve küçürek öykü” konusu bağlamında Ferit Edgü’nün “Leş” adlı öyküsü üzerinden örneklendirilmiştir. Hazırlanan etkinlikler, anadili öğretimi ilkeleri, metin türü özellikleri ve yaş düzeyi özellikleri gözetilerek duyma ve düşünme sorumluluğunu öğrenciye bırakacak şekilde yapılandırılmıştır. Öneri niteliğinde olan bu çalışmanın öğretmenlere ve farklı çalışmalara örnek sunmak açısından yardımcı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dahrendorf modeli, Dil ve edebiyat öğretimi, Kısa öykü

Dahrendorf Model in Language and Literature Teaching: Text Sample “Leş’’ (Carrion)

Öz

The most general aim is to educate individuals who have advanced comprehension and expression skills, and there are many studies on how language and literature teaching has various problems in achieving this goal. One of these problems is the analysis of the literary texts, which are the main tools of the process, and the organization of teaching and learning activities in accordance with these analyzes. The aim of this study is to introduce the Dahrendorf model in order to present a different approach and suggestion and to prepare activities by exemplifying the related model. This paper is a descriptive review study. In this context, a theoretical framework for the model has been established. This theoretical framework is exemplified by the story "Carrion" by Ferit Edgü in the context of the "short story of the post-1960 period" in the second unit of the 12th grade Turkish language and literature course curriculum. Prepared activities are structured in such a way as to leave the student with responsibility for sensation and thinking by taking into consideration mother tongue teaching principles, text type characteristics and age level characteristics. It is thought that this study will be helpful for teachers and different studies.

Anahtar Kelimeler

Dahrendorf model, Language and literature teaching, Short story

Kaynakça

• Adalı, O. (2010). Etkileşimli ve eleştirel okuma teknikleri. İstanbul: Toroslu Library.
• Aslan, C. (2010). Düşünme becerilerini geliştirici dil ve edebiyat öğretimi ortamları-bir eğitim durumu örneği-. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), 127-152. Retrieved November 21, 2019 from http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c13s24/makale/c13s24mk.pdf
• Aslan, C. (2017). Örnek eğitim durumlarıyla Türkçe-Türk dili ve edebiyatı öğretimi. Ankara: Anı Publishing.
• Başkan, Ö. (1988). Bildirişim, insan-dili ve ötesi. İstanbul: Altın Kitaplar Publisher.
• Bates, H. E. (2001). Yazınsal bir tür olarak kısa öykü (G. Ezber, trans.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Bayrav, S. & Yerguz, İ. (2001). Okuma, anlama, yorumlama-bir yaklaşım denemesi. İstanbul: Multilingual.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E, Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (13th ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, T. (2011). Dil ve edebiyat öğretimi. Ankara: Anı Publishing.
• Çelik-Özer, T. (2009). Öyküde ön ve arka plan bilgisinin etkin öğrenme yöntemleriyle işletilmesi. Afacan, A. (Ed.). In Çocuk ve Okuma Kültürü Sempozyumu (24-25 Mayıs 2008) (pp. 79-92). Ankara: Eğitim Sen Publishing.
• Dahrendorf, M. (1996). Vom umgang mit… kinder- und jugendliteratur. Berlin: Volk und Wissen Verlag.
• Demir, S. (2016). Türkiye’deki edebiyat eğitimi üzerine bir değerlendirme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(33), 48-68. Retrieved November 21, 2019, from http://sbed.mku.edu.tr/article/view/5000166750
• Dilidüzgün, S. (2008). Türkiye’de edebiyat öğretimi ve edebiyat öğretiminde çağdaş yönelimler. İpşiroğlu, Z. (Prep.). In Çağdaş Türk Yazını (2nd ed.) (pp. 231-243). İstanbul: Toroslu Kitaplığı.
• Dilidüzgün, S. (2013). İletişim odaklı Türkçe derslerinde çocuk kitapları. İstanbul: Morpa Kültür Publishing.
• Dilidüzgün, S. (2018). Çağdaş çocuk yazını-yazın eğitimine atılan ilk adım. İzmir: Tudem Publishing.
• Edgü, F. (2011). Leş-toplu öyküler (2nd ed.). İstanbul: Sel Publishing.
• Erdem, İ. & Topbaş, S. (2017). Dil ve anlatım ile Türk edebiyatı derslerinde karşılaşılan sorunlar ve bunlara yönelik çözüm önerilerine dair öğretmen görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21(2), 465-495. Retrieved November 21, 2019, from http://dergipark.ulakbim.gov.tr/tsadergisi/article/view/5000197362
• Erden, A. (2002). Kısa öykü ve dilbilimsel eleştiri. İstanbul: Gendaş Kültür.
• Friedman, N. (1989). Recent short story theories: problems in definition. Lohafer, S. & Clarey, J. E. (Eds.). In Short Story Theory at a Crossroads (pp. 13-31). Baton Rouge and London: Lousiana State University Press.
• Göçer, A. (2017). Öğrenci merkezli-etkileşimli-metin işleme ve çözümleme süreçli Türkçe özel öğretim yöntemleri (2nd ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Gökalp-Alpaslan, G. (2000). Derslikten günlük yaşama edebiyat eğitimi. Türkbilig 2000/I-Türkoloji Araştırmaları, Ankara, 185-202. Retrieved November 22, 2019, from http://www.turkbilig.com/pdf/200001-274.pdf
• Günay, V. D. (2013). Metin bilgisi-hem metin çözümleme hem de yaratıcı yazma. İstanbul: Papatya Publishing.
• İnan, B. (2013). Use of short stories for language teaching purposes. İnan, B. & Yüksel, D. (Eds.). In Literature and Language Teaching-A Course Book (pp. 15-35). Ankara: Pegem Akademi.
• Karagöz, M., Ak-Başoğul, D. & Yücelşen, N. (2017). Türkçe öğretmeni adaylarının ders planı hazırlamadaki yeterlikleri (Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi örneği). International Journal of Language Academy, V: 5, 67-80. Retrieved November 22, 2019, from http://dx.doi.org/10.18033/ijla.3777
• Karatay, H. (2014). Okuma eğitimi-kuram ve uygulama (2nd ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Kavcar, C. (1999). Edebiyat ve eğitim (3rd ed.). Ankara: Engin Publisher.
• Küçükler-Kuşcu, N. (2018). Çağdaş Türk öyküsünün öğretimi: “Beyaz Mantolu Adam” örneğine yönelik etkinlikler. International Online Journal of Educational Sciences, 10(4), 289-303. Retrieved November 22, 2019, from https://doi.org/10.15345/iojes.2018.04.016
• MEB. (2018). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara.
• Onan, B. (2013). Türkçenin ana dili olarak öğretiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri. Güzel, A. & Karatay, H. (Eds.). In Türkçe Öğretimi El Kitabı (pp. 107-131). Ankara: Pegem Akademi.
• Oryaşın, U. & Karagöz, M. (2015). Türkçe öğretiminde sorun çözmeye dayalı düşünme ve bir eğitim durumu örneği. Coşkun, M.V. et al. (Eds.). In Türkçenin Eğitimi-Öğretimine Yönelik Çalışmalar (pp. 259-269). Ankara: Pegem Akademi.
• Özdemir, E. (1983a). Anadili öğretimi. Türk Dili Aylık Dil ve Yazın Dergisi-Dil Öğretim Özel Sayısı, Y: 32, C: XLVII, S: 379-380, Temmuz-Ağustos, 18-30.
• Özdemir, E. (1983b). Okuma sanatı, nasıl okumalı-neler okumalı. İstanbul: Varlık Publishing.
• Özdemir, E. (2002). Eleştirel okuma (5th ed.). Ankara: Bilgi Publisher.
• Sayın, Ş. (1999). Metinlerle söyleşi. İstanbul: Multilingual.
• Sever, S. (2006). Türkçe öğretiminin çözülemeyen sorunları. Varlık Dergisi, S: 1189, Ekim, 8-16.
• Sever, S. (2011). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme (5th ed.). Ankara: Anı Publishing.
• Sever, S., Kaya, Z. & Aslan, C. (2011). Etkinliklerle Türkçe öğretimi (2nd ed.). İzmir: Tudem Publishing.
• Sönmez, V. (2012). Program geliştirmede öğretmen elkitabı (17th ed.). Ankara: Anı Publishing.
• Sönmez, V. (2014). Öğretim ilke ve yöntemleri (7th ed.). Ankara: Anı Publishing.
• Tracey, D. H. & Morrow, L. M. (2017). Okumaya genel bir bakış, kuram ve modellere giriş, ikinci baskıdan çeviri (H. Ülper, trans. ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Turhan-Ağrelim, H. (2017). Türkçe öğretiminde çok uyaranlı eğitim durumları. Ankara: Eğiten Kitap.
• Tutaş, N. (2006). Yazınsal metinlerde biçembilimsel inceleme. Littera-Edebiyat Yazıları, C: 19, 169-180. Retrieved November 22, 2019, from http://www.littera.hacettepe.edu.tr/TURKCE/19_cilt/18tutas.pdf
• TDK. (2005). Türkçe sözlük (10th ed.). Ankara: Türk Dil Kurumu Publishing.
• Ülper, H. (2010). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Ankara: Nobel Publishing.
• Yağmur, K. (2011). Türkçe ders kitaplarının üst düzey bilişsel becerileri geliştirme yeterliliği. Ülper, H. (Ed.). In Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri (2nd ed.) (pp. 191-219). Ankara: Pegem Akademi.
• Yazgan-İnanç, B., Bilgin, M. & Kılıç-Atıcı, M. (2015). Gelişim psikolojisi-çocuk ve ergen gelişimi (10th ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Yazıcı, N. (2017). Kurmaca anlatılarda kahramanın sunumu: metinleştirme stratejisi olarak gönderim ve eksiltme. Türkbilig, 2017/34, 117-134. Retrieved November 22, 2019, from http://www.turkbilig.com/pdf/201734-525.pdf