Some Cross-Sectıons from The Muslım World of the XIV th Century in the Muqaddımah of Ibn Khaldûn

Yıl 2012, Cilt: 14 Sayı: 2, 131 - 166, 01.12.2012

Nizamettin Parlak

Öz

A historian’s taking in account his period he lived or he witnessed is very important. In this sense, Ibn Kaldûn, as an universalist historian having been lived in the XIV. Century, and having written a universal history called Kitab al-Ibar ve Dîwân al-Mubtadai wa al Khabar, has given some certain information in it’s Muqaddimah about the events done in the different places of Muslim World occurred in his age, the fourteenth century.

We tried to fix up these evaluations about the education and instruction, social life, political life and as well as along with the art and architecture concepts being separated in the diverse parts of his book within the contemporary understanding of scholarship.

At the end we established that the author has seen the instruction as an art, and he considered the fact that the providence of the necessary in the life is the main factor for the establishment of the civil life. The architecture and art has been formed not only its own achievements but also outside influences especially previous civilizations lived before..

Anahtar Kelimeler

Ibn Khaldûn, Muqaddimah, XIV. Century, education and instruction, social and political life.

İbn-i Haldûn’un Mukaddime’sinde XIV. Yüzyıl İslâm Dünyasından Kesitler

Öz

Bir tarihçinin, içinde yaşadığı dönemi ele alması ve şahidi olduğu çağın tarihini yazması önemlidir. Bu anlamda XIV. yüzyılda yaşamış ve Kitabu’l-İber ve Dîvânu’l-Mubdedei ve’l-Haber adlı genel bir tarih yazmış olan İbn-i Haldûn, eserin Mukaddime’sinde, içinde yaşadığı yüzyılda İslâm dünyasının farklı bölgelerindeki ahval hakkında bir takım bilgiler vermiştir. Mukaddime’nin, değişik bölümlerinde dağınık hâldeki değerlendirmeler, bu çalışmada Eğitim-öğretim, Sosyal Hayat, Siyasî Hayat, Sanat ve Mimarî genel başlıkları altında toplanarak on dördüncü yüzyılda İslâm dünyasının durumu, çağdaş bir müellifin gözüyle tespit edilmeye çalışılmıştır.Sonuçta müellifin eğitim-öğretimi bir sanat olarak gördüğü, şehirleşmenin temelinde, ihtiyaçların giderilmesinin yer aldığı, sanat ve mimarinin sadece bir toplumun kendi birikimleriyle değil aynı zamanda başka faktörlerin özellikle de aynı topraklarda yaşamış önceki medeniyetlerin etkisiyle şekillendiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İbn-i Haldûn, Mukaddime, XIV. yüzyıl, eğitim-öğretim, sosyal ve siyasî hayat.

Kaynakça

• Bel, B. (1950). Abdülvâdîler, İA, İstanbul, cilt 1, s. 101-102.
• Can, Y. – Yılmaz, M. (2008). Müslümanların fethedilen topraklarda mevcut gayri İslâm mabetlere yaklaşımı”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 8/2, 27-52.
• Denek, T. (2007). İbn Haldûn’un (1332–1406) Mukaddime’sine göre İslâm kurumları tarihi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Harran ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Dirimtekin, F. (1953). Fetihden Sonraki İstanbul, İstanbul.
• Ev, H. (2007). İbn Haldûn’un eğitim görüşü, Yayımlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Emecan, F. (Eds). (1999). Kuruluştan Küçük Kaynarca’ya, Osmanlı Devleti tarihi, I- II, İstanbul.
• Görgün, T. (1999). İbn Haldûn, DİA, İstanbul, cilt 19, s. 538-555.
• Hacıbekiroğlu, A. (2008). İbn Haldûn’un kelamcılığı, Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Elazığ,
• Halaçoğlu, Y. (2007). XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda devlet teşkilatı ve sosyal yapı, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• el-Hımsî, A. S. (1985) İbn Zümrek el-Gırnâtî sîretuhû ve edebuh, Beyrut. Hunke, S. (ty.) Avrupanın üzerine doğan İslâm güneşi, İstanbul.
• Irwing, T. (2002). Kastilya, DİA, Ankara, cilt 25, s. 1-2.
• İbik, H. (2004). İstanbul’un fethi hadisi, Ankara: Avrasya Yay.
• İbn-i Haldûn, A. (1967). The Muqaddımah, trans. Franz Rosenthal Princeton University Press.
• İbn Haldûn, A. (1984) el-Mukaddime, Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kalem.
• İbn-i Haldûn, A. (1986). Mukaddime, terc. Z. K. Ugan, İstanbul: ME Basımevi, I-III. İbn-i Haldûn, A. (1988). Mukaddime, terc. Süleyman Uludağ, I-II, İstanbul.
• İbn-i Haldûn, A. (2001). Mukaddimetu İbn-i Haldûn, haz. H. Şahâde Beyrut: Dâru’l- Fikr, I-VIII.
• İbn-i Haldûn, A. (2004), Mukaddime, terc. Halil Kendir, I-II, İstanbul: Yeni Şafak Yay.
• İbnü’l-Hatib, L. (1973, I. cilt; 1974, II, cilt; 1975, III. cilt; 1977, IV. cilt). el-İhâtâ fî ahbâri (târihi) Gırnâta neşr. Abdullah İnan, I-IV, Kahire: Mektebetü’l- Hanci.
• İbnü’l-Hatib, L. (2009) el-Lemhatü’l-bedriyye fi’d-devleti’n-Nasriyye, tah. M. Mesud Cibran, Beyrut; Dâru’l-Medâri’l-İslamî.
• Öz, Ş. (2011). Sahabe sonrası iktidar mücadelesi -ikinci fitne dönemi-, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Özaydın, A. (1991) Aragon, DİA, İstanbul, cilt 3, s. 263-265.
• Özdemir, M. (1997). Endülüs Müslümanları, I-III, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kopraman, K. Y. (1994). Dîvân , DİA, İstanbul, cilt 9, s. 376-383.
• Köktaş, Y. (2003). İbn Haldûn’un Mukaddime adlı eserinde hadîs ilimleri ve hadîs sosyoloji ilişkisi, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, VII / 1, 299-343.
• Köprülü, O. F. (1992). Bayrak, DİA, İstanbul, cilt. 5, s. 247-254.
• Kütükoğlu, M. (Ed.). (1999). Osmanlı iktisadî yapısı, Osmanlı devleti tarihi, I-II, İstanbul.
• Lekesiz, M. H. (ed.) (1999). Osmanlılarda sünni-hanefi geleneğinin oluşmasında ulemanın rolü, Osmanlı, I-XII, Ankara.
• el-Makkarî, Ş. (1939). Ezhâru’r-riyâz, I-III, tah. Mustafa es-Sekâ, İbrahim el- Ebyârî,A.Hafîz Şiblî, Kahire.
• el-Makkarî, Ş. (1998). Nefhü’t-tîb min ğusni’l-Endelusi’r-ratîb ve zikrü vezîrihâ Lisaniddin İbni’l-Hatib, I-IX tah. Yusuf eş-Şeyh M. el-Bukaî, Beyrut.
• Marçais, G. (1952). Meriniler. İA, İstanbul, cilt 7, s. 763-766.
• Mardin, Ş. (2006). İbn Haldûn, İslâm Araştırmaları Dergisi, sayı: 15, s. 3-4.
• Osman Ş. (1991). Türk tabâbeti tarihi, sad. İlter Uzel, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü, I-III, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Parlak, N. (1998). Endülüs dil mektebi, Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Parlak, N. (2012). Lisânüddîn İbnü’l-Hatib’in siyâsî kişiliği ve tarihçiliği, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Parmaksızoğlu, İ. (1971). İbn Batuta seyahatnamesinden seçmeler, İstanbul.
• Safvet, M. M, (1953). Kostantiniye Fatihi Fatih Sultan Mehmed, Çev. İsmail Ezherli, Ankara.
• Sarıoğlu, H. (ed.). (1999). Osmanlıda felsefe, kelam ve tasavvuf ilişkileri Osmanlı, I-XII, Ankara.
• Stowasser, B. (1984). “İbn Khaldun’un Tarih Felsefesi: Devletlerin ve Uygarlıkların Yükseliş ve Çöküşleri” Çev. Nermin Abadan Unat, 5 Ocak 1984 tarihinde Ankara Üniversitesi Sosyal Bilgiler Fakültesinde verilen konferans.
• Tanrıkorur, C. (ed.). (1999). Osmanlı musikîsi, Osmanlı medeniyeti tarihi, I-II, İstanbul, II, 493-530.
• Toprak, F. (1988). Endülüs şiirine genel bir bakış, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Dergisi, 32, 1-2, Ankara, 157-175.
• Razuk, M. (1997). Hafsiler, DİA, İstanbul, cilt 15, s. 125-128.
• Şenol, H. F. (2009 İbn Haldûn’da tarih ve umran sorunu, Yayımlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Wat, M. (1998). Fî tarih-i İsbanye’l-İslâmiyye, Terc. M. Rıza el-Mısrî, Beyrut.
• Yetim, M. (1994). İbn-i Haldûn’un devlet görüşü, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İst.
• Yıldırım, E. (2006). İbn-i Haldûn’un iktisadi ve mali düşünceleri, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dumlupınar Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Yiğit, İ. (2004), Memlukler, DİA, Ankara, cilt 29. s. 89-96. Yiğit, İ. (2006). Nasrîler, DİA, İstanbul, cilt 32, s. 421-424. Yver, G. (1942). Bicaye, İA, İstanbul, cilt 2, s. 597-598.
• Zettersteen, K. V. (1979). “Şurta”, İA, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, XI, 585.