DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE YEREL YÖNETİM YAPILARININ GELİŞİM SÜRECİ

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 2, 246 - 263, 31.12.2019

Ebru Erdogan Cihat Özkan Hacı Abdullah Erdogan

Öz

Yerel
yönetimler, kamu yönetimi içinde halka en yakın olan ve politikalarıyla halkın
gündelik yaşamı üzerinde doğrudan etkisi bulunan önemli bir yönetsel birimdir.
Bu bağlamda insanların kendi seçtiği organlarca idare edilen kurumlar olan
yerel yönetimler, gerek demokrasi anlayışının oluşması, toplumda yer edinmesi
açısından, gerekse yerel hizmetlerin verimlilik ve etkinliğinin sağlanması
açısından oldukça önemli kurumsal yapılardır. Tarihsel süreçte yerel yönetimlerin
ortaya çıkması, siyasi ve sosyo-ekonomik değişimlerin, kentleşmenin oluşması
ile gerçekleşmiştir. Yerel yönetimin temelleri ilk olarak Orta Çağ Avrupası’nda
atılmıştır. Avrupa’da eskiden kamu
işleri ve kent yönetimi forum, agora, kale, kilise, saray gibi mekânlarda
gerçekleştirilmiştir. Süreç içerisinde ticari, sosyal ve dini işlerden
sıyrılarak fonksiyonel ve mekânsal olarak salt idarin yürütüldüğü yapılara dönüşmüştür.
Amerika’daki yerel yönetim binaları İngiliz ekolünü andırırken, Türkiye’deki
yerel yönetim binaları Fransa ekolüyle benzeşmektedir. Her ne kadar ortak
özellikler bulunsa da, toplumların coğrafi, kültürel ve sosyal özelliklerine
göre farklılıklar göstermektedirler. Türkiye’de önceleri “Belediye
Sarayı” olarak adlandırılan ve merkezi yönetimin vesayeti altında bulunan
yapılar iken, günümüzde merkezi otoritenin etkisinden uzaklaşmış halka daha
yakın ve hizmet odaklı tasarımlara dönüşmüş ve “Belediye Hizmet Binası” olarak
adlandırılmaktadır. Siyasi, ekonomik, sosyal,
teknolojik gelişmeler, kentleşmenin artması, kentlerde yaşayan insanların
karmaşık örgütlenmesi, artarak çoğalan ve çeşitlenen gereksinimleri sonucu
belediye binaları nitelik ve nicelik olarak değişim göstermiştir. Kentin
ihtiyaçları ve kanunların getirdiği gereksinimler doğrultusunda günümüze ulaşan
belediye yapıları, sosyalliğin, 
şeffaflığın ve demokrasinin de etkisiyle kullanıcı memnuniyetinin
gözetildiği, kullanıcı odaklı yapı komplekslerine dönüşmüştür. Artık tüm
Dünya’da ve Türkiye’de geleneksel devlet anlayışı, yerini demokratik,  insan odaklı ve hukuk üstünlüğüne dayalı
katılımcı devlet anlayışına bırakmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yerel Yönetim, Belediyecilik, Tarihsel Süreç

Developing Process of the Local Municipal Administration Buildings in the World and in Turkey

Öz

During the historical process, emerging of the local
municipal administrations has actualized by occurrence of political and
socio-economical variations and urbanization. The basis foundations of the
local administration buildings were seeded first in the Medieval Europe.
Formerly the public issues were hold in places such as agoras, forts, churches
and palaces. During the process by debonding from political, social and
religious materials they were evolved to the structures where majorly
administration was functionally and locally implemented. While the local
administrations in the USA resembling the English style, the local
administrations in Turkey have been resembling the French style. In spite of
the fact that they have common features, they differ from each other according
to the geographical, cultural and social characteristics of the societies. While they were being called as “Municipal
Palace” and under the tutelage of Central Administration previously in Turkey,
nowadays have been become distant from the influence of central administration
and converted to designations which have been closer with the public and
focused on service and today they are called “Municipal Service Building”. The
structures of Municipalities which have reached today upon the demands of the
city and the requirements that laws bring, have transformed into user focused
building complexes by the influence of sociality, transparency and democracy
where the content of the user is taken into consideration. The traditional
state idea in the world and Turkey have given its place to a democratic, human
focused and based upon the superiority of law, participatory state idea
nowadays.

Anahtar Kelimeler

The Local Municipal Administrations, Municipality, Historical Process

Kaynakça

• Bozkurt, Ö. Sezen, S. ve Ergun, T. (1998) Kamu Yönetimi Sözlüğü, Ankara, TODAİE Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Craig, L. (1980) “The Boston City Halls and its antecedents”, AIA Journal, 69 (11), s. 4652.
• Çamaş, E. (2000) “Geçmişten Günümüze Kamu Yönetim-Belediye Hizmet Binalarının Mimari Değişimi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Dollery B.ve Johnson A. (2005) “Enhancing Efficiency in Australian Local Government: An Evaluation of Alternative Models of Municipal Governance”, Urban Policy and Research, 23 (1), s. 83.
• Dönmez, O. A. (2015) “İlçe Belediye Hizmet Binalarında Tasarım Yaklaşımlarının Mekân Dizim İle İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Ergin, O. N. (1936) Türkiye’de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İktisat ve İçtihat Enstitüsü Yayınları.
• Eryılmaz, B. (1994) Kamu Yönetimi, İzmir, Üniversiteler Kitabevi.
• Eryılmaz, B. (2002) “Belediyelerde Demokrasi Geleneği ve Değişim İhtiyacı”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 11 (3), s. 6-21.
• Eryılmaz, B. (2007) Kamu yönetimi, Ankara: Okutman Yayıncılık, s. 166-190.
• Falay N. (1996) Belediyelerin Mali Yönetimi, İktisadi ve Siyasal Bir Çözümleme, İstanbul, TESEV Yayınları.
• Gökaçtı, M. A. (1996) Dünyada ve Türkiye’de Belediyecilik, İstanbul: Ozan Yayınevi.
• Hasol, D. (1993) Mimarlık Sözlüğü, İstanbul: Yem yayınları.
• Heyer, P. (1966) Architects on Architecture, New Directions in America, New York, Printed by Halliday Lithograph, s. 256-264.
• Kalabalık, H. (2005) Avrupa Birliği Ülkeleriyle Karşılaştırmalı Yerel Yönetim Hukuku Teori Uygulama, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Kavruk, H. (2002) Anakente Bakış Türkiye’de Anakent Belediyeciliği ve Kent Hizmetlerinin Yönetimi, Ankara, Hizmet-İş Sendikası.
• Keleş, R. (2014) Yerinden Yönetim ve Siyaset, İstanbul, Cem Yayınları.
• Monteyne, D. (2011) “Boston City Hall and a History of Reception”, Journal of Architectural Education, 65 (1), s. 45-62.
• Oktay, T. (2008) “Osmanlı Döneminde Modern Belediye Kurumunun Doğuşu ve Gelişimi”, Ed.: E. Özvar, A. Bilgin (editör) Selçukludan Cumhuriyete Şehir Yönetimi, İstanbul, Türk Dünyası Belediyeler Birliği Yayınları, s. 377- 402.
• Ortaylı, İ. (1978) “İmparatorluk Döneminde Mahalli İdarelerin ve Belediyeciliğin Evrimi”, Ed.: İlhan Tekeli/ İlber Ortaylı (editör) Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi., Ed.: Ergun Türkcan, Ankara, TİD Yayını, s. 3-26.
• Ortaylı, İ. (1985) Tanzimat’tan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, İstanbul, Hil Yayınları.
• Ortaylı, İ. (1992) İslam Ansiklopedisi “Belediye”, Ankara, Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2000, 2011) Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareler (1840-1880), Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ortaylı, İ. (2008) Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Ankara, Cedit Neşriyat.
• Sakaoğlu, N. (1994) İhtisab, İstanbul, DBİA.
• Sencer, M. (1984) “Tanzimat’a kadar Osmanlı yönetim sistemi”, Amme İdaresi Dergisi, 17 (2), s. 21-44.
• Tapan, M. (2007) “Uluslararası Üslup: Mimarlıkta Liberalizm”, Ed.: R. Holod, A. Evin ve S. Özkan (editör) Modern Türk Mimarlığı 1900-1980, Ankara, TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, s. 109-122.
• Tekeli, İ. (1978) “Cumhuriyet Döneminde (1923-1973) Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi”, Ed.: E. Türkcan (editör) Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi, Ankara, TİD Yayını, s. 27-311.
• Tekeli, İ. (2007) “Türkiye’de Mimarlığın Gelişiminin Toplumsal Bağlamı”, Ed.: R. Holod, A. Evin ve S. Özkan (editör) Modern Türk Mimarlığı 1900-1980, Ankara, TMMOB Mimarlar Odası Yayınları, s. 15-36.
• Tortop, N., İsbir, E. G., Aykaç, B., Yayma, H. ve Özer, M. A. (2007) Yönetim Bilimi, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım. Yaylı, H. (2008) “Türkiye’de Belediyelerin Yeniden Yapılandırılması: 2004 Belediye Reform Çalışmalarının Değerlendirilmesine Yönelik Bir Çalışma”, Doktora Tezi, Ankara, Gazi Üniversitesi.
• Yıldırım M. (2007) “Pera’dan Beyoğlu’na Altıncı Daireden Beyoğlu Belediyesi’ne 150 yıl”, Beyoğlu Dergisi, İstanbul, s. 6-19.