The Life, Works and Place of Muayyad al-Jandī in Akbarī Tradition

Yıl 2020, Sayı: 41, 703 - 730, 20.09.2020

Ayşe Mine Akar

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.759827

Cited By: 1

Öz

The life and works of Muayyad al-Jandī, who wrote the first complete commentary on Muḥyī al-Dīn Ibn al-‘Arabī’s Fuṣūṣ al-ḥikam, contain incompleteness and some inaccura-cies due to the fact that it was prepared based on his work is titled Nafḥa al-Rūḥ and Tuḥfe al-Futūḥ in which he gave information about his biography. The author’s views on metaphysical issues have not been mentioned, except for the short work, which was written by Abdullaḥ al-Bosnawī upon a question asked to him, named Sharḥ li ba‘ḍi kelām al-Shaykh Muayyad al-Jandī fī Sharḥ Fuṣūṣ al-ḥikam. However, Jandī’s being the first Fuṣūṣ al-ḥikam commentator and writing this commentory with the help and signs of Qūnawī made him an important name in the determination of how Ibn al-‘Arabī’s views must be understood and made him an important person that later commenta-tors could not remain unaware of. And also almost all of commentators sometimes made quotations from the his works explicitly and sometimes without naming them. 

Jandī was born in Jand, which is a historical city located in the north east of the Aral Lake, possibly in the second quarter of the seventh century (hijri). When he wanted to take the path of Sūfism, his friends and relatives, including his father, opposed him and nevertheless he went to the pilgrimage with a spiritual sign he received, and then joined Ṣadr al-Dīn Qūnawī, whom he described as “the perfect human of his century” to completed his spiritual journey. During the time the author was in Konya, there were many important sūfīs and scholars in the city such as Mawlānā D̲j̲alāl al-Dīn al-Rūmī. Jandī stayed here until 674, the year his shaykh died; he then visit Baghdad, Sinop, Kenger and Tabriz and died in Tabriz in 711 according to Sharḥ Fuṣūṣ al-ḥikam’s copying record in Lāleli /1417. 

Jandī has eight works that have survived until today. While some of these deal with only metaphysical subjects, some of them are works aiming at moral maturation. One of the most important works on metaphysics is Sharḥ Fuṣūṣ al-ḥikam. According to author’s statement in this work, he wrote a “big commentary” before this commen-tary. Although there is no clear explanation as to the relation of this “big commen-tary” to the present-day commentary, it is possible that some chapters may be named by the author with different names, since the writing of the work was spread over thirty years. Since this important work of Jandī is the first complete commentary of Fuṣūṣ al-ḥikam, it has been a model and source for the next commentaries, both with its prelude and with the commentary of the main parts. For this reason, this com-mentary was described as the source of the later commentaries by ‘Abd al-Raḥmān al-Jāmī. There are other works which Jandī mentions their titles but have not survived to the present day, as well as works that are attributed to him but authenticity is doubtful. 

Jandī's place in Ibn al-‘Arabī’s school is related to his commentary of Fuṣūṣ al-ḥikam, but the comments to be made based on this work only on certain subjects of the school are incomplete. In this context, we discussed three important issues of the school. These are his view about the relationship between existence and essence in God, rank classifications, and the relationship between knowledge and known things. Jandī does not find it right to make any interpretation about divine essence (dhat) other than what He declared, and he refers to the hadith that the Prophet (Pbuh) forbade to think about essence of God. As it is known, this hadith is a hadith that Ibn al-‘Arabī opponents also use to refuse the views of Shaykh. The fact that Jandī refers to this hadith is very important in terms of understanding the views of an important name from the first followers of Ibn al-‘Arabī on the relationship between existence and essence.

This issue is also related to whether God can be qualified as existence at the level of la-ta‘ayyun (indeterminacy) or not. Considering that Jandī interprets the level of la-taayyun as the level of silence, his thoughts on the relationship between existence and essence become clear. Considering that the level of la-taayyun is mentioned as the absolute degree of wujūd in the studies on the Akbarī school, it is not possible to urge that the whole school is in agreement on this issue, and aslo it should be stated here that it would not be right to characterize the names (such as ‘Abd al-Karīm al-Jīlī) that do not mention existence as out of Akbarī school. The rank classifications made by Jandī from various angles and his views on the relation of knowledge with known things are other issues discussed in the study.

Anahtar Kelimeler

Tasawwuf, Muayyad al-Jandī, Akbarī school, Existence-Essence, Ranks of Existence

Müeyyed Cendî’nin Hayatı, Eserleri ve Ekberî Gelenekteki Yeri

Öz

Muhyiddîn İbnü’l-Arabî’nin Fusûsu’l-hikem’inin ilk tam şerhini yazan Müeyyed Cendî’nin hayatı ve eserleri, umûmiyetle biyografisine dâir bilgiler verdiği Nefhatü’r-Rûh ve Tuhfetü’l-Fütûh adlı eserinden yola çıkılarak hazırlandığından eksiklik ve yer yer yanlışlıklar içermektedir. Müellifin metafizik konulardaki görüşlerine ise, Abdullah Bosnevî’nin kendisine sorulan bir soru üzerine kaleme aldığı Şerhu li ba‘zi kelâmi’ş-Şeyh Müeyyed el-Cendî fî Şerhi Fusûsi’l-hikem adlı küçük risâle dışında, müstakil olarak hiç değinilmemiştir. Oysa Cendî’nin, ilk Fusûsu’l-hikem şârihi olması ve bu şerhi Konevî’nin işaret ve yardımıyla yazmış olması, onu İbnü’l-Arabî’nin görüşlerinin ilk elden nasıl anlaşıldığının tespitinde, sonraki dönem şârihlerinin kendisinden bîgâne kalamayacağı önemli bir isim haline getirmiş ve hemen hemen tüm şârihler bazen açıkça bazense isim vermeden müellifin eserlerinden nakillerde bulunmuşlardır. 

Cendî, Aral Gölü’nün kuzey doğusunda yer alan tarihî Cend şehrinde tahminî olarak hicrî yedinci yüzyılın ikinci çeyreğinde dünyaya gelmiştir. Tasavvuf yoluna girmek istediğinde babası dâhil yakın çevresi ona karşı çıkmış, o ise aldığı manevî bir işaretle önce hacca, ardından “asrının kâmili” olarak nitelediği Sadreddîn Konevî’nin yanına giderek seyr ü sülûkünü tamamlamıştır. Müellifin Konya’da bulunduğu dönemde şe-hirde Mevlânâ Celâleddîn Rûmî gibi pek çok önemli sûfî ve ilim adamı vardır. Cendî burada hocasının vefât ettiği sene olan 674’e kadar kalmış; ardından Bağdat, Sinop, Kenger ve Tebriz şehirlerine gitmiş ve Şerhu Fusûsi’l-hikem’in Lâleli/1417 nüshasındaki müstensih kaydına göre de 711 yılında Tebriz’de vefât etmiştir.

Cendî’nin günümüze ulaşan sekiz eseri mevcuttur. Bunların bir kısmı sadece metafizik konuları ele alırken, bir kısmı ise ahlâkî olgunlaşmayı hedefleyen eserlerdir. Metafizi-ğe dâir eserlerden en önemlisi Şerhu Fusûsi’l-hikem’dir. Müellifin eserinde belirttiğine göre bu şerhten önce bir ‘büyük şerh’ yazmıştır. Bu büyük şerhin günümüze ulaşan şerhle ilişkisine dâir net bir açıklama bulunmamakla birlikte, eserin yazımı otuz yıla yayıldığı için, bazı bölümlerin müellif tarafından farklı şekillerde adlandırılması ihtimal dâhilindedir. Cendî’nin bu mühim eseri Fusûsu'l-hikem’in ilk tam şerhi olduğu için sonraki şerhlere hem mukaddimesi hem de fasların şerhi ile modellik ve kaynaklık etmiş; bu yüzden de şerh Abdurrahman Câmî tarafından sonraki şerhlerin kaynağı olarak nitelenmiştir. Cendî’nin ismini zikrettiği ama günümüze ulaşmayan eserleri olduğu gibi, ona nisbet edilmekle beraber kendisine âidiyeti şüpheli olan eserler de mevcuttur. 

Cendî’nin İbnü'l-Arabî ekolü içerisindeki yeri onun Fusûsu'l-hikem şerhi ile temâyüz eder ancak ekolün belli başlı konularına dâir sadece bu eserden yola çıkarak yapılacak yorumlar eksiklikle malûldür. Bu bağlamda, çalışmamızda ekolün önemli üç konusunu ele aldık. Bunlar, Tanrı’da varlık-mâhiyet ilişkisi, müellifin mertebe tasnîfleri ve ilim-malum ilişkisine dâir görüşleridir. Cendî, ilâhî Zât hakkında, kendisinin bildirdiği dışında ne isbâtî ne de selbî bir yorumda bulunmayı doğru bulmaz ve bu konuda Resûlul-lah’ın Allah’ın zâtı hakkında tefekkürü nehyettiği hadise istinâd eder. Bilindiği üzere bu hadis, İbnü'l-Arabî muhaliflerinin de Şeyh’in görüşlerine red sadedinde kullandıkları bir hadistir. Cendî’nin bu hadise dayanıyor olması, ilk dönem İbnü’l-Arabî takipçilerinden önemli bir ismin varlık-mâhiyet ilişkisi konusundaki görüşlerinin anlaşılması açısından oldukça önemlidir. Bu konu aynı zamanda ilâhî Zât’ın lâ taayyün mertebesinde varlıkla nitelenip nitelenemeyeceği ile de ilgilidir. Cendî’nin, lâ taayyün mertebesini suskunluk mertebesi olarak yorumladığı göz önünde bulundurulduğunda, müellifin varlık-mâhiyet ilişkisi konusundaki düşünceleri de belirginlik kazanır. Ekberî ekole dâir yapılan çalışmalarda lâ taayyün mertebesinin mutlak vücûd mertebesi olarak zikredildiği düşünüldüğünde, bu konu hakkında tüm ekolün mutabık olduğunu söylemek mümkün olmadığı gibi, burada vücûddan bahsetmeyen isimlerin (Abdülkerîm Cîlî gibi), ekol dışı olarak nitelenmesinin çok da doğru olmayacağını ifade etmek gerekir. Cendî’nin çeşitli itibarları dikkate alarak yaptığı mertebe tasnifleri ve ilim ma‘lûm ilşkisine dâir görüşleri de çalışmamızda ele alınan diğer konulardır. 

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Müeyyed Cendî, Ekberiyye, Varlık-Mâhiyet İlişkisi, Varlık Mertebeleri

Kaynakça

• Aclûnî, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Muhammed. Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammâ iştehere mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n-nâs. thk. Yûsuf b. Mahmûd el-Hâc Ahmed. Dımaşk: Mek-tebetü’l-İlmi’l-Hadîs, 2001.
• Aga Bozorg Tahrânî, Muhammed Muhsin. ez-Zerîa ilâ tesânifi’ş-Şîa. Tahran: el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 1968.
• Akar, Ayşe Mine. “Konevî’nin Müeyyed Cendî’ye Tesirleri”. Sadreddîn Konevî Tasavvuf, Felsefe ve Din. ed. Erdal Baykan - Fatih Kaleci. 82-97, Konya, 2018.
• Akar, Ayşe Mine. “Üç Müellif Bir Eser: Yazıcızâde Mehmed, Ahmed Bîcân ve Bahâîzâde Abdurrahîm’in Kitâbu’l-müntehâ’ları”. Troia’dan Çanakkale’ye İnsanın, İnancın ve Mekânın İnşası: Değerler ve Şehir. ed. Osman Murat Deniz. 501-506, Çanakkale, 2018 .
• Akbulut, Kadir. Müeyyidüddîn-i Cendî’nin Nüktetü’l-Aşk Adlı Mesnevisi. Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Alkış, Abdurrahim. Abdurrezzâk Kâşânî ve Şerhu Fusûsi’l-hikem Adlı Eserinin Tahkîk ve Tahlîli. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Arpaguş, Hatice K. “Sofyalı Bâlî Efendi’nin Kazâ ve Kader Risâlesi ve A‘yân-ı Sâbite Açısından İnsanın Sorumluluğu”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (Ocak 2006), 51-88.
• Bağdâdî, İsmâil Paşa el-. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-Arabî, 1955.
• Bağdâdî, Muhammed b. Müeyyed. et-Tevessül ile’t-teressül. nşr. Ahmed Behmenyâr. Tahran, 1315.
• Barthold, Vasilij Viladimiroviç. Moğol İstilâsına Kadar Türkistan. çev. Hakkı Dursun. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1990.
• Baykara, Tuncer. “Konya”. TDV İslam Ansiklopedisi. 26/182-187. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bayrakdar, Mehmet. “Sadreddin Konevî ve Davûd el-Kayserî”. I. Uluslararası Sadreddîn Konevî Sempozyumu Bildirileri. 33-36. Konya, 2010.
• Bayram, Mikâil. “Pervaneoğulları Zamanında İlmî Çalışmalar”. ed. Mehmet Sağlam - v. dğr. Samsun: y.y., 1988.
• Bedirhan, Muhammed. Abdülgani Nablusî’nin Vahdet-i Vücûd Müdafaası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Bilgin, Azmi. “Osmanlı Kaynaklarına Göre Sadreddîn-i Konevî”. I. Uluslararası Sadreddîn Konevî Sempozyumu Bildirileri. 43-49. Konya, 2010.
• Bilgin, Orhan. “Cüveynî, Atâ Melik”. TDV İslam Ansiklopedisi. 8/140-141. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Brockelmann, Carl. Târihu’l-edebi’l-Arabî. haz. Mahmûd Fevzi Hicâzî. 10 Cilt. el-Hey’etü’l-Mısriyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitâb, 1993.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Kitâbü’l-hitâb. İstanbul: Matbaa-i Kürsiyyü’l-Hakâniye, 1256.
• Câmî, Abdurrahmân b. Ahmed. Evliyâ Menkıbeleri Nefehât. çev. Lâmiî Çelebi. nşr. Süleyman Uludağ - Mustafa Kara. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2011.
• Câmî, Nureddin Abdurrahman b. Ahmed b. Muhammed. Nakdü’n-nusûs fî şerhi Nakşi’l-fusûs. Tahran: Müessese-i Mütalâat ve Tahkîkât-ı Ferhengî, 2. Baskı., 1992.
• Cendî, Müeyyedüddîn. el-Kasîdetü’l-lâmiyye. Süleymâniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1375, 54a-57a.
• Cendî, Müeyyedüddîn. el-Kasîdetü’l-lâmiyye. Süleymâniye Kütüphanesi, Lâleli, 3681, 56a-70b.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Nefhatü’r-Rûh ve Tuhfetü’l-Fütûh. thk. Necib Mâyil Herevî. Tahran: İntişârât-ı Mevlâ, 1982.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Nefhatü’r-Rûh ve Tuhfetü’l-Fütûh. Süleymâniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 2447, 1b-40a.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Nefhatü’r-Rûh ve Tuhfetü’l-Fütûh. İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Hüseyin Çelebi, 1183-15, 99b-144b.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Risâle fi’l-Kazâ ve’l-Kader. Mısır: Mektebetü’l-Hidiviyye, 1b-15a.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Şerhu Fusûsi’l-hikem. thk. Seyyid Celâleddîn Aştiyânî. Kum: Bûstân-ı Kitâb, 2. Baskı., 2008.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Şerhu Fusûsi’l-hikem. Süleymâniye Kütüphanesi, Lâleli, 1417, 1b-216b.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Şerhu Fusûsi’l-hikem. Süleymâniye Kütüphanesi, Hâlet Efendi, 261, 1b-219b.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Şerhu Kasîde-i Lâmiyye. Süleymâniye Kütüphanesi, Ayasofya, 4184, 1b-96a.
• Cendî, Müeyyedüddîn. Zeylü Kasîde-i Lâmiyye. Süleymâniye Kütüphanesi, Ayasofya, 4184, 96b-115b.
• Chittick, William. “Introduction”. Nakdü’n-nusûs fî şerhi Nakşi’l-fusûs. Tahran: Müessese-i Mütalâat ve Tahkîkât-ı Ferhengî, 1992.
• Cîlî, Abdülkerîm b. İbrâhîm. İnsan-ı Kâmil. çev. Abdülaziz Mecdî Tolun. nşr. Selçuk Eraydın vd. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Cîlî, Abdülkerîm b. İbrâhîm. Varlık Mertebeleri Merâtib-i Vücûd ve Beyân-ı Hakîkat-i Küllî Mevcûd. ed. Ahmet Faruk Güney. çev. Abdülaziz Mecdî Tolun. İstanbul, 2006.
• Cüveynî, Alâeddîn Ata Melik b. Muhammed. Tarih-i Cihangüşâ. çev. Mürsel Öztürk. An-kara: Kültür Bakanlığı, 1998.
• Demirli, Ekrem. “Dâvûd el-Kayserî’nin Fusûsu’l-hikem Şerhi: Matla-ı Husûs-ı Kelim fî Meânî Fusûsı’l-hikem”. İbn Arabî Geleneği ve Dâvûd el-Kayserî. İstanbul: İnsan Yayın-ları, 2011.
• Demirli, Ekrem. İslam Metafiziğinde Tanrı ve İnsan. İstanbul, 2012.
• Demirli, Ekrem. Sadreddin Konevî’de Bilgi ve Varlık. İstanbul: İz yayıncılık, 2011.
• Demirli, Ekrem. “Takdim”. Fusûsu’l-hikem Okumaları İçin Anahtar. 9-25. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Demirli, Ekrem. Tasavvufun Altın Çağı Konevî ve Takipçileri. İstanbul: Sufi Kitap, 2015.
• Dûrî, Abdülaziz. “Bağdat”. TDV İslam Ansiklopedisi. 4/425-433. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Eflâkî, Ahmed. Âriflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
• Fenârî, Şemseddin Muhammed b. Hamza b. Muhammed. Misbâhu’l-üns. Thk. Muhammed Hâcevî. 3. Baskı. Tahran: İntişârât-ı Mevlâ, 1430.
• Fergânî, Saidüddîn. Müntehe’l-medârik. çev. Mustafa Yalçınkaya. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Güllüce, Hüseyin. “Mevlânâ’nın Yaşadığı VII./XIII. Asırda Belh ve Konya’nın İlmî ve Tasavvufî Durumuna Genel Bir Bakış”. Ekev Akademik Dergisi 55 (Bahar 2013), 101-112.
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh. Mucemu’l-büldân. 5 Cilt. Lübnan: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1979.
• Herevî, Necib Mâyil. “Mukaddime”. Nefhatü’r-Rûh ve Tuhfetü’l-Fütûh. Mlf. Müeyyedüddîn Cendî, 9-24. Tahran: İntişârât-ı Mevlâ, 1982.
• Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân Müttakî. Kenzü’l-ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef’âl. thk. Bekrî Hayyânî - Saffet Sakka. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• İbn Sînâ, Ebû Alî Hüseyn b. Abdillâh b. Alî b. Sînâ. Metafizik 1 Kitabu’ş-şifâ İlahiyât. ed. Muhittin Macit. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayınları, 2013.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fusûsu’l-hikem. thk. Ebu’l-Alâ Afîfî. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, ts.
• Izutsu, Toshihiko. İslam’da Varlık Düşüncesi. çev. İbrahim Kalın. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• İbn Sînâ, Ebû Alî Hüseyn b. Abdillâh b. Alî b. Sînâ. “Arş Risalesi -Allah’ın Birliği ve Sıfatları Üzerine- er-Risâletü’l-arşiyye fî tevhîdihî teâlâ ve sıfâtıhî”. çev. Enver Uysal. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/9 (2000), 641-656.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006-2012.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn. İnşâu’d-devâir. thk. Âsım İbrâhîm Keyyâli, ts.
• Kanık, Mahmut. “Harflerin İlmini Sunarken”. Harflerin İlmi. 11-27. Bursa: ASA Kitabevi, 2000.
• Kartal, Abdullah. Abdülkerîm Cîlî Hayatı, Eserleri, Tasavvuf Felsefesi. İstanbul: İnsan Yayın-ları, 2003.
• Kaşânî, Abdürrezzâk b. Ahmed. Şerhu’l-Kaşânî alâ Fusûsi’l-hikem. thk. Âsım İbrâhîm Keyyâli. Lübnan: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 2007.
• Kaşânî, Abdürrezzâk b. Ahmed. Tasavvuf Sözlüğü Letâifu’l-a’lâm fî işârâtı ehli’l-ilhâm. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 4. Baskı., 2015.
• Kaşgarlı Mahmud. Divân-ı Lûgati’t-Türk. çev. Besim Atalay. 4 Cilt. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1992.
• Kaymaz, Nejat. Pervâne Süleyman 13. Yüzyılın İşbirlikçi Emîri Muînüddîn Süleyman. İstanbul, 1999.
• Kayserî, Dâvûd b. Mahmûd. Matlau husûsi’l-kelim fî meânî Fusûsi’l-hikem. thk. Âsım İbrâhîm Keyyâlî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1971.
• Kesik, Muharrem. “Muînüddîn Süleyman Pervâne”. TDV İslam Ansiklopedisi. 31/91-93. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kılıç, Mahmud Erol. “Fusûsu’l-hikem”. TDV İslam Ansiklopedisi. 13/230-237. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Kılıç, Mahmud Erol. Şeyh-i Ekber: İbn Arabi Düşüncesine Giriş. İstanbul: Sufi Kitap, 2011.
• Konevî, Sadreddîn. Vahdet-i Vücûd ve Esasları en-Nusûs fî tahkîk-i tavri’l-mahsûs. çev. Ekrem Demirli. İstanbul, 2012.
• Konevî, Sadreddîn Muhammed b. İshak. Fusûsu’l-hikem’in Sırları el-Fükûk fî esrâr-ı müste-nidât-i hikemi’l-Fusûs. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kapı Yayınları, 2014.
• Konevî, Sadreddîn Muhammed b. İshak. İlâhî Nefhalar Nefehâtü’l-ilâhiyye. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kapı Yayınları, 2015.
• Konuk, Ahmed Avni. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. nşr. Mustafa Tahralı - Selçuk Eraydın. 4 Cilt. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 6. Baskı, 2013-2014.
• Kunt, İbrahim. “Konevî’nin Öğrencisi Müeyyidüddîn-i Cendî’nin Hayatı ve Eserleri”. ed. Hasan Yaşar. Konya: MEBKAM, 2014.
• Kunt, İbrahim. “Sadruddîn-i Konevî’nin Üç Halifesi: Fahruddîn-i Irâkî, Müeyyidüddîn-i Cendî ve Saîdüddîn-i Fergânî”. Tarihin Peşinde –Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırma-lar Dergisi 9/ (2013), 181-205.
• Kübrâ, Necmüddîn. “Usûlu Aşere Şerh-i Usûl-i Aşere”. çev. Mustafa Kara. Tasavvufî Hayat. İstanbul: Dergâh Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Musakhanov, Orkhan. Afifüddin Tilimsânî’nin İlâhî İsimler Nazariyesi ve Meâni’l-Esmâi’l-İlâhiyye Adlı Eserinin Tahkīki. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Muvahhid, Meryem Felâhatî. “Cendî”. Dâiratü Maârif-i Bozorg-i İslâmî, 18/579. Tahran: Merkez-i Dâiratü’l-Maârif-i Bozorg-i İslâmî, 1393.
• Râzî, Fahreddîn. el-Mebâhisu’l-meşrıkiyye. thk. Muhammed el-Mu‘tasım billâh Bağdâdî. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1990.
• Suâd el-Hakîm. İbnü’l-Arabî Sözlüğü. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005.
• Tehânevî, Muhammed b. A’la b. Ali el-Faruki el-Hanefî. Mevsûatü Keşşâfu ıstılâhâti’l-fünûn. thk. Refik Acem. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Togan, Zeki Velidi. Umûmî Türk Tarihi’ne Giriş. İstanbul, 1981.
• Turan, Osman. Selçuklular Târihi ve Türk-İslâm Medeniyeti. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 7. Baskı, 1999.
• Turan, Osman. Selçuklular Zamanında Türkiye Tarihi: Siyasî Tarih. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1993.
• Tülücü, Süleyman. “Şenferâ”. TDV İslam Ansiklopedisi. 38/535-537. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Uludağ, Süleyman. “Cendî”. TDV İslam Ansiklopedisi. 7/361-362. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Yediyıldız, M. Asım. “XIII. yüzyılda Anadolu: Siyasî, Sosyal ve Kültürel Durum”. Yunus’un Nefesi, III. Uluslararası Yunus Emre Sempozyumu Bildirileri. 9-18, 2017