İbn Şehrezûrî’nin Şartlı Boşamaya Dair Risâlesi

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 686 - 708, 15.09.2023

Abdülkadir Şanalmış

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1282595

Öz

Şâfiî mezhebi fakihlerinden İbn Şehrezûrî’nin (ö. 533/1139) şartlı boşamaya dair risâlesi onun önemli eserleri arasında yer almaktadır. Risâle fî ta’lîki’t-talâk adlı eserinde Şâfiîler ile Mâlikîler arasında ihtilaflı bir mesele olan şartlı boşamada vasfın mutlaka gerçekleşecek bir nitelikte olmasına dair konuyu incelemiş ve mezhebinin görüşlerini delilleri ile savunmuştur. Risâle, Mâlikîlerin şarta bağlı vasfın gelecek zamanda mutlaka tahakkuk etmesi halinde boşamanın derhal gerçekleşeceğine dair görüşlerine reddiye mahiyetindedir. Çalışmamız iki açıdan önemlidir. İlki, kadim bir ilim merkezi olan Şehrezûr’a nispet edilen ve Şâfiî fıkhında devrinin en büyük âlimlerinden birinin tanıtılması, bir eserinin tercüme edilmesi ve konu bazlı bazı fıkhî görüşlerinin ortaya konmasıdır. Bu açıdan çalışmamızın bir ilki teşkil ettiğini söyleyebiliriz. İkincisi ise risâlenin İslâm aile hukukunun en çetrefilli meselelerden biri olan şartlı boşamayı konu edinmesidir. Bu vesileyle söz konusu risâlenin çeviri ve değerlendirilmesine dair çalışmamızın güncel bir meseleyi açıklayıcı mahiyete sahip olması bakımından önem arz ettiğini belirtebiliriz.

Anahtar Kelimeler

Risâle, Talâk, Ta'lik, İbn Şehrezûrî, İslam Hukuku

Ibn Shahrezuri’s Epistle On Conditional Divorce

Öz

Ibn Shahrazuri's (d. 533/1139) epistle on conditional divorce is among his important works. In this work called Risale fî ta'lîki't-talâk, in conditional divorce, which is a controversial issue between Shafi'is and Malikis, he examined the issue of the qualification being of a quality that will be absolutely fulfilled and defended the views of his sect with evidence. The epistle is in the nature of a refutation of the Malikis' view that if the conditional qualification will definitely take place in the future, divorce will be "munajjaz". Our work is important in two respects. The first is the introduction of a great Islamic jurist in Shafi'i fiqh, which is attributed to Shahrezûr, an ancient center of science, the translation of a work, and the presentation of some subject-based Islamic jurisprudence views. In this respect, we can say that our study constitutes a first. The second is that the epistle deals with conditional divorce, which is one of the most complicated issues of Islamic family law. On this occasion, it can be stated that our work on the translation and evaluation of the aforementioned epistle is important in that it contains an explanatory nature on a current issue.

Anahtar Kelimeler

Epistle, Ibn Shahrezuri, Islamic Law, Divorce, Conditional Divorce

Kaynakça

• Beyâtî, Abdülğafur Muhammed İsmail. el-Ḳavâʿidü’l-fıḳhiyye fi’l-aḥvâli’ş-şaḫṣiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2019.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukūk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kāmûsu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1. Basım, 1985.
• Cezîrî, Abdurrahmân. el-Fıḳh ʿale’l-meẕâhibi’l-erbaʿa. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2003.
• Ebû Dâvûd, Süleymân es-Sicistânî. Süneni Ebî Dâvûd. 4 Cilt. thk. Sıdkî Cemil el-Attâr. Beyrut: Dârü’l-Fikr: 1. Basım, 2005.
• el-Hın, Mustafa v.dğr. Fıkhu’l-menhecî. 3 Cilt. Dımeşk: Dârü’l-Kalem, 4. Basım, 1992.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf Kurtubi Nemerî. el-Kâfi fî fıkhi ehli'l-Medîne. 2 Cilt. thk. Muhammed Muhammed Muritani. Riyad: Mektebetü’r-Riyad, 2. Basım, 1980.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn el-Hüseynî ed-Dımaşkī. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtâr. 14 Cilt. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvaz. Riyad: Dârü Âlemi’l-kütüb, 2. Basım, 2003.
• İbn Cüzey, Ebü’l-Kāsım Muhammed el-Kelbî el-Gırnâtî. el-Ḳavânînü’l-fıḳhiyye. thk. Abdullah el-Minşâvî. Kahire: Dârü’l-Hadîs, 1. Basım, 2005.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed. Lisânü’l-Mîzân. 10 Cilt. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1. Basım, 2002.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed. Tuḥfetü’l-muḥtâc bi-şerḥi’l-Minhâc. 10 Cilt. nşr. Mustafa Muhammed. Mısır: Dârü İhyai't-Turâsi'l-Arabî, 1983.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Muḥallâ bi’l-âs̱âr fî şerḥi’l-Mücellâ bi’l-iḫtiṣâr. 12 Cilt. thk. Abdülğaffar Süleyman el-Bündârî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1988.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. Ṭabaḳātü fuḳahâʾi’ş-Şâfiʿiyye. thk. Ahmed Ömer Hâşim-Muhammed Ali Zeynühüm. Kahire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, 1. Basım, 1993.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullāh el-Cemmâîlî el-Makdisî. el-Muġnî. 15 Cilt. thk. Abdullah Abdülmuhsin et-Türkî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Riyad: Âlemü'l-Kütüb, 3. Basım, 1997.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn el-Mısrî. el-Baḥrü’r-râʾiḳ şerhu Kenzi’d-dekâik. 9 Cilt. nşr. Zekeriyyâ Umeyrat. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2013.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muḳteṣid. thk. Salim el-Cezâirî. Beyrut: Risale Yayınları, 1. Basım, 2015.
• İbn Şehrezûrî, Cemâlü’l-İslâm Ebü’l-Hasen Ali es-Sülemî ed-Dımaşkī. Risâle fî ta’lîki’t-talâk. thk. Muhammed Revâbiyiyye. Beyrut: Dâru'l-Beşâirül-İslâmiyye, 1. Basım, 2016.
• İmrânî, Ebü’l-Hüseyn Yahyâ el-Yemânî. el-Beyân. 13 Cilt. thk. Kâsım Muhammed Nuri. Cidde: Dârü’l-Minhâc, 1. Basım, 2000.
• Kādî Abdülvehhâb, Ebû Muhammed et-Tağlibî el-Bağdâdî. et-Telḳīn fi’l-fıḳhi’l-Mâlikî. 2 Cilt. thk. Ebû Üveys et-Tatvânî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2004.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr. Bedâi’u’s-sanâ’i’ fî tertîbi’ş-şerâ’i’. 10 Cilt. thk. Ali Muhammed Muavvid. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2003.
• Kayrevânî, İbn Ebû Zeyd. en-Nevâdir ve’z-ziyâdât. 15 Cilt. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv v.dğr. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1999.
• Keşnavi, Abdullah. Eshelü'l-Medârik Şerhu İrşadi’s-Sâlik. 3 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 2. Basım, ts.
• Komisyon. el-Fetâva’l-Hindiyye. 16 Cilt. çev. Mustafa Efe. Ankara: Akçağ Yayınları, 1. Basım, 1988.
• Komisyon. Mevsûatü’l-fıkhiyye. 45 Cilt. Kuveyt: Vizâratü’l-evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye, Dârü’s-Selâsil, 2006.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyn. et-Tecrîd. 12 Cilt. thk. Ali Cuma Muhammed-Muhammed Ahmed Serrâc. Kahire: Dârü’s-Selâm, 2. Basım, 2006.
• Matracî, Mahmud. el-Fıkhu’l-Mâlikî ve edilletuhu. 2 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 2009.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî el-Basrî. el-Ḥâvi’l-kebîr. 19 Cilt. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd-Ali Muhammed Muavvaz. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1999.
• Münzirî, Ebû Muhammed Zekiyyüddîn Abdülazîm. et-Tekmile li-Vefeyâti’n-naḳale. 4 Cilt. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Risâle Yayınları, 3. Basım, 1985.
• Müzenî, Ebû İbrâhîm İsmail. el-Muḫtaṣar. thk. Abdullah Şerefüddin ed-Dağistanî. Riyad: Dârü Medāric, 1. Basım, 2019.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ. Ravżatü’ṭ-ṭâlibîn. thk. Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut: el-Mektebetü'l-İslâmî, 3. Basım, 1991.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ. el-Mecmûʿ şerḥu’l-Müheẕẕeb. 20 Cilt. thk. Muhammed Necib el-Mutî. Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, 1928.
• Özel, Ahmet. Hanefi Fıkıh Âlimleri. Ankara: TDV Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed. el-Üm. 8 Cilt. nşr. Muhammed Zührî en-Neccâr. Beyrut: Dârü'l-Fikr, 2. Basım, 1990.
• Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm. el-Müheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. 6 Cilt. thk. Muhammed Zuhayli. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1992.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed el-Hatîb. Muġni’l-muḥtâc. 6 Cilt. thk. Ali Muhammed Muavvaz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1. Basım, 1994.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed. Sünenü’t-Tirmizî. 6 cilt. nşr. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1996.
• Uleyş, Muhammed. Fethu’l-Aliyyi’l-Mâlik fi’l-Fetvâ alâ Mezhebi’l-İmâm Mâlik. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed et-Türkmânî el-Fârikī ed-Dımaşkī. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. 25 Cilt. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Risâle Yayınları, 3. Basım, 1985.
• Zeylaî, Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân es-Sûfî el-Bâriî. Tebyînü’l-ḥaḳāʾiḳ Şerhu Kenzü’d-deḳāʾiḳ. 6 Cilt. thk. Ahmed Azv Inâye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2000.
• Zuhayli, Vehbe. el-Fıkhu’l-İslâmî ve edilletuhu. 10 Cilt. Suriye: Dârü’l-Fikr, 4. Basım, 2011.