The Views of Kostendıllı Suleyman Sheıkhî’s on the Wahdat Al-Wujud in his Work Titled “Kitâb-ı Tâlia fî esrâri’l-ilâhiyyeti’s-sermediyye”

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 586 - 606, 15.09.2023

Kevser Ay

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1290755

Öz

Sufi Köstendilli Süleyman Şeyhî (d.1235/1820), who lived centuries after Ibn al-Arabi, also wrote works similar to his ideas. Köstendilli lived in Köstendil, today's Bulgaria, during the period from the 18th century to the 19th century. Köstendilli, who can be characterized as a productive author, can be called a poet, man of letters, and mystics. He has revealed his mystical point of view in his works numbering thirty. Köstendilli intensively dealt with the subject of unity of existence in his work called "Kitâb-ı Tâlia fî esrâri'l-ilâhiyyeti's-sermediyye" written in Ottoman Turkish. In this context, the subject of unity of existence in Köstendilli's mentioned work is discussed in this study. For this purpose, the entire manuscript titled “Kitâb-ı Tâlia fî esrâri'l-ilâhiyyeti's-sermediyye”, which was written in Ottoman Turkish, was transcribed in Latin letters, and based on the sections and sentences with the theme of unity of existence in the work, Köstendilli Süleyman Şeyhî's about unity of existence idea has been attempted. In the article, the data obtained by using the document analysis method, one of the qualitative research methods, has been interpreted. As a result of the study, it was understood that Köstendilli Süleyman Şeyhî had a clear idea of "unity" about existence.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Existince, Unity of the being (wahdat al-wujud), Kostendıllı Suleyman Sheıkhî, Kıtâb-ı Tâlıa fî esrârı’l-ılâhıyyetı’s-sermedıyye

Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin “Kitâb-ı Tâlia fî Esrâri’l-ilâhiyyeti’s-sermediyye” Adlı Eserinde Vahdet-i Vücûda Dair Görüşleri

Öz

İbnü’l-Arabî’den yüzyıllar sonra yaşamış mutasavvıf Köstendilli Süleyman Şeyhî (öl.1235/1820) eserlerinde varlık konusunu işlemiştir. Köstendilli, 18. yüzyıldan 19. yüzyıla geçilen zaman diliminde bugünkü Bulgaristan’a bağlı Köstendil’de hayatını sürdürmüştür. O, sayısı otuzu bulan eserlerinde tasavvufî bakış açısını ortaya koymuştur. Köstendilli, “Kitâb-ı Tâlia fî esrâri’l-ilâhiyyeti’s-sermediyye” isimli Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserinde vahdet-i vücûd konusunu yoğun bir şekilde işlemiştir. Bu kapsamda Köstendilli’nin zikredilen eserindeki vahdet-i vücûd konusu mevcut çalışmada ele alınmıştır. Bu amaçla Osmanlı Türkçesi ile kaleme alınan “Kitâb-ı Tâlia fî esrâri’l-ilâhiyyeti’s-sermediyye” isimli yazma eserin tamamı Latin harfleri ile trasnkript edilerek eserdeki vahdet-i vücûd temalı bölüm ve cümlelerden hareketle Köstendilli’nin vahdet-i vücûd hakkındaki düşüncesi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Makalede nitel araştırma yöntemlerinden doküman inceleme yöntemi kullanılarak elde edilen veriler yorumlanmıştır. Bu çalışmanın sonucunda, Köstendilli’nin varlık konusunda “birlik” fikrine sahip olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Varlık, Vahdet-i Vücûd, Köstendilli Süleyman Şeyhî, Kitâb-ı Tâlia fî esrâri’l-ilâhiyyeti’s-sermediyye.

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-Alâ. Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin Tasavvuf Felsefesi. çev. Mehmet Dağ. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1975.
• Afîfî, Ebu’l-Alâ. Tasavvuf: İslam’da Manevî Hayat. çev. Ekrem Demirli - Abdullah Kartal. İstanbul: İz Yayıncılık, 1996.
• Ay, Kevser. Köstendilli Süleyman Şeyhî'nin “Kitâb-ı Tâlia fî Esrâri’l-İlâhiyyeti’s-Sermediyye” İsimli Eseri (Metin- İnceleme). Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî. Şuabü’l-imân. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2002.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. El-Câmi’us-Sahîh. Riyad: Beytü’l-Efkâr ed-Devliyye, 1998.
• Bursevi, İsmail Hakkı. Kenz-i mahfi. sad. Abdulkadir Akçiçek. İstanbul: Rahmet Yayınları, 1967.
• Ceyhan, Semih - Küçük, Sezâi. 1001 Sûfi. İstanbul: Mavi Yayıncılık, 2007.
• Chittick, William C. Hayal Âlemleri: İbn Arabî ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi. çev. Mehmet Demirkaya. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2016.
• Chittick, William C. İbn Arabî-Giriş Kitabı. çev. Kadir Filiz. İstanbul: Nefes Yayınları, 2014.
• Chodkıewıcz, Mıchel. “İbn Arabi’nin Öğretisinin Osmanlı Dünyasında Karşılanışı”. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler. haz. Ahmet Yaşar Ocak. 97-121. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Demirli, Ekrem. İbnü’l-Arabî Metafiziği. İstanbul: Sûfî Kitap, 2016.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. Sahîh-i İbn-i Hibbân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütûhâtü’l-Mekkiye. I-IV. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyyeti’l-Kübra, 1911.
• İzeti, Metin. Balkanlar’da Tasavvuf. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Karavelioğlu, Murat Ali. “XIX. Yüzyıl Mutasavvıf, Âlim ve Şairlerinden Köstendilli Mollazâde Süleyman Şeyhî’nin Yetiştiği Muhit”. Câmî-i Rûm-ili: Köstendilli Süleyman Şeyhî. ed. İsmail Güleç – Ömer Said Güler. 43-56. İstanbul: VAKAR Vakıf Araştırmaları Yayınları, 2020.
• Kâtip Çelebi. Keşfü’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Bağdat: 1941.
• Kılıç, Mahmud Erol. Şeyh-i Ekber: İbn Arabî Düşüncesine Giriş. İstanbul: Sûfî Kitap, 2015.
• Kiel, Machiel. “Köstendil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/277-279. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Konuk, Ahmet Avni. Füsûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. haz. Mustafa Tahralı - Selçuk Eraydın. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1994.
• Muslu, Ramazan. Osmanlı Toplumunda Tasavvuf (18. yüzyıl). İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmi’us-sahîh. Beyrût: Dâr-u İhyâu’t-Türâsi’l Arabî, ts.
• Öksüz, Hadicet ül Kübra. Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Mektûbât-ı Erbaîn, Terkîbât-ı Erbaîn ve Te’vîlât-ı Erbâin İsimli Eserleri (İnceleme ve Metin). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Suad el-Hakîm. İbnü’l-Arabî Sözlüğü (el-Mu’cemu’s-sûfî: el-Hikmetü fî-hudûdi’l-kelime). çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2004.
• Şeyhî, Köstendilli Süleyman. Kitâb-ı Tâlia fî esrâri’l-ilâhiyyeti’s-sermediyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Serez, 1504, 1a-42b.
• Şeyhî, Köstendilli Süleyman. Mektûbât-ı erbain. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, M. Arif- M. Murad, 213/1, 1b-27a.
• Tuman, Mehmed Nâil. Tuhfe-i Nâilî. haz. Cemal Kurnaz - Mustafa Tatçı. Ankara: Bizim Büro Yayınları, 2001.
• Yıldırım, Birol. Köstendilli Süleyman Şeyhî Efendi Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. Erzurum: Ertual Akademi, 2016.
• Yıldırım, Birol. “Köstendilli Süleyman Şeyhî’nin Risâle-i Hakâik-i Aşk Adlı Eseri”. Câmî-i Rûm-ili: Köstendilli Süleyman Şeyhî. ed. İsmail Güleç – Ömer Said Güler. 163-179. İstanbul: VAKAR Vakıf Araştırmaları Yayınları, 2020.
• Yılmaz, Ali. Köstendilli Süleyman Şeyhî. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.
• Yılmaz, Ali. “Köstendilli Süleyman Şeyhî: Hayatı, Eserleri, Türk-İslâm Edebiyatı ve Tasavvuf Geleneği İçindeki Yeri”. Câmî-i Rûm-ili: Köstendilli Süleyman Şeyhî. ed. İsmail Güleç – Ömer Said Güler. 13-41. İstanbul: VAKAR Vakıf Araştırmaları Yayınları, 2020.