An Assessment of the Functions of Zâid Prepositions in Arabic

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 498 - 516, 15.09.2023

Yusuf Karataş

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1308891

Öz

In this study, first of all, the lexical and term meaning of the concept ziyâde/ الزيادة is emphasized, then the concept of ziyâde/ الزيادة, zâid letters (prepositions) and the in-text functions of these prepositions are discussed in terms of nahivists and linguists. Later, the in-text usage and functions of the commonly used prepositions of zâid were examined, especially with reference to their use in the Qur'an. In this context, the most commonly used preposition in/إنْ, the preposition en/أنْ, the preposition bi/بِ, the preposition mâ/ما, the preposition li/ل, and the preposition lâ/لاَ are discussed under separate headings. In the study, it was concluded that the most basic functions of these prepositions in the case of the use of zaid is the reinforcement function. However, it has been seen that nahivists and linguists have different evaluations about the zâid usage of these prepositions in some contexts.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Zâid Prepositions in arabic, Emphasis, Functional Grammar, Semantics.

Arapçadaki Zâid Edatların İşlevleriyle İlgili Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışmada öncelikle ziyâde/ الزيادةkavramının lugavî ve ıstılâhi anlamı üzerinde durulmuş sonra nahivciler ve dilciler açısından ziyâde/ الزيادةkavramı, zâid harfler (edatlar) ve bu edatların metin içi işlevleri ele alınmıştır. Daha sonra yaygın kullanılan zâid edatların metin içi kullanım ve işlevleri özellikle Kur’ân-ı Kerîm’deki kullanımlarından hareketle incelenmiştir. Bu çerçevede en yaygın zâid kullanıma sahip in/إنْ edatı, en/أنْ edatı, bi/بِ edatı, mâ/ما edatı, li/ل edatı ve lâ/لاَ edatı ayrı başlıklar altında ele alınmıştır. Çalışmada bu edatların zâid kullanımı durumunda tespit edilen en temel işlevlerinin pekiştirme işlevi olduğu sonucuna varılmıştır. Ancak bu edatların bazı bağlamlardaki zâid kullanımları konusunda nahivci ve dilcilerin farklı değerlendirmelere sahip olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Arapçada Zâid Edatlar, Te’kid, İşlevsel Dilbilgisi, Anlambilim.

Kaynakça

• el-Ahfaşu’l-Evsat [215H], Ebu’l-Hasan Sa’îd b. Mes’ade. Kitâbu’l-Ma’âni’l-Kur’ân, thk. Hudâ Mahmûd Karrâ’a. 2 Cilt. el-Kâhire: Mektebetu’l-Hancî, 1990.
• ed-Dervîş, Muhyiddîn. ‘İ’râbu’l-Kur’âni’l-Kerim ve Beyânuhu. 9 Cilt. Dimeşk: Daru’l-İbn Kesîr, 1999.
• Ebu’l-Makârim, Ali. ‘Usûlu’t-Tefkîri’n-Nahvî. el-Kâhire: Dâru Garîb, 2007.
• el-Hamad, Ali Tevfîk vd.. el-Mu’cemu’l-Vâfî fî Edavâti’t-Nahvi’l-‘Arabî. İrbid: Daru’l-Emel, 1993.
• el-Mâlakî [702H], Ahmed b. ‘Abdi’n-Nûr. Rasfu’l-Mebânî fî Şerh Hurûfi’l-Ma’ânî. thk. Ahmed Muhammed el-Harrâd, Dimeşk: Dâru’l-Kalem, 2002.
• el-Murâdî [749H], el-Huseyn b. Kâsım. el-Cena’d-Dânî fî Hurûfi’l-Ma’ânî. thk. Fahreddîn Kabâva vd., Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1992.
• es-Suyûti [911H], Celâladdîn. el-Eşbâh ve’n-Nâzâir fi’n-Nahv. 4 Cilt. thk. Abdulilâh Nehbân vd.. Dimeşk, 1987.
• eş-Şinkîtî [1393H], Muhammedu’l-Emîn b. Muhhammed b. el-Muhtâr el-Cenkî. Azvâu’l-Beyân fî Îzâhi’l-Kur’ân bi’l-Kur’ân. 9 Cilt. Cidde: Dâru’l-Âlemu’l-Fevâid, 1980.
• ez-Zeccâc [311H], Ebu İshâk İbrâhim b. es-Serî. Maâni’l-Kur’ân ve İ’râbuhu. 5 Cilt. thk. Abdulcelîl Abduhu Şelebî, Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1988.
• ez-Zemahşerî [538H], Mahmûd İbn ‘Omer. el-Keşşâf ‘an Hakâiki Gavâmizi’t-Tenzîl ve Ayûni’l-Akâvîl fi Vucûhi’t-Te‘vîl. thk. ‘Âdil Ahmed Abdu’l-Mevcûd vd.. 6 Cilt. Riyad, 1998.
• ez-Zerkeşî [794H], Bedreddîn Muhammed b. Abdillah. el-Burhân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhhamed Ebu’l-Fadl İbrâhîm. 4 Cilt. el-Kâhire: Dâru’t-Turâs., ts..
• ez-Zerkeşî [794H], Bedreddîn Muhammed b. Bahâdır b. Abdillah eş-Şâfiî. el-Bahru‘l-Muhîd fî Usûlu’l-Fıkh. thk. Abdu’l-Kâdir Abdullah el-‘Ânî, 6 Cilt. el-Kâhire: Dâru’s-Safvat,1992.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîru’t-tahrîr vet-tenvîr. 30 Cilt. Tûnus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Cinnî [392], Ebu’l-Fethh Osmân. el-Hasâis. 3 Cilt. thk. Muhhammed Ali en-Neccâr, Daru’l-Kutubi’l-Mısriyye, 2000.
• İbn Cinnî [392], Ebu’l-Fethh Osmân. Sirru sınâati’l-‘İrâb. 2 Cilt. thk. Hasan Hendâvî, Daru’l-Kalem, Dimeşk, 1993
• İbn Hişâm [761H], Ebû Muhammed Abdullah Cemâleddîn b. Yûsuf b. Ahmed İbn Abdillah el-Ensârî. Muğnî’l-Lebîb ‘an Kutubi’l-E‘ârîb. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. 2 Cilt. Beyrût: el-Mektebutu’l-‘Asriyye,1991.
• İbn Manzûr [711H]. Lisan’ul-Arab. 15 Cilt., Beyrut: Dâr Sâdır, ts..
• İbnu’s-Serrâc [316], Ebu Bekr Muhammed b. Sehl en-Nahvî el-Bağdâdî. Usûlu’n-Nahv. thk. Abdu’l-Huseyni’l-Fetlî. 3 Cilt. Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 1999.
• İbn Yaîş el-Mevsilî [643H], Muvaffaku’d-Dîn Ebî’l-Bakâi Yaîş b. ‘Âlî. Şerhu’l-Mufassal li’z-Zemahşerî. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• Mustafa, İbrahim vd.. el-Mu’cemu’l-Vasîd. 2 Cilt. İstanbul: Çağrı Yay., 1990.
• er-Radî es-Esterâbâdî [687H], Muhammed b. el-Hasen. Şerhu’r-Radî ale’l-Kâfiye tsh. Yusuf Hasan Omer. 4 Cilt. Bingâzî, Libya: Dâru’l-Kutubi’l-Vataniyye, Kâryûnus Üniversitesi Yayınları, 2. Basım, 1996.
• es-Semîn el-Halebî [756H], Ahmed b. Yûsuf. ed-Durru’l-masûn fî ‘ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknun. thk. Ahmed Muhammed el-Harrâd. 11 Cilt. Dimeşk: Dâru’l-kalem. ts..
• Sîbeveyh [180H], ‘Amr b. ‘Osmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdu’s-Selam Muhammed Harun. 5 Cilt. el-Kâhire: Mektebetu’l-Hancî, 2006.
• Tevfîk, ‘Abdussamed. “Delalatu’l-Hurufi’z-Zâide fi’l-Kur’ân”. Mecallatu’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, 20 (2013), 241-295.
• Vardar, Berke vd.. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitapevi, 1998.