OKUL MÜDÜRLERİNİN DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK ÖZELLİKLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ BENLİK SAYGILARI ARASINDAKİ İLİŞKİYE YÖNELİK ÖĞRETMEN ALGILARI

Yıl 2019, Cilt: 18 Sayı: 72, 1656 - 1675, 15.10.2019

Bayram Kiriş , Hüseyin Aslan

Öz

Bu araştırmanın amacı,
ilkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinin algılarına göre okul müdürlerinin
dönüşümcü liderlik özellikleriyle öğretmenlerin mesleki benlik saygıları
arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır.  Bu araştırmanın evrenini 2014-2015
eğitim öğretim yılında Muğla ili Menteşe merkez ilçesinde toplam 73 ilkokul,
ortaokul ve lisede görev yapan 1280 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklem ise
tabakalı örnekleme yöntemi ile belirlenen Menteşe merkez ilçede ilkokul,
ortaokul ve lisede görev yapan 369 öğretmendir. Bu çalışma ilişkisel tarama
modeli ile geliştirilmiş nicel bir araştırmadır. Veriler Dönüşümcü Liderlik
Anketi ve Mesleki Benlik Saygısı Ölçeği ile toplanmıştır. Verilerin analizinde
yüzde, frekans, aritmetik ortalama, standart sapma hesapları, çarpıklık
katsayısı, Pearson Korelasyon Katsayısı ile parametrik testlerden Anova Testi,
t-Testi ve Tukey HSD Testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen
algılarına göre okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri ile
öğretmenlerin mesleki benlik saygı düzeyleri arasında orta düzeyde, pozitif
yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin okul müdürlerinin
dönüşümcü liderlik özellikleriyle ilgili algıları, öğretmenlerin görev
yaptıkları kurum türü, cinsiyet ve kıdem değişkenlerine göre anlamlı bir
farklılık bulunmuştur. Öğretmenlerin mesleki benlik saygıları ile ilgili
algıları, öğretmenlerin görev yaptıkları kurum türü, cinsiyet ve kıdem
değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Dönüşümcü Liderlik, Mesleki Benlik Saygısı, İdealleştirilmiş Etki/Karizma, Entelektüel Uyarım, Esin Kaynağı Olma

Kaynakça

• Akbolat, M., Işık, O. ve Yılmaz, A. (2013). Dönüşümcü liderlik davranışının motivasyon ve duygusal bağlılığa etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6/11, 35-50.
• Arıcak, O. T. (1999). Grupla psikolojik danışma yoluyla benlik ve mesleki benlik saygısının geliştirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi), Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Arıcak, O. T. ve Dilmaç, B. (2003). Psikolojik danışma ve rehberlik öğrencilerinin bir takım değişkenler açısından benlik saygısı ile mesleki benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3/1, 1- 7.
• Aslan, Ş. (2013). Duygusal zeka dönüşümcü ve etkileşimci liderlik. (2. Baskı). Konya: Eğitim.
• Bal, H. (2001). Bilimsel araştırma yöntem ve teknikleri. (1. Baskı). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Basımevi.
• Baloğlu, N., Karadağ, E., Çalışkan, N. ve Korkmaz, T. (2006). İlköğretim öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı ve iş doyumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7/2, 345-358.
• Bass, B. M., Avolio, B. J., Jung, D. I. ve Berson, Y. (2003). Predicting unit performance by assessing transformational and transactional leadership. Journal of Applied Psychology, 88/2, 207.
• Bilir, M. E. (2007). Öğretmen algılarına göre ilköğretim okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleriyle öğretmenlerin iş doyumu ilişkisini incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Bolat, T. ve Seymen, O. A. (2003). Örgütlerde iş etiğinin yerleştirilmesinde dönüşümcü liderlik tarzının etkileri üzerine bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/9, 59-85.
• Bozkır, H. (2014). Dönüşümcü liderlik ile iş tatmini arasındaki ilişkinin incelenmesi: Kamu ve özel sektör çalışanlarına yönelik bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. (1. Baskı). Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. (19. Baskı). Ankara: Pegem.
• Celep, C. (2004). Dönüşümsel liderlik. (1. Baskı). Ankara: Anı.
• Çelik, Ö. (2010). Okul yöneticilerinin özbilinç yeterliliği ve dönüşümcü liderlik özellikleri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4/4, 423-442.
• Çelik, V. (2000). Eğitimsel liderlik. (2. Baskı). Ankara: Pegem.
• Çelik, V. (2012). Okul kültürü ve yönetimi. (5. Baskı). Ankara: Pegem A.
• Çetiner, A. (2008). İlköğretim okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Burdur ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Demir, V., Gürsoy, F. ve Ada, Ş. (2011). Okulöncesi öğretmen adaylarının mesleki benlik saygılarının incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/1, 597-614.
• Dursun, Ö. Ö., Çuhadar, C. ve Tanyeri, T. (2014). Bilişim teknolojileri öğretmen adaylarının mesleki benlik saygıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35/1, 131-142.
• Eraslan, L. (2003). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özellikleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Eren, E. (2012). Örgütsel davranış ve yönetim psikolojisi. (13. Baskı). İstanbul: Beta.
• Erkuş, A. ve Günlü, E. (2008). Duygusal zekânın dönüşümcü liderlik üzerine etkileri. İsletme Fakültesi Dergisi, 9/2, 187-209.
• Eryılmaz, F. (2006). Endüstri meslek lisesi okul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma düzeyleri (Ankara ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Güney, S. (2008). Davranış Bilimleri, (4. Baskı). Ankara: Nobel.
• Hoy, W. K. ve Cecil, G. M. (2010). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama. (1.Baskı). Selahattin Turan (çev.), Ankara: Nobel.Irmak, M. (2015). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin mesleki benlik saygılarının belirlenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Işık, N. (2006). Öğretmen adaylarının benlik kavramları ile mesleki benlik kavramları arasındaki bağdaşımın bazı değişkenlere göre incelenmesi: Selçuk Üniversitesi örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Karadağ, E., Baloğlu, N. ve Cesur, D. (2009). Sorumluluğa dayalı sınıf yönetimi yaklaşımı ile mesleki benlik saygısı arasındaki ilişki: Sınıf öğretmenleri örnekleminde bir araştırma. Milli Eğitim Dergisi, 182/38, 22-35.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. (26. Baskı). Ankara: Nobel.
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 4/4, 443-465.
• Kaygın, E. ve Kaygın, C. Y. (2012). Çalışanların dönüştürücü liderlik algılarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4/2, 29-38.
• Keleş, G. Ö. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (Muğla ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Muğla. Kiriş, İ. (2013). İlkokul müdürlerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini gösterme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri: Adana ili örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Körükçü, Ö. ve Oğuz, V. (2011). Okul öncesi eğitimi öğretmen adaylarının mesleki benlik saygıları. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 4/2, 77-85.
• Kuzgun, Y. (2011). Meslek rehberliği ve danışmanlığına giriş. (5. Baskı). Ankara: Nobel.
• Özkalp, E. ve Kırel, Ç. (2011). Örgütsel davranış. (5. Baskı). Bursa: Ekin.
• Sayın, S. (2005). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine karşı tutumları ve mesleki benlik saygılarının incelenmesi. Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5/19, 272-281.
• Serin, H. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin mesleki benlik saygısı. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, S. (2004). Okul müdürlerinin dönüşümcü ve sürdürümcü liderlik stilleri ile okul kültürü arasındaki ilişkiler (İzmir ili örneği). Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 4/2, 365-395.
• Taş, A. ve Çetiner, A. (2011). Ortaöğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme durumlarına ilişkin öğretmen görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9/2, 369-392.
• Tekirgöl, D. Y. (2011). Çalışanlarda mesleki benlik saygısının iş tatmini ve yaşam mutluluğu ile ilişkisi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tengilimoğlu, D. (2005). Kamu ve özel sektör örgütlerinde liderlik davranışı özelliklerinin belirlenmesine yönelik bir alan çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4/14, 1-16.
• Toksöz, S. (2010). 21. yüzyılın liderlik anlayışı olarak okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerini öğretmenlerin algılarına göre değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Töremen, F. ve Yasan, T. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özellikleri (Malatya ili örneği). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 28/2, 27-39.
• Tunçer, P. (1999). Örgütsel değişim ve liderlik. Sayıştay Dergisi, 80, 57-83.
• Ulutaş, S. (2010). Kriz yönetimi ve dönüşümcü liderlik. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Uzer, M. (2010). İlköğretim okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik özelliklerine sahip olma düzeyleri (Silivri ilçesi örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ünal, E. ve Şimşek, S. (2008). İlköğretim bölümü anabilim dallarında öğrenim gören öğretmen adaylarının mesleki benlik saygılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, İlköğretim Online, 7/1.
• Yıldırım, Y., Kırımoğlu, H. ve Temiz, A. (2010). Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin mesleki benlik saygısı düzeylerinin incelenmesi (Hatay ili örneği). Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 12, 29-35.
• Zeren, H. (2007). İlköğretim okulu müdürlerinin dönüşümcü liderlik stilleri ile bu okullarda görevli öğretmenlerin örgütsel bağlılığı arasındaki ilişki (Şanlıurfa ili örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.